سد های مخزنی؛ راه حل بهره برداری بهینه از منابع آبی کهگیلویه و بویراحمد

به گزارش ایرنا، استان کهگیلویه و بویراحمد معروف به سرزمین رودخانه های خروشان با یک درصد مساحت کشور حدود ۱۰ درصد منابع آبی کشور را در خود جای داده است.

بارندگی سالیانه استان حدود ۱۱.۲ میلیارد متر مکعب و رواناب آن حدود ۸.۵ میلیارد متر مکعب است.

بارش ها بیشتر در ۴ ماه از سال اتفاق می افتند و پراکنش آن ها تقریبا از پراکنش نامنظمی برخوردار است.

به گفته معاون عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد سال گذشته ۱۲۵ روستا و مناطق عشایری استان با تنش آبی روبرو بودند.

میزان مصرف آب در بخش های مختلف استان (کشاورزی - صنعت - خانگی)

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: حدود ۸۸ درصد آب استان در بخش کشاورزی و حدود ۱۲ درصد در بخش شرب و صنعت و صنایع نفت و گاز و پتروشیمی است.

آرش مصلح افزود: تولید ۲۵ درصد نفت و گاز کشور در همین استان هست که آب مورد نیاز آن ها از طریق منابع آبی موجود در استان تامین می شود.

وی تاکید کرد: امسال میانگین بارش استان حدود ۵۴۸ میلی متر بوده که تقریبا ۲ برابر میانگین متوسط کشوری در شرایط نرمال است.

مصلح ابراز داشت: البته هنوز با شرایط نرمال استان فاصله داریم زیرا که شرایط نرمال استان بین ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلی متر است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: بیشترین بارش را در سال آبی جاری ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ در ایستگاه سپیدار در شهرستان بویراحمد به میزان ۹۵۰ میلی متر رخ داده است به گونه ای که می توان گفت از میانگین کشور های اروپایی هم بیشتر بوده است متاسفانه این بارندگی ها دارای پراکنش نامناسب هستند.

مصلح گفت: بنابراین در همین سالی که بارش استان رضایت بخش هم بوده اما شاهد تنش آبی در روستا ها، خشکسالی و از بین رفتن اراضی دیم استان، افت محصول در بسیاری از اراضی تحت پوشش منابع آبی سطحی مثل چشمه ها، رودخانه ها و چاه ها بوده ایم.

وی ادامه داد: این مهم می طلبد آن همه آبی که در چند ماه از سال می بارد حتما باید مهار شود و تنها نسخه استان کهگیلویه و بویراحمد برای توسعه کشاورزی، امنیت غذایی و امنیت شرب، بهداشتی و تامین پایدار آب صنایع ایجاد سد های مخزنی جهت مهار آب است.

وضعیت آبی استان، سدها و ذخایر آبی

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: سد مخزنی کوثر با حجم ۴۹۲ میلیون متر مکعب و ۹۰ درصد پر شدگی و سد شاه قاسم با ۶ و نیم میلیون متر مکعب و حدود ۷۰ درصد پر شدگی در خدمت توسعه استان هستند.

وی افزود: سد کوثر تامین کننده آب دو و نیم میلیون نفر از جمعیت کشور در پنج استان جنوبی است.

مصلح بیان کرد: استان کهگیلویه و بویراحمد مسئولیت راهبری این سد ملی را بر عهده دارد و مجموعه آب منطقه ای حدود ۱۸ سال این سد را بهره برداری و نگه داری می کند.

وی بیان کرد: سد کوثر به صورت مستمر و بدون هیچ گونه وقفه ای در این ۱۸ سال تامین آب پایدار ۲ و نیم میلیون نفر در استان های کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، بوشهر، فارس و هرمزگان را بر عهده دارد.

فرهنگسازی برای الگوی مصرف آب 

مصلح بیان کرد: برای تدوین برنامه های مرتبط با مصرف بهینه آب و جلوگیری از مصرف بی رویه بهترین نسخه از طریق رسانه های مجازی و سایت های رسمی، صدا و سیما، نشست عمومی با مردم، مسابقه های فرهنگی، طرح موضوع در شورای حفاظت از منابع آب شهرستان ها، تریبون های نماز جمعه، استفاده از ظرفیت مدارس و دانشگاه ها و همچنین اساتید دانشگاه به طور مستمر در حال انجام است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: بیشترین ظرفیت را رسانه ها مخصوصا خبرگزاری های رسمی کشور بر عهده دارند.

وی ادامه داد: در همین راستا این تعامل وجود دارد و معمولا هر هفته خبر، گزارش و تحلیل در خصوص وضعیت آب استان، چشم اندازها، مشکلات و چالش ها با مجموعه رسانه ها وجود دارد.

حرکت به سمت روش های نوین آبیاری

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: در خصوص آبیاری مدرن و آبیاری های نوین یکی از الزامات آب منطقه ای برای بهره برداران همین است که هیچ پروانه جدیدی صادر نمی شود مگر اینکه بهره بردار و متقاضی متعهد به اجرای سیستم نوین آبیاری باشد.

مصلح ادامه داد: زمانی که این کار انجام شود متولیان آب منطقه ای اقدام به صدور پروانه می کنند.

وی ابراز داشت: در سازمان جهاد کشاورزی استان تسهیلات خوبی برای راه اندازی سیستم های نوین آبیاری تدارک دیده اند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: خود مجموعه آب منطقه ای طرح هایی را که در قالب شبکه آبیاری نوین تمام مبانی را بر اساس سامانه های تحت فشار دیده است.

به گفته مدیر روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد تاکنون ۳۷ هزار هکتار آبیاری نوین در سطح استان انجام شده است.

توسعه کشت های گلخانه ای 

به گفته متولیان جهاد کشاورزی، توسعه کشت های گلخانه ای با توجه به مزایایی که کارشناسان برای آن مطرح می کنند، می تواند تضمین کننده جهش تولید،افزایش درآمد بهره برداران و خلق فرصت های شغلی زیادی در استان کهگیلویه و بویراحمد باشد.

آن ها بر این باورند که تولید محصول در فضای باز در واحد سطح ۳۰ تن است، این مقدار در گلخانه های معمولی ۳۰۰ تن و در گلخانه های جدید  (N. f. t ) بیش از ۶۰۰ تن است .

این کارشناسان معتقدند که میزان مصرف آب در گلخانه ها یک ششم فضای آزاد است.

مدیر شرکت شهرک های کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: هم اکنون پنج شهرک گلخانه ای در کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی بیش از ۱۴۰ هکتار در دست اجراست.
سید صمد منصوری افزود:  تمام این گلخانه ها در سطح استان  مجهز به سیستم آبیاری نوین می شوند و به ازای هر هکتار از این گلخانه ها برای ۱۰ نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشتغالزایی ایجاد خواهد شد.

مدیر شرکت شهرک های کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: با توجه به خشکسالی های اخیر و کاهش منابع آبی ضروری است از منابع آبی و  خاکی استفاده بهینه شود.

منصوری اظهار داشت: انتقال کشت سبزی و صیفی جات از فضای باز به فضای بسته( گلخانه ها) یکی از سیاست های  وزارت جهاد کشاورزی در راستای استفاده بهتر از منابع آبی و افزایش تولید در واحد سطح  است.

زیانده اعلام شدن شرکت های آب و فاضلاب و آب منطقه ای استان

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: در خصوص زیان ده بودن شرکت های آب منطقه ای، این شرکت ها حاکمیتی هستند و خدمات شان کاملا انحصاری است و هیچ گونه رقیبی را برای این کار ندارند.

مصلح گفت: بر اساس اصول حاکمیت و قانون توزیع عادلانه آب توسط مجموعه های آب منطقه ای صورت می گیرد.

وی ابراز داشت: در واقع خدمات حاکمیتی و خدمات دولتی است و بسیاری از طرح هایی که انجام می دهند غیر انتفاعی ( یعنی ناسودده) است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: همچون طرح ساماندهی رودخانه ها، حفاظت از رودخانه ها، طرح های تامین آب شرب که این ها صرفا برای تامین امنیت کشور و امنیت جانی و مالی و امنیت بهداشتی است و هیچ گونه سرمایه گذاری با هدف سودده بودن نیست.

وی تصریح کرد: سدهایی که آب شرب را تامین می کنند و شرکت های آب و فاضلاب تحویل مردم می دهند تعرفه ای که روی آب شرب روی این سد ها برای ما ابلاغ شده تعرفه دولتی است که توسط هیات وزیران تدوین می شود.

مصلح بیان کرد: قیمت تمام شده یک متر مکعب آب برای ما در سدها حداقل ۱۰ تا ۲۰ برابر تعرفه ای است که دریافت می کنیم.

وی افزود: این مهم سبب می شود انحراف در درآمدها به وجود بیاید و انحراف نامساعد را شاهد باشیم و اجتناب ناپذیر است زیرا کار ما حاکمیتی است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: دولت مسئول تامین آب شرب مردم است و قیمت تمام شده یک متر مکعب را هم نمی تواند از مردم وصول کند زیرا که آنقدر این قیمت تمام شده بالاست که مردم هم توان پرداخت آن را ندارند.

وی تاکید کرد: این مهم باعث می شود که ۱۰۰ درصد در فرآیند محاسبات قیمت تمام شده انحرافی به وجود بیاید و در واقع در اصول حسابداری و قانون تجارت این محاسبه باعث زیان آب منطقه ای ها می شود.

مصلح ابراز داشت: اصولا زیان ده بودن شرکت های آب منطقه ای با توجه به این است که بر اساس قانون تجارت اصول حسابداری و صورت های مالی ارزیابی می شود و گرنه قاعدتا اگر قیمت تمام شده یک متر مکعب آبی که توسط سد ها و منابع آبی که تولید می شود بر اساس آن به فروش برود حتما این شرکت ها هم سود ده خواهند بود.

راهکارهای پیشنهادی برای رهایی شرکت های استانی از این زیاندهی

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد؛ برای رهایی از این زیان ده بودن هیچ راهی نیست مگر حرکت واقعی به سمت اعمال تعرفه واقعی و محاسبه بر اساس قیمت تمام شده است.

وی عنوان کرد: همه اقتصاد دانان، تحلیل گران و کارشناسان معتقدند که نرخ آبی که در کشور ما مصرف می شود نسبت به کل دنیا و کشور های همسایه بسیار پایین است و تبعاتی هم که در اثر این زیان ده بودن متوجه آب منطقه ای ها شده تاثیر خود را در حقوق و مزایای پرسنل، بهبود خدمات و کیفیت خدمات می گذارد.

مصلح تاکید کرد: مجموعه های آب منطقه ای ها نیاز دارند صرفه جویی های خود را در مسائل مالی به شدت رعایت کنند و این هم به شدت باعث می شود که نیروی انسانی توانمند را نتوانند نگهداری کنند.

کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی حدود ۱۶ هزار و ۲۴۹ کیلومترمربع، سرزمینی مرتفع و کوهستانی با اقلیم سردسیری و گرمسیری در جنوب غربی ایران قرار دارد. 

حجم ذخیره مخازن آب شهرهای استان ۱۳۱ هزار متر مکعب است. تعداد مخازن آب مناطق شهری استان ۵۳ باب مخزن بتنی استاندارد و تعداد مشترکان آبفای شهری ۱۶۵ هزار و ۵۰۰ مشترک است. 

منابع تأمین آب شهرهای کهگیلویه و بویراحمد شامل ۶۶ حلقه چاه و هفت دهنه چشمه است و بخشی نیز از طریق سد کوثر تأمین می شود. 

طول شبکه توزیع و خطوط انتقال آب شهرهای کهگیلویه و بویراحمد هم اینک به ترتیب یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر و ۳۲۰ کیلومتر است. 

۱۱ ایستگاه پمپاژ آب در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که در شبانه روز ۱۱۲ هزار و ۵۰۰ مترمکعب آب را برای استفاده مشترکان مناطق شهری این استان پمپاژ می کنند. 

این استان با هشت شهرستان و ۱۷شهر ، نزدیک به ۷۲۰ هزار نفر جمعیت دارد