کودکان کار خیابانی، پشت چراغ قرمز زندگی

کودکان کار خیابانی نان آوران کوچکی هستند که به دلایل مرگ، بیماری یا اعتیاد  والدین خود برای تامین مخارج زندگی خود و خانواده هایشان چاره ای جز انجام فعالیت های کاذب به صورت مداوم ندارند.

بازماندن از تحصیل،خانه و کاشانه نامناسب، قرار داشتن در معرض استفاده افراد سودجو، احتمال آلوده شدن به مصرف مواد مخدر از حداقل تهدیدهایی است که کارشناسان علوم اجتماعی برای  زندگی کودکان کار خیابانی مطرح می کنند  که همین مسایل توجه به ساماندهی آنان را ضروری کرده است.

بخش عمده ای از فشار اقتصادی خانواده در مناطق کمتر توسعه یافته و محله های فقیرنشین پایین شهر، بر روی شانه های نحیف این دختران و پسران کم سن سال و سال است آنان با فعالیت هایی چون واکس زدن کفش ها، گل فروشی ، فال فروشی ، دست فروشی ، اسفند دود کردن ،شیشه پاک کنی و سایر مشاغل کاذب و آسیب زننده مشغول کسب درآمدی اندک هستند.

کارشناسان حوزه اجتماعی اعتقاد دارند که فقر و نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی روز به روز بر تعداد کودکان کار و خیابانی می‌افزاید.

چهره آفتاب سوخته و دست های سیاه علیرضا که مشغول واکس زدن کفش های رهگذران در پیاده روی یک خیابان پر رفت و آمد است حکایت از این دارد که او بدون اینکه دنیای کودکی را تجربه کرده باشد پای به  روزگار بزرگسالی آن هم زندگی پرمشقتی گذاشته است.

او کودک  کار خیابانی ساکن شهرستان بویراحمد است که ۱۱ ساله به نظر می رسد می گوید: چند سال پیش پدرش را در یک سانحه رانندگی از دست داده و به دلیل بیماری مادرش برای تامین مخارج خانواده سه نفره خود مجبور به کار کردن است.

وقتی از آرزوهایش سوال کردم پاسخی نداد پرسیدم آرزویی نداری؟ سکوت را شکست گفت: هیچ وقت به این موضوع فکر نکرده ام.

امیر نیز یکی از کودکان کار خیابانی ساکن شهرستان گچساران است او روزانه در هر مکانی از ساندویج فروشی ها، بستنی فروشی ها تا خیاط خانه و در ورودی آرایشگاه ها سرک می کشد و با سماجت برای خریدن یک آدامس التماس می کند.

گاهی برخی از شهروندان از التماس های او که فرزند یک معتاد است خسته می شوند و با صدای بلند امیر را از سره راهشان دور می کنند.

او می گوید که  پدرش  به دلیل بدهکاری مالی در زندان است و مادرش هر چقدر تلاش می کند نمی تواند چرخ  زندگی سه نفره آنان را بچرخاند به همین علت ناچار به دست فروشی است.

امیر و علیرضا مشتی نمونه خروار از کودکان کار خیابانی هستند که برای کسب درآمدی ناچیز در سرما و گرما آنچنان تلاش می کنند که انگار نه انگار بچه های کم سن و سالی هستند.

علت پدیده کودکان کار خیابانی

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد معتقد است : پدیده کودکان کار خیابانی همچون دیگر آسیب های اجتماعی ریشه در متغیرهای کلان اقتصادی و اجتماعی دارد.

هدایت عظیمی فر با اشاره به اینکه گاها برخی تصمیم گیری های فوری و کشوری که منجر به ساختارهای فسادزا و باعث ایجاد نابرابری و فقر می شود نقش بسیار مهمی در زایش آسیب های اجتماعی دارد اظهار داشت: البته عوامل خرد محلی نیز بر این پدیده اجتماعی اثرگذار است.

عظیمی فر تاکید کرد: کاهش پدیده کودکان خیابانی در کهگیلویه و بویراحمد نیازمند انجام اقدام های فرهنگی جدی تری  است.

عظیمی فر ادامه داد که با اطمینان نمی توان گفت اما به نظر می رسد پدیده کودکان کار خیابانی در کهگیلویه و بویراحمد شکل سازمان یافته به خود گرفته است و افرادی در حال بهره وری از این کودکان هستند.

وی با اشاره به اینکه تنها سه شهرستان بزرگ این استان با پدیده کودکان کار خیابانی روبه روست تاکید کرد: علت این مساله نیازمند انجام بررسی های کارشناسی است.

عظیمی فر با بیان اینکه از ابتدای سال جاری تاکنون۵۰ کودک کار اتباع خارجی (افغانی) در این استان شناسایی شده اند عنوان کرد: اتباع خارجی بر میزان و گستردگی این پدیده افزوده است.

هدایت عظیمی فر اظهار داشت: با وجود مراجعه کارشناسان به خانه ها و آموزش کودک و والدین کودکان اتباع خارجی اما این کودکان به کار در خیابان ادامه می دهند.

پیش بینی قانونی برای حمایت از کودکان کار

سازمان بهزیستی براساس  اصل های۲۹و۲۱قانون اساسی موظف به حمایت از کودکان کار خیابانی می باشد.

براساس آیین نامه ای در سال ۱۳۸۴ از سوی هیات وزیران تصویب شده سازمان بهزیستی در کنار ۱۰ دستگاه موظف به ارائه خدمات به کودکان کار خیابانی است.

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد گفت: یک دستگاه اجرایی نمی تواند به تنهایی کار ساماندهی کودکان کار خیابانی را انجام دهد.

عظیمی فر تاکید کرد: با وجود این اما دستگاه های اجرایی کهگیلویه و بویراحمد درباره حمایت از ساماندهی کودکان کار خیابانی آنچنان که نیاز است  اقدام جدی انجام نمی دهند.

وی با یادآوری اینکه فضای فیزیکی ، مجهز به امکانات بازی از وظایف شهرداری ها در خصوص ساماندهی کودکان کار خیابانی است خواستار حمایت جدی تر این  نهادهای اجرایی شد.

عظیمی فر تصریح کرد: انجام خدمات درمانی دندان پزشکی و درمانی از وظایف علوم پزشکی برای ساماندهی کودکان کار خیابانی است.

وی با اشاره به اینکه فرضیه سازمان یافته بودن کودکان کار خیابانی از سوی افراد سودجو تاکید کرد: نیاز است تا نیروهای انتظامی در این خصوص بررسی های جامعی انجام دهد. 

اقدام های دولت

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: مرکز حمایتی آموزشی  کودکان کار خیابانی استان در کنار مراکز اورژانس اجتماعی از طریق مداخله های اجتماعی،حضور میدانی برای شناسایی، آگاه سازی عمومی و آموزش خانواده ها برای کاهش این پدیده فعالیت می کند.

وی بیان کرد: پارسال  ۲۴۰ کودک کار خیابانی در شهرستان های بویراحمد،کهگیلویه و گچساران شناسایی شده اند که ۲۱۴ نفر از این تعداد در یاسوج مرکز استان شناسایی شده اند.

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: ۱۷۰ نفر از کودکان کار شناسایی شده کهگیلویه و بویراحمد در سال گذشته ساماندهی شده اند یا به عبارت دیگر به خانه هایشان برگشته اند.

عظیمی فر تاکید کرد: کارشناسان امور اجتماعی کهگیلویه و بویراحمد پارسال ۴۰۰ بازدید  برای انجام آموزش و مراجعه به خانواده کودکان کار خیابانی انجام داده اند تا از پیامدهای این پدیده اجتماعی زیانبار پیشگیری کنند.

وی ابراز داشت: همچنین مددکاران اجتماعی ۴۲۵ بار برای شناسایی و انجام خدمات  مشاوره به صورت میدانی در خیابان های محل کار کودکان مذکور در استان حضور یافته اند.

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد ابراز داشت: توزیع ۴۰۰ بسته معیشتی و کمک های حمایتی از دیگر اقدام های بهزیستی استان برای برگرداندن کودکان کار خیابانی به خانه هایشان  است.

وی با اشاره به اینکه حمایت های نقدی می تواند خود باعث افزایش کودکان کار خیابانی شود عنوان کرد: پس از بررسی های دقیق کارشناسی پارسال ۳۰۰ میلیون تومان به منظور رهن و اجاره مسکن و تهیه پوشاک  کودکان کار خیابانی استان پرداخت شده است.