ایران هم دوش کشورهای پیشرفته در فناوری ویرایش ژن کریسپر

پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری تنها پژوهشگاه ملی در کشور است که در تمام شاخه‌های زیست‌فناوری و مهندسی پزشکی، دامی، کشاورزی، صنعتی و میکروارگانیسم با داشتن سه پژوهشکده زیست فناوری کشاورزی، زیست فناوری پزشکی و زیست فناوری صنعت و محیط زیست در حوزه دست‌ورزی (ویرایش یا تغییرات) ژنتیکی در دی ان ای به شکل تخصصی فعالیت می کنند.

دکتر جواد محمدی در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد دومین سمپوزیوم بین المللی و چهارمین سمپوزیوم ملی کریسپر توضیح داد: یکی از مهم ترین اقدامات در کشور باید حرکت در مرزهای دانش باشد، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری در این حوزه و در علم دست‌ورزی ژنتیکی فعال است.

وی در مورد دست‌ورزی یا ویرایش ژنتیکی اظهار داشت: دانشمندان پیشتر توسط ویروس یا وکتور (ساختار ژنی) را وارد سلول می کردند. این کار چون کنترل‌شده نبود نمی دانستند ویروس کجای دی ان ای سوار می شود و ممکن بود تاثیر مدنظر محقق را نداشته باشد.

محمدی ادامه داد: اما روش ویرایش ژنی کریسپر مانند قیچی عمل می‌کند، دقیقا وارد ژنوم می‌شود و ژن مربوط را روی دی‌ان‌ای (DNA) فعال یا غیرفعال یا بیان آن را کم یا زیاد می‌کند.

رییس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری گفت: این فناوری در دنیا همه ابعاد زندگی را تغییر داده است و برای بهبود یا درمان بسیاری بیماری‌ها از جمله سرطان و خونی می‌تواند مفید باشد. با توسعه این فناوری در آینده بسیاری از درمان های دارویی حذف شده و ویرایش ژنتیکی جای آن را خواهد گرفت.

وی درباره کاربرد ویرایش ژنی در تولید محصولات کشاورزی اظهار داشت: اکنون محصولاتی مانند ذرت و سویا با ویرایش ژنی تولید شده و تایید اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) را هم دارند.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: فناوری کریسپر در انسان در مرحله یک، دو و سه بالینی است و به زودی نهایی می شود و در صورت دریافت تاییدیه اف دی ای بسیاری از بیماری ها؛ از جمله تالاسمی، هموفیلی، بیماری خونی، سرطانی و چند بیماری چشمی را می توان درمان کرد. همچنین درمان بیماری مالاریا با عقیم سازی پشه هایِ عامل آن، تا ۱۰۰ درصد ممکن است.

محمدی خاطرنشان کرد: مزیت پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری تحقیقات در زمینه ویرایش ژنی با استفاده از فناوری کریسپر است و با توجه به این مزیت از سال ۹۶ سمپوزیوم ملی و بین المللی در این موضوع برگزار شد. ۳۰ و ۳۱ خرداد امسال چهارمین سمپوزیوم ملی و دومین سمپوزیوم بین المللی در موضوعات کریسپر در کشاورزی، پزشکی، اخلاق و ایمنی زیستی و روندهای توسعه و بازارهای جهانی در محل و در موضوعات پژوهشگاه برگزار می شود.

وی افزود: در این سمپوزیوم متخصصان ایرانی داخل و خارج کشور و مهمانانی از کشورهای آلمان، پاکستان و چین سخنرانی حضوری و مجازی دارند که بعد از قطعی شدن حضورشان اسامی آنها نیز منتشر می شود.

رییس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در مورد ملاحظات اخلاقی مرتبط با ویرایش ژنی در کشورهای مختلف و ایران گفت: نکته مهم در مورد فناوری کریسپر این است که ایران به این فناوری به عنوان یکی از منابع قدرت دست یافته و هم دوش کشورهای پیشرفته مختلف در مرزهای دانش پیش می رود.

وی ادامه داد: ایران سالانه ۴ تا ۵ میلیارد دلار محصولات تغییرژنتیکی داده شده را وارد می کند. این حوزه پروتکل و قوانین بین المللی و داخلی دارد که با رعایت آنها می توان از این فناوری استفاده کرد. افزون بر این نیاز به مجوزهای اخلاقی و بررسی مبانی دینی و فقهی هم دارد.

محمدی تاکید کرد: در سمپوزیوم کریسپر مبانی فقهی، حقوقی و اخلاقی این فناوری را بررسی کرده و آیین نامه های مرتبط مطالعات این حوزه را با همکاری حوزه علمیه ارایه خواهیم کرد.