بازآفرینی، مشارکت و مدیریت اجتماعی کلید توسعه شهری هورامان

به گزارش خبرنگار ایرنا؛ همایش بین المللی «هورامان، ثبت جهانی، فرهنگ و توسعه پایدار» در روزهای ۲۵ و ۲۶ تیرماه سال ۱۴۰۱ در دانشگاه رازی کرمانشاه برگزار می‌شود که دومین پنل تخصصی این همایش با عنوان «شهرسازی و توسعه منطقه‌ای» با حضور اساتید معماری و جغرافیای شهری به صورت مجازی توسط دانشگاه رازی کرمانشاه و پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی هورامان برگزار شد.

در این نشست پروفسور«محمدابراهیم زارعی» استاد گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان با نگاه به تاریخچه شهرسازی در منظر فرهنگی هورامان، دکتر «سعید مرادی» عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی با پرداختن به مقوله بازآفرینی، مشارکت و مدیریت اجتماعی در توسعه شهری منطقه، دکتر«پارسا قنبری» استادیار گروه برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با بررسی الزامات توسعه شهری و منطقه ای هورامان از جایگاه محلی به جایگاه جهانی و دکتر «بیژن کلهرنیا» عضو هیات علمی گروه معماری  و شهرسازی دانشگاه رازی به سخنرانی پرداختند.

بازآفرینی، مشارکت و مدیریت اجتماعی کلید توسعه شهری

در ابتدای این جلسه «سعید مرادی» عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی گفت: منطقه اورامانات با وجود همه قابلیت هایی که دارد به دلایل متعدد، نتوانسته از این فرصت ها استفاده کند و به جایگاه واقعی خود برسد.

وی ادامه داد: به برکت جهانی شدن اورامانات، امیدواریم این فرصت فراهم شود، برگزاری همایش گویای این است این فرصت ها برای منطقه فراهم می شود و آغازی بر استمرار رسیدن منطقه اورامانات به جایگاه واقعی خود در ایران و در جهان است.

وی با بیان اینکه بازآفرینی، مشارکت و مدیریت اجتماعی کلید توسعه شهری پیشرفته منطقه اورامان است، گفت: این سه واژه دارای یک ریشه هستند و می توانند ارزش مضاعف ایجاد کنند، در سال های اخیر شهرسازی ایران و نگرش اندیشمندان به مباحث منطقه ای و شهری دگرگونی پیدا کرده و به سمت بهبودی هم خواهد رفت ما از بهسازی شروع کردیم به توانمندسازی اجتماعی رسیدیم، تجارب اجتماعی را در ایران تجربه کردیم و اخیرا به بازآفرینی رسیدیم که شاید نقطه نهایی این حرکت است.

مرادی یادآور شد، معنای بازآفرینی را در اسناد علمی و تعاریف رسمی به عنوان سیاستی جامع می بینیم که به دنبال ارتقا کیفیت زندگی و حل مشکلات شهری است.

وی معتقد است، در این نگرش شبکه ای، اقدامات و برنامه ها در مقیاس فضایی دیده شده که به همه سطوح مشارکت از فعالان و به ویژه مردم می پردازد و نقش دولت در این حوزه را تسهیل گر و حمایت گر می بیند و باید پرسید منطقه اورامانات چگونه می تواند از این اهداف مشارکت، بازآفرینی و مدیریت اجتماعی بهره مند شود.

روحیه مشارکت و آزادگی با مردم اورامان آمیخته شده است

عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه رازی اضافه کرد، مردمان این منطقه همواره در طول تاریخ روحیه آزادگی و استقلال را داشته و دارند که نشان دهنده خودجوشی این سرزمین است، رویکرد شهر و محله نگر در این سیستم بسیار جایگاه دارد و از همه مهم تر بحث مشارکت مردمی است که سیاست را از پایین به بالا می بیند، دنیای مدرن فراموش کرده که دولت و حاکمیت و معمارها بخواهند از بالا به پایین تحکم کنند.

مرادی ادامه داد: منطقه اورامانات به دلیل ساختار ژئوپولیک خاصی که دارد شکل ویژه ای از شهرسازی و معماری دارد، معماری این منطقه تدافعی است، به دلیل اینکه با ویژگی خاصی که دارد همواره توانسته از خود دفاع کند، این موقعیت اقلیمی و جغرافیایی بر روحیات اجتماعی مردم تاثیر گذاشته است، مقالات زیادی انجام شده که می گوید این نوع معماری بر روحیه مشارکت پذیری تاثیر متقابل گذاشته است.

وی اضافه کرد: این منطقه با توجه به خصلت مردمی که دارد به راحتی می تواند در بازآفرینی شهری که برپایه مشارکت مردمی استوار است ساماندهی و هدایت شود و شهرهای آینده این منطقه به سمت منطقه ای با کیفیت بالا رود حتی جشن های متعدد و مراسم عرفانی این منطقه اجتماعی است.

نباید مداخلات موجب از هم پاشیدگی معماری کهن و طبیعی شود

در ادامه پروفسور«محمدابراهیم زارعی» استادتمام گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان به بررسی تاریخچه شهرسازی در منظر فرهنگی هورامان پرداخت و از سیستمی صحبت کرد که در آن رگه های حیاتی کهن از دیرین به زمان حال آمده، این سیستم آمیخته ای از طبیعت است و پیوند عمیق با معماری آب و با سازه های طبیعی و با فرهنگ بومی و اقتصاد ظریف دارد که در خطر مداخله است و ممکن است مداخلات ناآگاهانه ما باعث تخریب و از هم پاشیدگی شیرازه سیستم شود.

وی افزود: موجب خرسندی است که منظر اورامان به ثبت جهانی رسید، این مهم خواسته و آرزوی مردم استان کرمانشاه و کردستان بود، تصور می کنم نگرش در این منطقه ویژه است، که منطقه ای وسیع با شهرهای فرهنگی متعدد همچون پاوه، نوسود، پالنگان، هورامان و دیگر شهرها را در بردارد.

زارعی به ۲ مرکز مهم جمعیتی در منطقه با نام آویهنگ و پالنگان اشاره کرد و گفت: براساس برخی کتب، پاوه از شهرهایی است که در دوران ساسانی ساخته شده است و یکی از مراکز مهم جمعیتی و تاریخی است و به دلیل موقعیت جغرافیایی نگاه ویژه ای می طلبد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد، پالنگان نیز از مراکز مهم این منطقه است و کتیبه ای با عنوان تنگیور در این منطقه وجود دارد که از قدمت بالای تاریخی برخوردار است و در گذشته در دست خانان کلهر بوده که توسط اردلان ها گرفته می شود.

به گفته استادتمام گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان، هورامان در نقشه های عثمانی و ایرانی ها که از دوره قاجار به دست رسیده به نام هورامان و یا اورامان بوده است و آنچه این شهر را معروف کرد قدیمی ترین سند خیر و فروش زمین و باغ است که به قرن اول پیش از میلاد برمی گردد.

وی با بیان اینکه بخش عمده ای از درآمد مردم در پاوه، جوانرود، نودشه، نوسود و پالنگان بخشی باغداری و بخشی دامداری بوده است، گفت: در نقشه های ایران که توسط میرزاعبدالرزاق تهیه شده است، اسم شهر اورامان قید شده است در نقشه دیگر به دست آمده از دوره قاجار و در نقشه عثمانیان، نام این شهر هورامان کاملا مشخص است.

زارعی یادآور شد، نگاه ما در ارتباط با شهرهای این محدوده باید متفاوت باشد این شهرها با توجه به شرایط اقلیمی، جغرافیایی و زیست بوم باید بررسی شوند و در این نگاه، نیازها، سکونتگاه ها، شیوه معیشت شیوه دسترسی به باغ و باغ سازی مدنظر قرار گیرد.

وی ادامه داد: در گذشته در توسعه نامتوازن و غیرمنطقی چه در بافت روستایی و چه در بافت شهری بسیار حساسیت به کار می رفته و از تخریب اراضی که در اختیار داشتند جلوگیری می کردند و طبیعت را بسیار محترمانه گرامی می داشتند.

برای بهره برداری چه باید کرد؟

سپس استادیار گروه برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با بیان اینکه موضوعی با عنوان الزامات توسعه‌شهری منطقه ای هورامان وجود دارد، گفت: ثبت میراث جهانی هورامان همانند دیگر اتفاقات خوب استان همچون انتخاب کرمانشاه به عنوان شهر جهانی خوراک اتفاق میمونی است، ولی پس از ثبت این‌سوال پیش می آید که برای بهره برداری چه باید کرد و نکته مهمی است که باید بدان پرداخته شود چراکه اکنون فصل برداشت است.

دکتر «پارسا قنبری» ادامه داد: اگر بخواهیم‌ زمینه توسعه شهری منطقه ای هورامان را بررسی کنیم متوجه بسترهای مناسب می شویم، که نزدیک به ۷۰۰روستا و شهرهای با جمعیت بالا به عنوان بستری یاری رسان است، عاملی دیگر که موجب شده هورامان را به عنوان‌ منطقه ویژه بشناسیم این است که در این منطقه شاخص های متعدد همگنی وجود دارد وجود منظر معماری و طبیعی و منظر اقتصادی خاص از آن جمله است که کمتر جایی در دنیا وجود دارد که در همه شاخص ها برند خاص داشته باشد.

این استاد دانشگاه افزود: با این ثبت از یک شعاع محلی به یک شعاع جهانی حرکت کرده ایم و مستلزم این است در آینده پژوهی هورامان، زیرساخت های لازم برای این گذر فراهم شود.

وی یادآور شد، همه نگرانی من است که از یک گذر محلی، سطح ناحیه ای، منطقه ای و ملی را جا گذاشته و به سطح جهانی رسیده ایم، این گذر گرچه خوب است ولی از لحاظ عملکردی باید مواظب باشیم بسترها و زیرساخت لازم این گذر را فراهم کنیم.

او اضافه کرد، فرودگاه، راه، ترمینال و محل اسکان باید در سطح جهانی ارتقا یابد اگر این کارکرد را متناسب با جایگاه نتوانیم تعریف کنیم نتیجه ای حاصل نمی شود.

وی با تاکید براینکه به ساختار مدیریت فضایی منطقه ای نیاز داریم، ادامه داد: شکافی بین سطح محلی و جهانی وجود دارد که این خلا امکانات باید پر شود تا به کارکرد جهانی برسیم و برای عبور از هر سطحی امکاناتی همچون اعتبارات نیاز است.

قنبری اضافه کرد، برای پاسخ دادن به عملکرد جهانی باید از فضای مکانی به فضای جهانی حرکت کنیم که این فضا مستلزم ساختاری است که اورامانات را در قالب فضای جریان ها با زبان انگیسی و ملی معرفی کند و فضای جریان ها مستلزم این ساختار است و امیدوارم این هماهنگی برای یک ساختار مدیریت فضایی اتفاق افتد که علاوه بر ثبت جهانی به بهره وری در زمینه توسعه اقتصادی منطقه افتخار کنیم.

هویت اورامان با دانش نوین بهتر معرفی می شود

در پایان دکتر «بیژن کلهرنیا» به عنوان دبیر پنل نیز اظهار کرد، تلاش می کنیم با برگزاری نشست هایی این چنین و استفاده از دانش نوین به معرفی بهتر هویت هورامان کمک کنیم، در این پنل مباحث بنیادی توسعه مطرح شده است و مسایل شهرسازی و توسعه منطقه ای در توسعه بسیار اساسی است و اشاره شد این منطقه چطور سازمان یابد تا به جایگاه واقعی خود برسد.

وی به یک جمعبندی پرداخت و ادامه داد: از کهن تاریخ تا اکنون این معماری فاخر سنگی اورامان به ما رسیده که نوعی استفاده ویژه از سنگ در ارتباط با طبیعت است، معماری و به هم پیوستگی کهن دژهای موجود در منطقه ایجاب می کند که در هرگونه برنامه ریزی اورامان به این موضوع توجه شود و به درستی شناخته شود.

کلهرنیا یادآور شد، شبکه های برنامه ریزی شهری و روستایی بسیار اهمیت دارد و این شبکه ای شدن می تواند سرفصل مقالات باشد.

وی افزود: روحیه مشارکت پذیری با طبیعت مردم اورامان آمیخته شده است و این منطقه فرصت ضرورت و استعداد توسعه همراه با برنامه ریزی پیشرفته را دارد که با احیا اجتماعی در چارچوب بازآفرینی امکان تحقق می یابد.

به گزارش ایرنا؛ پنجم مرداد ۱۴۰۰، هورامان در چهل و چهارمین کمیته میراث جهانی یونسکو، به عنوان بیست و ششمین میراث جهانی ایران به نام «منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات» با رأی ۱۸۶ کشور از طرف یونسکو به ثبت رسید.

منطقه هورامان ۴۰۹ هزار هکتار مساحت دارد و شامل مناطقی از استان‌های کرمانشاه، کردستان و حلبچه در اقلیم کردستان عراق است و استان کرمانشاه چهار شهرستان شامل پاوه، جوانرود ثلاث باباجانی و روانسر و در استان کردستان شهرستان‌های کامیاران و سروآباد و بخشی از سنندج و استان حلبچه عراق را شامل می‌شود.

۶۰ درصد از منظر فرهنگی هورامان در استان کرمانشاه، ۳۰ درصد در استان کردستان و ۱۰ درصد در حلبچه عراق واقع شده و گستره وسیعی از این منطقه بکر و زیبا در استان کرمانشاه واقع شده که ظرفیت بسیار ارزشمندی است.

منطقه هورامان با دارا بودن معماری پلکانی، آب و هوای مطبوع، آداب و رسوم سنتی، پوشش خاص، صنایع دستی و غذاهای محلی خود منحصربفرد است. این منطقه استان‌های کردستان، کرمانشاه و بخشی از اقلیم کردستان عراق را در برمی‌گیرد که در کردستان، بخش‌هایی از شهرستان سنندج، کامیاران و سروآباد و در کرمانشاه، شهرستان جوانرود، پاوه، روانسر و ثلاث باباجانی را شامل می‌شود.

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته هورامان بیش از ۷۰۰ روستا را در این ۲ استان غربی ایران شامل می‌شود و شواهد باستان شناسی بدست آمده نشان می‌دهد که قدمت هورامان به دوران پارینه سنگی میانی و به حدود ۴۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.