کام تلخ زنبورداران چهارمحال و بختیاری از موانع تولید عسل

یر اساس آمار منتشر شده توسط انجمن علمی زنبور عسل ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی، ایران رتبه سوم تولید عسل پس از کشورهای چین و ترکیه را به خود اختصاص داده است و کشورمان سال گذشته با تولید حدود ۱۱۱ هزار تن عسل که به نسبت سال ۱۳۹۹ حدود سه هزار تن کاهش داشت توانست این رتبه را کسب کند.

با وجود کاهش سه هزار تنی تولید عسل در سال گذشته که دلیل اصلی آن تداوم خشکسالی‌های مراتع بوده است، تعداد کندوهای زنبور عسل در کشور به رکورد ۱۱ میلیون کندو رسید که ایران را جزو پنج کشور اول دنیا در این شاخص قرار داده است.

به گزارش ایرنا، پوشش گیاهی و مراتع مناسب چهارمحال و بختیاری در کنار ارتفاع مناسب این خطه از سطح دریا و آب و هوای خُنک و معتدل آن در ۶ ماهه اول سال، این استان را به مکان مناسب برای زنبورداری و تولید عسل با کیفیت بالا تبدیل کرده است و هرساله بجز زنبورداران بومی تعداد زیادی از فعالان پرورش زنبور عسل کشور در کوچ بهاره، این استان را مقصد خود قرار می‌دهند.

میزان عسل تولیدی استان حدود سه هزار تن اعلام شده است، ولی تعدادی از پرورش‌دهندگان زنبور عسل به ایرنا شهرکرد اعلام کردند که میزان دقیق و واقعی تولید عسل چهارمحال و بختیاری مشخص نیست و به طور احتمال بیشتر از سه هزار تن است و دلیل آن توجه نکردن به "برندسازی" عسل استان در سال‌های گذشته و وجود تعداد زیادی فعالان پرورش زنبور از سایر استان‌های کشور در این خطه است.

فروش عسل تولیدی در استان به عنوان عسل سایر مناطق کشور نشان می‌دهد، برندسازی "عسل چهارمحال و بختیاری" ضرورتی است که هر چه زودتر باید انجام شود تا سودی که واسطه‌ها از فروش عسل استان با عناوین مختلف می‌برند به زنبوردار و مصرف‌کننده نهایی برسد.

استقرار زنبورداران غیربومی معضل اصلی زنبورداران چهارمحال و بختیاری است

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری در این پیوند به ایرنا گفت: مهمترین مشکل زنبورداران استان، استقرار زنبورداران غیربومی در سطح مراتع و گلستان‌های استان است.

محسن اویسی افزود: اولویت اعطای مجوز استقرار کندوها در هر جایی با زنبوردار بومی است، ولی تعدادی از زنبورداران غیربومی با خرید و یا اجاره زمین، اقدام به استفاده از شهد و گل‌های مراتع استان می‌کنند.

وی ادامه داد: مراتع استان از نظر میزان گل و گیاه، وسعت و ظرفیت مشخصی دارند و افزایش کندوها در مراتع باعث می‌شوند که زنبورداران بومی تحت فشار قرار گیرند و سهم تولید همه زنبورداران آن منطقه کاهش یابد.

اویسی تاکید کرد: زنبورداران بومی در بسیاری مواقع با کندوهایی مواجه می‌شوند که در مراتع رها شده‌اند و به موجب قانون، حق جابه‌جایی آن‌ها وجود ندارد.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری یادآور شد: فرآیند جمع‌آوری این کندوها از مسیر قانونی بسیار زمان‌بر است و موجب از دست رفتن سیکل گل‌دهی مراتع شده و در سال گذشته تعدادی از زنبورداران استان به دلیل طولانی شدن روند قانونی جابه‌جایی کندوهای زنبورداران غیرمجاز، زمان مناسب فعالیت تولید عسل زنبورها را از دست دادند.

وی تاکید کرد: اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری در مورد برخورد با زنبورداران فاقد مجوز استقرار، با دستگاههای ذی‌ربط شهرستان‌های استان جلسات متعددی را برگزار کرده و با همکاری این دستگاهها روند برخود با زنبورداران فاقد مجوز در دو شهرستان فارسان و کوهرنگ تسریع شده است.

افزایش بدون برنامه زنبورداری در استان مشکل‌آفرین است

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری از مسوولان در خواست کرد: با توجه به افزایش هزینه‌ها به‌خصوص هزینه‌های حمل و نقل و خرید مواد مغزی برای زنبورها، به‌جای تخصیص وام به افرادی که از این پیشه سررشته‌ای ندارد، این وام ها را به زنبورداران با سابقه بدهند.

وی تاکید کرد: نداشتن سرمایه جاری از مشکلات مهم صنعت زنبورداری استان است و نداشتن اطلاعات کافی موجب وارد آمدن خسارت‌های زیاد خواهد شد.

برندسازی عسل چهارمحال‌ و بختیاری انجام نشده است

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری گفت: در سال‌های گذشته زنبورداران استان به دلیل نداشتن سرمایه کافی، نتوانستند محصولات تولیدی خود را با نام و بِرند خود به بازار مصرف عرضه‌کننده و دلال‌ها با خرید عسل استان به قیمت کم، با عناوین مختلف و به قیمت‌های بیشتر آن را راهی بازار مصرف کرده‌اند.

اویسی تاکید کرد: وجود تعداد زیادی فعالان پرورش زنبورعسل از سایر استان‌های کشور در استان چهارمحال و بختیاری باعث شده است که عسل تولیدی در استان به عنوان عسل سایر مناطق کشور به فروش برود و جایگاه ممتاز عسل چهارمحال و بختیاری در صنعت تولید عسل کشور شناخته و معرفی نشود.

وی اظهار داشت: گل و گیاهان بی‌نظیر استان موجب می‌شود عسل چهارمحال و بختیاری کیفیت بالایی داشته باشد و عسل‌های تولیدی استان به‌خصوص در مناطقی مانند چغاخور، اردل و کوهرنگ ارزش کیفی برای تبدیل شدن به برند را دارند.

افزایش قیمت شکر کار را برای زنبورداران سخت کرده است 

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان ادامه داد: زنبورداران در سرما و قبل از فصل شهد و گل باید زنبورها را با شکر تغذیه کنند تا زنده بمانند ولی به دلیل گران شدن قیمت شکر و آزاد سازی این کار سخت‌تر از گذشته شده است.

وی تاکید کرد: در گذشته نیز که تخصیص شکر توسط شرکت مادر تخصصی مربوطه به زنبورداران صورت می‌گرفت، فرایند تخصیص بسیار طولانی بود و به طور معمول به میزان بسیار کمتری از مقدار واقعی مورد نیاز زنبورداران صورت می‌گرفت.

رییس اتحادیه زنبورداران فارسان یاد آور شد: آخرین میزان شکر تخصیصی به استان به میزانی کم بود که به کندوهای مستقر در شهرستان فارسان تنها حدود ۲کیلو شکر به هر کندو رسید در حالی که سرانه مصوب ۱۰ کیلوگرم است و ۲ کیلو شکر کفاف خوراک یک یا ۲ وعده برای یک کندو را می‌دهد.

ریزگرد سیکل تولید عسل را به تعویق می اندازند 

مدیرعامل اتحادیه زنبور داران استان گفت: مشکل دیگر این روزهای زنبوردارهای استان وجود ریزگرد در آسمان است که از کشورهای همسایه وارد کشور و استان شده و موجب به تعویق افتادن سیکل تولید عسل می شود.

وی افزود: زنبورهای عسل این بی‌مهرگان بالدار دارای چشمان مرکب هستند تا به کمک آنها بتوانند رنگ و شهد گل ها را مشاهده و شناسایی کنند، وجود گرد و غبار عملکرد چشمان مرکب زنبورها را مختل و آنها را دچار سردرگمی می کند.

این فعال حوزه زنبورداری ادامه داد: چشمان مرکب زنبورهای عسل نسبت به ریزگردها حساس است و در شرایطی که ریزگردها در منطقه پرواز زنبورهای عسل وارد شود، زنبورهای چراگرد نمی‌توانند مسیر بازگشت به کندو را پیدا کنند و در یک مکان باقی می‌مانند که این می تواند سیکل تولید عسل را به تعویق بیندازد.

وی اظهار داشت: علاوه بر اختلال شناسایی نادرست مسیر بازگشت به کندو ریزگردها و هوای غبارآلود موجب تشویش زنبورهای کارگر شده و میزان تولید عسل در کندوها را به شدت کاهش می‌دهد.

مصرف سموم کشاورزی موجب کاهش جمعیت زنبورها می‌شود

اویسی در این پیوند به ایرنا شهرکرد گفت: استفاده از آفت کش‌ها و سم‌هایی که کشاورزان برای مراتع و باغات خود استفاده می‌کنند موجب تلفات و کاهش جمعیت زنبورهای عسل در استان شده است که البته با افزایش کلونی‌های زنبور این تلفات تا حدودی جبران شده است.

وی افزود: استفاده از سموم برای زنبورهای عسل در کشاورزی بالاست که خطری جدی برای زنبورهای عسل و گرده افشان به شمار می‌رود و هر ساله خسارات زیادی به کندوهای زنبور عسل در استان از این جهت وارد می‌شود.

اویسی ادامه داد: استفاده از روش‌های جایگزین سم پاشی، به‌کارگیری سموم کم خطر برای زنبورهای عسل و سم‌پاشی در ساعات شب که زنبورها در کندوها هستند، از جمله راهکارهای است که برای کم اثر کردن زیان مصرف سموم کشاورزی بر صنعت زنبورداری مورد تاکید کارشناسان قرار دارد.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان تاکید کرد: سال های گذشته شاهد بودیم، استفاده از سموم در مراتع چرای زنبورهای عسل به شدت برداشت عسل از کندوها را کاهش می‌دهد که دلیل اصلی آن تلف شدن زنبورها در اثر سموم بکاربرده شده است.

سبزه قباها خسارات زیادی به زنبورداران وارد می کنند

مرغان زنبورخوار از دیگر مشکلات زنبورداران استان چهارمحال و بختیاری هستند این مرغان تیره‌ای از پرندگان هستند که از حشرات ریز و درشت و  زنبورها تغذیه می‌کنند، گونه‌های مختلفی از این پرنده با نام علمی (Merops) وجود دارد که زنبورخوار معمولی یا اروپایی (Merops apiaster) و زنبورخوار گلو خرمایی (Merops Persicus) از مهم‌ترین گونه‌های این تیره به شمار می روند و زیستگاه آنان گستره‌ای از شمال آفریقا و خاورمیانه از شرق ترکیه تا قزاقستان و هندوستان را شامل می‌شود و عموماً در جنوب اروپا و بخش‌هایی از شمال آفریقا و غرب آسیا زادوولد می‌کنند.

رییس اتحادیه زنبورداران فارسان در مورد خسارات مرغان زنبور خوار به ایرنا شهرکرد گفت:پرندگان زنبورخوار موسوم به "سبزه‌قباها" که پرندگانی مهاجر و در کشور روسیه برای از بین بردن شته و آفات مزارع گندم پرورش پیدا می‌کنند با مهاجرت به کشورمان مشکلات زیادی برای زنبورداران استان ایجاد می‌کنند.

وی افزود: این پرندگان در فصل شهد و گل وارد استان می‌شوند و غیر از تغذیه از زنبورهای عسل با حرکت‌های دست جمعی خود موجب اضطراب و استرس زنبورهای عسل شده و تولید عسل را کم می‌کنند.

اویسی ادامه داد: در زمان حضور این پرندگان در منطقه، زنبورها ترجیح می‌دهند در کندوها بمانند و سیکل تولید عسل به تعویق می‌افتد ضمن آن که حمله دست جمعی این پرندگان به زنبورهای چراگرد موجب از بین رفتن کلونی‌های زنبورهای عسل می‌شود.

وی از سازمان محیط زیست درخواست کرد: در موردحفاظت از این پرندگان زنبورخوار بازنگری شود و منافع و مضرات آن‌ها مورد ارزیابی قرار بگیرد.

رفع مشکلات زنبورداران در کانون توجه جهادکشاورزی استان قرار دارد

معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در مورد مشکلات زنبورداران استان به ایرنا شهرکرد گفت:  استقرار کندوهای زنبورداران باید با گرفتن مجوز استقرار از سازمان جهادکشاورزی و رعایت فاصله‌های لازم بین کندوها انجام شود و فرآیند آن پیش از عزیمت زنبورداران باید صورت بگیرد و یک تا دو روز بیشتر زمانبر نیست.  

سام مردانی تاکید کرد: زنبورداران غیر بومی کوچرو بیشتر در باغات شهرستانهای کوهرنگ، بن، لردگان و اردل زنبوردارن استقرار دارند و با سرد شدن هوا، این زنبورداران به سمت مناطق قشلاقی حرکت می‌کنند و زنبورداران می‌توانند موارد تخلف را به جهادکشاورزی شهرستان مربوطه اعلام کنند تا با موارد تخلف به سرعت برخورد شود.

وی ادامه داد: زنبورداران استان نیز در فصل سرما به اُستان‌های گرمسیر می‌روند و جابه‌جایی زنبورداران در صورت رعایت مقررات و گرفتن مجوز استقرار از سازمان جهادکشاورزی منعی ندارد و ضوابط و مقررات مهاجرت و استقرار زنبورستان‌ها در قانون نظام دامپروری آمده است.

مردانی تاکید کرد:پیش از این زنبورداران به نرخ یارانه‌ای شکر دریافت می‌کردند و با آزاد شدن قیمت‌ها استقبال زنبورداران از ثبت درخواست برای شکر کمتر شده است.

وی یادآور شد: زنبورداری یک شغل تخصصی است و متقاضیان زنبورداری باید آموزش‌های لازم را به صورت علمی و عملی ببینند و بعد وارد این شغل شوند و برای کاهش ریسک از پوشش بیمه‌ها استفاده کنند البته بیشتر زنبورداران استان از بیمه برخوردارند و بیمه می‌تواند خسارات زنبورداران در شرایط بدی آب و هوا و مخاطرات جبران کند و حفاظت از مرغ زنبورخوار در حیطه وظایف محیط زیست است. 

معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: حدود ۲ هزار زنبوردار بومی در استان مشغول فعالیت هستند و میانگین تولید عسل استان در هر کلونی بیش از ۹.۶ کیلوگرم است که از بسیاری از مناطق کشور بیشتر است.

به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و گونه‌های گیاهی از مناطق مستعد پرورش زنبور عسل در کشور است که  به دلیل تنوع گیاهی به ویژه گیاهان دارویی شهد خیز، گون‎زارهای وسیع، شرایط آب و هوایی و درصد رطوبت پایین منطقه، دارای محصول با کیفیت خوبی است.