به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، پویش نذر کتاب در سال‌های اخیر به همت خانه کتاب و ادبیات ایران، سازمان‌ها و انجمن‌های مردم نهاد با اولویت بهره‌مندی مناطق کم‌برخوردار و محروم، امکان بهره‌مندی علاقه‌مندان به کتاب که از لحاظ مالی امکان پرداخت هزینه آن را ندارند و برقراری عدالت فرهنگی در کشور راه‌اندازی شده است.
بسیاری از مشکلات و معضلات هر جامعه‌ای به آگاهی نداشتن افراد آن جامعه بازمی‌گردد که هزینه‌های بسیاری را در زمینه‌های مختلف بر جامعه تحمیل می‌کند، ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی و آگاهی و دانایی به هر شکل از جمله نذر کتاب می‌تواند در کاهش این معضلات تاثیرگذار باشد.
نمایشگاه کتاب نیز فرصت مناسبی برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی، معرفی و ترویج پویش نذر کتاب است که درباره این پویش و نقش آن با ناشران حاضر در سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت و گو کردیم.
تاکید بر نقش مشارکت نهادها و مردم در ترویج نذر کتاب
مدیرعامل مجمع ناشران دفاع مقدس درباره نذر کتاب به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: این واژه در سال‌های اخیر زیاد تکرار شده و ایده خوبی در ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی است و در صورت فراهم شدن الزامات مشارکتی می‌تواند تبدیل به یک پدیده فرهنگی و اجتماعی شود.
امیرشهریار امینیان گفت: بدون تردید کتاب(و فیزیک کتاب) به عنوان یک محصول فرهنگی تاثیرگذار در تمام دنیا به رسمیت شناخته شده است و میزان اثربخشی آن قابل مقایسه با نسخه‌های دیگر(مجازی) نیست.
وی افزود: اما اینکه چگونه فردی برخوردار از لحاظ امکانات مالی و شناختی نسبت به کتاب، کتابی را انتخاب و اهدا بکند، بخشی از سوال است و بخش دوم سوال این است که اهدا و نذر کتابی که انجام می‌شود، چگونه به دست مخاطب می‌رسد و به چه نوع مخاطبی می‌رسد؟ آیا کتاب اهدایی در اختیار فردی قرار می‌گیرد که بدون بهره‌مندی تنها آن را در کتابخانه‌اش قرار می‌دهد یا کتاب اهدایی در کتابخانه‌های عمومی قرار می‌گیرد تا همه علاقه‌مندان بتوانند از آن بهره‌مند شوند؟
امینیان بیان کرد: مجمع ناشران دفاع مقدس به عنوان یکی از نهادها با راه‌اندازی پویش نذر کتاب و مشارکت در آن در تلاش برای پاسخ به این سوال‌هاست، شرایط اهدای کتاب برای همه اقشار برخوردار که تمکن مالی دارند، متفاوت است، برای این کار نیازمند یک حضور اجتماعی و مشارکتی هستیم، مشارکتی که می‌تواند توسط انجمن‌ها، ناشران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی فرهنگی، صدا و سیما به عنوان متولی حوزه تبلیغ و ترویج، سازمان‌های دیگری که ماموریت فرهنگی ندارند مثل وزارتخانه‌هایی که در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و حوزه‌های دیگر فعالیت می‌کنند، انجام شود.
مدیرعامل مجمع ناشران دفاع مقدس اظهارداشت: علاوه بر این، توسعه پویش نذر کتاب نیازمند مشارکت مردم است، مجمع ناشران دفاع مقدس در قالب این پویش طرح‌هایی را برای اهدای کتاب توسط افراد برخوردار به افراد کم‌برخوردار به خصوص دانش‌آموزان کم‌برخوردار اجرا می‌کند، نمونه این طرح در نمایشگاه کتاب آغاز و پس از آن از طریق مراکز آموزشی پیگیری می‌شود.
وی گفت: اگر این طرح توسط نهادهای فرهنگی؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ناشران، تشکل‌ها و انجمن‌های مردم نهاد مورد حمایت قرار بگیرد، هر دانش‌آموز برای مشارکت نیاز نیست بودجه زیادی را برای خرید و اهدای کتاب هزینه کند، حداقل با ۲۵ تا ۳۰درصد اندوخته خود می‌تواند یک کتاب را خریداری و اهدا کند، این طرح باید توسط مسئولان هدف‌گذاری شود و کتاب‌های اهدایی به مناطقی ارسال شود که واقعا نیاز دارند.
امینیان افزود: با این روند، یک سطح تعاملی میان اقشار برخوردار و کم‌برخوردار ایجاد شده و کتاب‌های اهدایی به مقاصد اصلی خود می‌رسند و در مقصد هم بازخوردهای مثبتی را خواهیم دید.
مدیرعامل مجمع ناشران دفاع مقدس بیان کرد: این نهاد طرح دیگری را در نمایشگاه کتاب در راستای پویش نذر کتاب تعریف کرده که شامل اهدای کتاب‌های دفاع مقدس به صورت تخصصی و کتاب‌های کودک و نوجوان در همه حوزه‌هاست، در این طرح، مخاطب نمایشگاه به غرفه‌های ناشران کودک و نوجوان مراجعه می‌کند، کتاب مورد علاقه برای اهدا و استان محروم را انتخاب و درصدی از قیمت پشت جلد کتاب را پرداخت می‌کند، درصدی هم تخفیف داده می‌شود و درصدی هم با مشارکت ما و وزارت ارشاد تامین می‌شود.
وی گفت: عملا مانند کمک‌های مومنانه، همه کمک می‌کنیم تا یک فرایند اهدای کتاب هدفمند برای دانش‌آموزان و کودکان و نوجوانان کم‌برخوردار شکل بگیرد. همچنین اینگونه می‌توانیم ضمن ایجاد مشارکت جمعی و یک فضای با نشاط اجتماعی، اهداف مورد نظر در حوزه توسعه فرهنگ کتابخوانی و اقتصاد نشر را محقق کنیم.
امینیان افزود: در حال حاضر شرایط سختی را می‌گذارانیم و اگر بخواهیم همه بار(نذر کتاب) را بر روی دوش مخاطب بگذاریم، طرح عملی نمی‌شود؛ به عنوان مثال مردم بن‌های اهدای کتاب را از کتابفروشی‌ها خریداری و کتاب‌های مورد نظر را اهدا کنند، در شرایط فعلی از لحاظ اقتصادی دشوار است و هزینه بسیاری به مخاطبان تحمیل می‌شود.
مدیرعامل مجمع ناشران دفاع مقدس خاطرنشان کرد: مردم، مسئولان، سازمان‌های نشر، ناشران و نهادها در پویش نذر کتاب باید مشارکت داشته باشند، نهادها باید ضمن معرفی کتاب‌ها، تخفیف‌ها و درگاه‌هایی را به این امر اختصاص دهند. هر چند معتقدم درگاه اصلی عرضه کتاب، کتابفروشی‌ها هستند، اگر کتابفروشی‌ها، در زمینه نذر کتاب همکاری داشته باشد، ناشر باید در این خصوص تخفیف بیشتری اختصاص دهد تا کتابفروشی‌ها بتوانند این تخفیف‌ها را اعمال کنند، سبد خاصی هم برای آن تدارک دیده شود، برنامه‌ریزی برای تجمیع آن صورت بگیرد؛ این طرح قابلیت اجرا را دارد و نیازمند یک همت حرفه‌ای و مشارکت میان نهادها و مردم است، ما کار را به صورت محدود اجرا کردیم و نتیجه مطلوبی کسب کردیم.
مدیر کتابخانه و انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب پویش نذر کتاب را مُسکنی برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی دانست و به خبرنگار ایرنا گفت: در حوزه ترویج فرهنگی کتاب و کتابخوانی، نخستین متولی برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتابخوانی خانواده و والدین هستند، زمانی که در خانه‌ای حداقل دو قفسه کتاب وجود داشته باشد و والدین کتابخوان باشند، کودکان ناخودآگاه به کتابخوانی گرایش پیدا می‌کنند.
مهدی محمدی شجاعی با اشاره به اینکه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی باید از دوران پیش دبستانی و ابتدایی آغاز شود، افزود: در این حوزه متولی تنها نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدرسه و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نهاد کتابخانه‌های عمومی نیست، باید یک مشارکت جمعی در این حوزه وجود داشته باشد.
وی بیان کرد: در تمامی کشورهای پیشرفته مانند ژاپن، فرانسه و آلمان از کودکی برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی سرمایه‌گذاری کردند،با توجه به شرایط فکری و ذهنی کودک، کتاب‌ها طراحی شده و در مواردی کتاب‌های چندرسانه‌ای در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد اما متاسفانه در کشور ما به دلیل مشکلات اقتصادی، وضعیت نشر و تحریم‌ها کتاب‌های محدودی در حوزه کودک و نوجوان منتشر می‌شود.
شجاعی اظهارداشت: به پژوهشگران و متولیان حوزه فرهنگی توصیه می‌کنم اگر می‌خواهید جامعه آرمانی ترسیم و برنامه‌ریزی کنیم باید از کودکی آغاز کنیم. در این شرایط اگر بخواهیم پویش‌هایی همچون نذر کتاب را برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی راه‌اندازی کنیم، مانند شرایطی است که با سطل در درون چاه آب ریخته شود، در صورتی که چاه باید خودش آب داشته باشد، نمی‌توانیم از بالا اقدامی در این زمینه انجام دهیم، شاید در مقطعی نتیجه‌بخش باشد اما مانند یک مُسکن عمل خواهد کرد.
مدیر کتابخانه و انتشارات دانشگاه ادیان گفت: برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی زیرسازی‌های لازم باید انجام شود که زمانبر است، حداقل دو دهه طول می‌کشد، در این حوزه باید به مدارس به خصوص مدارس ابتدایی و مهدهای کودک توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
وی افزود: در حوزه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی، نهادهای فرهنگی باید برنامه و چشم‌انداز داشته باشند، به عنوان مثال نهاد کتابخانه‌های عمومی می‌تواند کتاب‌های خوب را معرفی کند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسابقات خوبی را در حوزه کتابخوانی برگزار کند که در چند سال آینده نتایج خوب این طرح‌ها را خواهیم دید.
شجاعی بیان کرد: طرح‌هایی مانند نذر کتاب برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی خوب است اما باید با برنامه پیش برود، تا زمانی که مخاطب، کتاب را در سبد زندگیش نیاورد، چنین طرح‌هایی فایده‌ای نخواهد داشت، برخی از افراد حقوق ماهیانه‌شان ۵ میلیون تومان است، دغدغه و علاقه‌شان مطالعه کتاب است و هر ماه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان را به خرید کتاب اختصاص می‌دهند و معتقدند که کتاب سرمایه‌گذاری برای آینده است اما برای خیلی از مردم اینطور نیست.
ایجاد لذت و علاقه‌مندی به کتابخوانی مهمتر از نذر کتاب
یکی از مسئولان انتشارات کتابستان نیز درباره نذر کتاب و نقش آن در اقتصاد نشر و ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی گفت: این طرح در اقتصاد نشر تاثیر نداشته است، اگر نگوییم که فروش را کاهش داده، افزایشی هم در این زمینه نداشته است، طرح نذر کتاب مردمی است، نهادی و کار دولتی نیست، از سوی حاکمیت بودجه‌ای اختصاص داده نشده و حمایتی صورت نگرفته است.
مهدی جوکار ایجاد لذت و علاقه‌مندی به کتابخوانی را مهمتر از نذر کتاب دانست و افزود: کتابخانه‌ها، کتاب‌ها را به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند اما مخاطب کم است، اگر فردی کتابی را برای نذر کتاب انتخاب و وقف کند، زمانی این کتاب خوانده می‌شود که مخاطب علاقه‌مند باشد و لذت مطالعه را چشیده باشد.
وی بیان کرد: در حال حاضر تمام اطرافیان و اقوام من کتابخوان هستند، کودکان در ابتدا شاید با اهدای کتاب، آن را می‌خواندند اما با مرور زمان وقتی علاقه‌مند شدند و لذت مطالعه را چشیدند، بخشی از پول توجیبیشان را به خرید کتاب اختصاص می‌دهند.، در ترویج فرهنگ کتابخوانی مهم این است که لذت کتابخوانی را به مخاطب بچشانیم، با این رویکرد، مخاطب از طریق نذر کتاب، مراجعه به کتابخانه یا خرید کتاب، به مطالعه گرایش پیدا می‌کند، کتابخانه‌های عمومی بسیاری در سراسر کشور فعالیت می‌کنند اما اکثر آنها بی‌رونق است، به این دلیل که نوجوان، جوان و بزرگسال ما از کتاب خواندن لذت نبرده است.
جوکار مشاوره مطالعه را یکی از راهکارهای ایجاد لذت کتابخوانی عنوان کرد و گفت: در انتشارات کتابستان سعی می‌کنیم کتاب را متناسب با شناخت مخاطب، روحیات، شخصیت و مکانی که زندگی می‌کند، معرفی و با تضمین به مخاطب اعلام می‌کنیم چنانچه ۱۰صفحه، یکصد صفحه یا کل کتاب را خواند و آن را دوست نداشت، با کمال احترام کتاب را از او پس می‌گیریم؛ چون در مخاطب‌شناسی اشتباه کردیم و کتابی به مخاطب معرفی کردیم که مناسب او نبود، این یکی از روش‌های انتشارات کتابستان برای ترویج کتابخوانی است و عمدتا شاهد بازخوردهای مثبتی از سوی مخاطبان بودیم و درخواست کردند که کتاب‌های دیگری را به آنان معرفی کنیم.
وی افزود: هر فردی در هر جایگاهی؛ والدین، معلمان، ناشران، نهادها-وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی(با ساخت تیزرهایی برای معرفی کتاب‌ها)، اصحاب رسانه، برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی وظیفه خود را دارند و وظیفه‌شان را باید درست انجام دهند، اول باید خودمان لذت مطالعه را بچشیم و بتوانیم این لذت را به مخاطبان منتقل کنیم.
سی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار با کتاب سلامتیم با حضور یکهزار و ۷۰۰ ناشر تا ۳۱ اردیبهشت از ساعت ۱۰ تا ۲۰ در مصلای امام خمینی(ره) میزبان علاقه‌مندان است، در این رویداد یکهزار و ۱۰۰ ناشر نیز در فضای مجازی به نشانی ketab.ir کتاب‌هایشان را در معرض دید و انتخاب مخاطبان قرار می‌دهند. همچنین کتاب‌های ۱۷۰ ناشر خارجی در سی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ارائه می‌شود.
نظر شما