نمایشگاه کتاب یک گردشگری فرهنگی است/ پاسخی به شبهه سرانه پایین مطالعه

علیرضا معاف در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: نمایشگاه کتاب، جذابترین پدیده فرهنگی کشور است و می توان گفت همانگونه که در جشنواره های فیلم فجر، تئاتر و موسیقی و همچنین نمایشگاه بین المللی قرآن حال و هوای عمومی تری در اهالی فرهنگ و هنر در ارتباط با مردم می بینیم، در نمایشگاه کتاب این اتفاق به اوج خود می رسد.

وی افزود: این که کتاب مساله اصلی ارتباطی مدیریت فرهنگی کشور با مردم می شود، نشان دهنده یک برجستگی فرهنگی در مردم ماست. در بسیاری از کشورها موضوع اصلی که در ارتباط بین مردم و مدیریت فرهنگی حاکمیت ودولت شکل می گیرد. موضوع موسیقی یا سینماست ولی در کشور ما این موضوع به کتاب و اثر مکتوب مربوط است که نشان دهنده یک فضیلت ملی است که مردم چنین اقبالی به مساله کتاب و کتابخوانی دارند.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: با وجود این که قیمت کتاب هر سال افزایش می یابد ولی شاهد استقبال هر ساله و مستمر مردم از نمایشگاه کتاب هستیم. اکنون به دلیل برداشته شدن ارز ۴۲۰۰ تومانی از کتاب و کاغذ، قیمت کتاب افزایش یافته است. البته این مساله قبلا اتفاق افتاده و ارتباطی به اصلاح فعلی قیمت ها ندارد ولی با این وجود استقبال و شور و نشاط مردم نسبت به کتاب و نمایشگاه کتاب کاهش پیدا نکرده و کتاب از سبد خرید مردم حذف نشده است.

توجه مردم به کتاب تکلیف مدیریت فرهنگی کشور را سنگین تر می کند

وی افزود: رونق نمایشگاه کتاب نشانه ای از رونق و نشاط فرهنگی جامعه است و ما باید به این رونق ببالیم و قدر آن را بدانیم. ما باید در مدیریت فرهنگی کشور و مدیریت کلان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قدردان چنین شور و شوق مردمی باشیم. گرایش مردم به نمایشگاه کتاب و مطالعه و توجه مردم به هزینه کرد فرهنگی در حوزه کتاب، تکلیف مدیریت فرهنگی کشور را سنگین می کند.

به جرات می توانم بگویم این تعداد رونمایی در نمایشگاه کتاب بی سابقه و بی نظیر است.

معاف با اشاره به امتیازات سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب گفت: نمایشگاه امسال از نظر سخت افزاری و نرم افزاری ویژگی ها و امتیازاتی داشته است. مثلا صدها رونمایی از آثار جدید در نمایشگاه برگزار می شود و با توجه به این که سال ها در نمایشگاه کتاب مسئولیت داشتم، به جرات می توانم بگویم این تعداد رونمایی بی سابقه و بی نظیر است.

وی از ضررهای کرونا در دو سال اخیر و تعطیلی های ناخواسته بسیاری از صنوف سخن گفت و افزود: امسال در نمایشگاه کتاب یک آتشفشان و جوششی داریم که دهها و صدها برنامه رونمایی در طول این ۱۰ روز برنامه ریزی شده و در حال انجام است که آمار دقیق آن بعد از نمایشگاه اعلام خواهد شد.

امسال نمایشگاه کتاب رکورد خواهد زد

عضو شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب پیش بینی کرد که این نمایشگاه امسال رکورد خواهد زد و افزو: در دو سال اخیر فنر کرونا مردم را بسیار تحت فشار قرار داده بود و حالا با کم شدن این بیماری دیدیم که مردم تعطیلات نوروزی و سفرهای عید را چگونه گذراندند و در نمایشگاه قرآن نیز حضور چشمگیر مردم را دیدیم و پیش بینی می کنیم که در روزهای پایانی نمایشگاه کتاب جمعیت فراوانی خواهیم داشت. چون در نمایشگاه های سال های گذشته روزهای پنجشنبه و جمعه اول معمولا کم رونق تر از روزهای دیگر بود ولی امسال به نسبت سال های گذشته شاهد جمعیت بسیاری بودیم. 

وی یکی از امتیازات سخت افزاری نمایشگاه کتاب را جانمایی ناشران در مکان های مسقف برشمرد و گفت: در سال های گذشته همیشه بسیاری از ناشران را در چادرهای بزرگ و فضاهای غیرمسقف جا می دادیم ولی امسال همه ناشران با کمک مصلی در محیط های مسقف و مناسب مانند شبستان های اصلی، رواق های شرقی و  غربی و شبستان های غربی و شرقی جا گرفتند و در عمل ناشری در محیط غیرمسقف مستقر نشد و این اتفاق خوبی است. چون در ۳۲ دوره گذشته چنین امکانی را نداشتیم.

امسال در حدود ۹۰ هزار مترمربع فضای نمایشگاهی داریم و بیش از هزار و ۷۰۰ ناشر حضور فیزیکی در محیط های مسقف دارند و هزار و ۱۰۰ ناشر نیز به صورت مجازی حضور دارند

معاف ادامه داد: البته استفاده از چادر و مکان های غیرمسقف، بعد از انتقال نمایشگاه از موسسه +نمایشگاه های سئول به مصلی در مرکز تهران بوجود آمد و چاره ای هم نداشتیم. چون همیشه مشکل جا داشتیم ولی امسال در حدود ۹۰ هزار مترمربع فضای نمایشگاهی داریم و بیش از هزار و ۷۰۰ ناشر حضور فیزیکی در محیط های مسقف دارند و هزار و ۱۰۰ ناشر نیز به صورت مجازی حضور دارند.

وی اضافه کرد: این ظرفیتی که در دوره کرونا به عنوان نمایشگاه مجازی کتاب و ارسال رایگان به منازل مردم بوجود آمد، با وجود حضوری شدن نمایشگاه این امتیاز نیز حفظ شد و این نیز یکی از اتفاق های خوب سخت افزاری نمایشگاه کتاب است. در واقع دو نمایشگاه موازی داریم و اگر کسی ساکن شهرستان باشد و نتواند در نمایشگاه حضور پیدا کند، کتاب های موردنظر خود را سفارش می دهد و کتاب ها با همکاری شرکت پست و وزارت ارتباطات به صورت رایگان برای آنها ارسال خواهد شد. تلاش ما این است که در کمترین زمان ممکن کتاب ها به دست افراد برسد به گونه ای که در فاصله پنج یا شش روزه باشد.

ضرورت مطالعه درباره رونق نمایشگاه کتاب 

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به ضرورت مطالعه پیرامون رونق و شور و نشاط نمایشگاه کتاب اشاره کرد و گفت: به پژوهشگران مطالعات فرهنگی، جامعه شناسان و مردم شناسان در نمایشگاه قرآن و کتاب گفتم که توجه مردم به حوزه فرهنگ و جشنواره های فرهنگی به گونه ای است که با استقبال میلیونی مواجه می شویم و این موضوع از پدیده های فرهنگی است که نیازمند مطالعه از نظر نشانه شناسی و معناشناختی است.

وی تاکید کرد: مردم به این جشنواره ها توجه می کنند و استقبال چشمگیر دارند ولی این پدیده ها نیاز به ارزیابی دارد ولی برخی می خواهند این حضور مردمی را به خرید کتاب درسی تقلیل دهند. البته گرایش به کتاب درسی و کنکور هم توجه به کتاب است ولی طبق آمار، بخش عمده ای از توجه مردم به کتاب های حوزه ادبیات، فلسفه، جامعه شناسی و هنر است که معمولا این کتاب ها به عنوان کتاب درسی نیست.

نمایشگاه کتاب یک گردشگری فرهنگی است

معاف ادامه داد: عده ای دیگر می گویند که مردم برای تفریح به نمایشگاه کتاب می آیند که البته این تفریح نیز یک تفریح فرهنگی است. به نظر من نمایشگاه کتاب یک گردشگری فرهنگی و تفریح فرهنگی و یک اتفاق مهمی است و اشکالی بر آن وارد نیست. مردم هم کتاب می خرند و هم تفریح می کنند و محیط تفریح خود را یک محیط فرهنگی قرار می دهند. بعضی افراد به ویژه غربزدگان می گویند سرانه مطالعه مردم ایران بسیار پایین است در حالی که اینگونه نیست. چون مردم هم خوب کتاب می خرند و هم خوب کتاب می خوانند.

وی افزود: برخی مطالعه قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، دعا و کتاب های الکترونیکی را در سرانه مطالعه محاسبه نمی کنند. در بسیاری از کشورها مطالعه روزنامه نیز در سرانه مطالعه می گنجد. این استقبال خوب مردم به نمایشگاه کتاب پاسخی به این شبهه است.

معاف اضافه کرد: کار خرید و فروش کتاب جزو کارهای پررونق کشور ماست. حدود ۱۰ هزار کتابفروشی داریم و جدا از مساله کرونا که تمام اصناف در این دو سال آسیب دیدند، کتابفروشی های ما رونق دارد در حالی که در برخی کشورها با پدیده ورشکستگی روبرو شدند. در بعضی از کشورها با آمدن فضای مجازی بسیاری از کتابفروشی ها جمع شد و از بین رفت ولی کتابفروشی ها در کشور ما با رونق فضای مجازی آسیب ندیدند و به کار اقتصادی و فرهنگی خود به صورت توامان ادامه دادند.

نمایشگاه کتاب تهران یکی از پررونق ترین و پرازدحام ترین نمایشگاه های دنیاست و این موضوع باید در روایت مردم و گرایش های فرهنگی مردم و موفقیت های فرهنگی نظام مورد توجه قرار گیرد

این استاد دانشگاه اضافه کرد: برخی توجه ندارند که بیش از یک میلیون بازدید از نمایشگاه قرآن دو هفته ای انجام شد و از نمایشگاه کتاب نیز چنین استقبالی می کنند. نمایشگاه کتاب تهران یکی از پررونق ترین و پرازدحام ترین نمایشگاه های دنیاست و این موضوع باید در روایت مردم و گرایش های فرهنگی مردم و موفقیت های فرهنگی نظام مورد توجه قرار گیرد.

وی اظهار داشت: نمایشگاه کتاب در ایران گردش مالی بسیار بالایی دارد. در سال ۹۰ که مسئول نظارت نمایشگاه کتاب بودم طی تحقیقی به این نتیجه رسیدیم که گردش مالی ۱۰ روز نمایشگاه کتاب از کل گردش مال کتابفروشی های کشور بیشتر شده بود. بسیاری از افراد به وصف نمایشگاه کتاب می پردازند ولی مساله مهمتر، تعلیل و چرایی آن و عمیق بودن گرایش مردم به حوزه کتاب است و همچنین باید توجه کنیم که چه بهره هایی از این استقبال مردم در مدیریت فرهنگی کشور می توانیم داشته باشیم.

نمایشگاه کتاب محلی برای آزاداندیشی فکری است

معاف از نمایشگاه کتاب به عنوان محلی برای تضارب افکار و آرای مختلف یاد کرد و گفت: در نمایشگاه کتاب جریان ها و تفکرات مختلف و متفاوت و حتی متعارض در کنار هم حضور دارند و ناشران با آرامش کتاب های خود را عرضه می کنند. وقتی نشر سوره مهر در کنار نشر چشمه یا انتشارات امیرکبیر در کنار نشر نی یا کتابخانه مجلس شورای اسلامی در کنار انتشارات آستان قدس رضوی یا انتشارات ثالث و نیلوفر و نیستان را در نمایشگاه کتاب می بینیم که چگونه آثار خود را عرضه می کنند، در واقع طیف های مختلف فکری و جریان های مختلف حوزه کتاب و نشر با آرامش در کنار هم با شور و نشاط به ترویج فرهنگ می پردازند.

وی افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک فرصت برابر را برای همه ناشران از همه طیف ها قرار فراهم کرده تا آثار خود را عرضه کنند و این نشانه ای از اهتمام جمهوری اسلامی به آزاداندیشی فکری و تضارب افکار است تا همه افکاری که در چارچوب اسلام و قوانین، کتاب منتشر می کنند بتوانند آثار خود را در نمایشگاه ارائه کنند و در واقع یک فرصت ارتباط میلیونی با مردم پیدا کنند و این یک اتفاق مهم فرهنگی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دولت آن را رقم می زند و نشانه خوبی از فضای فکری باز و آزاد در نظام ماست.

سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار با کتاب سلامتیم تا جمعه سی‌ویکم اردیبهشت در دو بخش حضوری در مصلای امام خمینی(ره) و مجازی در سامانه ketab.ir ادامه خواهد داشت.