به گزارش خبرنگار ایرنا، انتشارات رشدیه در تازه‌ترین آثارش دو کتاب «روجا» و «مجموعه یادداشت‌های روزانه نیما یوشیج» را با انجام برخی اصلاحات بر اساس دست‌نوشته‌های نیما زیر نظر شراگیم یوشیج به بازار کتاب عرضه کرد که این دو کتاب شامگاه پنجشنبه ۲۶ خرداد به همت بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه و خانه هنرمندان ساری با حضور تعدادی از اهالی فرهنگ و هنر در سینمخا کانون ساری رونمایی شدند.
مجموعه اشعار تبری نیما که با نام دفتر «روجا» منتشر شد ۱۴۴ صفحه دارد که در آن ۴۶۶ دوبیتی تبری از نیما به چاپ رسیده است.
در بخشی از مقدمه این کتاب که به قلم شراگیم یوشیج فرزند نیما و دارنده حق چاپ آثار او منتشر شده نوشته شده است: «دیوان روجا در سال ۱۳۶۴ در غیاب من مغلوط و مغشوش با برگردانی بد و آوانگاری نادرست در مجموعه اشعار نیما یوشیج توسط انتشارات نگاه چاپ و منتشر شد و موجب اعتراض اهالی مازندران گردید و به دنبال آن بهانه‌ای شد برای سودجویی اشخاص دیگر در پی چاپ‌های مکرر و نادرست دیگر. در چاپ پیش رو بر اساس دست‌نوشته‌هایی که در اختیار داشتم، سعی شده تا نسخه‌ای کامل و صحیح از این میراث ارزشمند در اختیار دوستداران نیما قرار گیرد. علاوه بر اشعار طبری که پیش از این منتشر شده، در میان دست‌نوشته‌ها، اشعار تازه‌ای وجود داشت که استنساخ شد و برای نخستین بار در این مجموعه‌ها آمده است. اعراب‌گذاری‌ها و اسلوب نوشتار و همچنین تمام توضیحات و شرح معانی که در پای هر شعر آمده، همه بر پایه دست‌نوشته و از آن‌ِ نیماست...
... کسانی که در خصوص زبان طبری تحقیق کرده یا خود از نزدیک با گویش‌های متفاوت در مازندران آشنایند، به خوبی می‌دانند که آوانگاری واژگان این زبان نزد ساکنان کوه و دشت بیش و کم متفاوت است و مثلا آن‌چه در بارفروش به نوعی ادا می‌شود، در نور و کجور نوعی دیگر. از این رو سعی شده تا میراث طبری نیما به دقت به همان اسلوب و اعراب نوشتار ضبط و ثبت شود. در همین راستا بازنویسی و آوانگاری این اثر با همکاری عادل جهان‌آرای و مانی سولده انجام گرفت و آرش انجم‌روز در شناسایی برخی نقاط و مکان‌های محلی یاری رساند. امید است نسل امروز حافظ میراث ارزشمند نیما باشد.»
اصالت نسخه جدید روجا
عادل جهان‌آرای نویسنده کتاب «۵۰۰ روز با نیما» که در بازنویسی و آوانگاری دفتر اصلاح شده روجا با شراگیم یوشیج همکاری کرد درباره این دفتر از اشعار تبری نیما به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به این‌که مجموعه تازه منتشر شده تحت مراقبت و با حساسیت و وسواس ادبی بالای آقای شراگیم یوشیج تهیه شده طبیعتا نسبت به چند دفتر قبلی کامل‌تر و نزدیک‌تر به اصلِ تبری‌سروده‌های نیما است.
وی افزود: برای انتشار این مجموعه حدود ۴۸۰ دوبیتی از نیما بازخوانی شد که برخی از این دوبیتی‌ها تا کنون منتشر نشده‌اند و در نهایت با نظر فرزند ایشان ۴۶۶ دوبیتی در دفتر جدید روجا منتشر شد.
نیماپژوه و روزنامه‌نگار مازندرانی خاطرنشان کرد: نکته قابل توجه درباره این نسخه از روجا، تطبیق بسیاری از اشعار منتشر شده با نسخه‌های دست‌نویس و اصلی اشعار بود که تحت نظر آقای شراگیم و با همراهی پژوهشگران مختلف انجام شد. این فرآیند سبب شده برخی از ابهامات موجود در اشعار که به دلیل خوانش نادرست از روی نسخه دست‌نویس رخ داده بود برطرف شود.
۱۲ دوبیتی بیشتر
در مراسم رونمایی این دو کتاب که به اهتمام خانه هنرمندان ساری و با حضور استاد علی دهباشی سردبیر مجله فرهنگی هنری بخارا و تعدادی از اهالی فرهنگ و ادب مازندران برگزار شد، چند تن از نیماپژوهان نیز دیدگاه‌های خود را درباره نسخه جدید روجا و همچنین نیما و جهان‌بینی او بیان کردند.
منصور علی‌اصغری نیماپژوه اهل ساری در این مراسم مختصری از انتشار اشعار تبری نیما را شرح داد و اظهار کرد: اشعار تبری ابتدا با تلاش زنده‌یاد سیروس طاهباز توسط انتشارات نگاه با ۴۵۴ دوبیتی منتشر شد. بعد آقای محمد عظیمی ۴۵۶ دوبیتی را به چاپ رساند و مجید اسدی نیز با همین تعداد روجا را منتشر کرد. اما دوبیتی‌های نیما توسط زنده‌یاد سرهنگ علی‌پاشا اسفندیاری و مجید اسدی از روی دست‌نوشته‌های نیما بازخوانی شد که البته اکنون مشخص نیست این دست‌نوشته‌ها کجاست و دست چه کسی است. تعدادی از دست‌نوشته‌ها هم دست آقای شراگیم است. اما بیشتر آثار مشخص نیست توسط چه کسی نگهداری می‌شود.
وی افزود: برای انتشار این مجموعه که تحت نظارت فرزند نیما به چاپ رسید، حدود ۴۸۹ اثر را بازبینی کردیم. اما یک سری از اشعار سه مصراع داشت که با نظر جناب شراگیم از مجموعه خارج شد. در نهایت ۴۶۶ دوبیتی منتشر شد که ۱۲ اثر بیشتر از چاپ اولیه روجا است.
ویژگی‌های نسخه جدید روجا
این شاعر و پژوهشگر خاطرنشان کرد: چند نکته در نسخه جدید وجود دارد. یکی این که یک سری دوبیتی‌های جدید اضافه شده است. به همین دلیل کمی اختلاف دارد با مجموعه‌های قبلی که توسط آقای عظیمی و آقای اسدی منتشر شد. این آثار از روی دست‌نوشته‌های اصلی نیماست.
علی‌اصغری اظهار کرد: بعضی ابیات هم ابهام‌هایی داشتند که در این نسخه رفع ابهام انجام شد. البته در همین نسخه هم ایرادهایی وجود دارد که در فرصتی مناسب پیرامون آن‌ها صحبت خواهیم کرد.
وی ادامه داد: در نسخه پیشین به دلیل درک نکردن برخی واژه‌ها، به جای آن‌ها جای خالی گذاشته شده بود. در نسخه طاهباز یک سری واژه‌ها را نتوانستند از روی دست‌خط نیما بخوانند و جای واژه را خالی گذاشتند. این موارد نیز در این نسخه بر اساس اسناد موجود و دست‌نوشته‌ها اصلاح شد.
علی‌اصغری گفت: کار مهمی که جناب شراگیم در زمینه روجا و اشعار و فرهنگ مازندرانی در دست انجام دارد گردآوری فرهنگ روجاست. در این اثر، واژگان تبری گردآوری شده توسط نیما برای انتشار در حال تدوین است که اثری ارزشمند برای فرهنگ مازندران محسوب می‌شود. امیدواریم این اثر نیز با همت فرزند نیما به چاپ برسد که می‌تواند به شناساندن دفتر روجا و اندیشه‌های نیما کمک زیادی می‌کند.
نیاز به عزم همگانی برای معرفی اشعار تبری نیما
بیژن هنری‌کار پژوهشگر ادبیات و شعر مازندران نیز از دیگر سخنرانان این مراسم بود که در بخشی از اظهارات خود گفت: کتاب روجای نیما نخستین بار سال ۱۳۶۴ منتشر شد و چاپ‌های متعدد داشت. آقای طاهباز زحمات زیادی برای گردآوری اشعار فارسی و تبری نیما کشید. اما در گردآوری اشعار تبری با توجه به این‌که در حوزه کار ایشان نبود و شناخت لازم از زبان تبری نداشت باید از همراهی دیگران استفاده می‌کرد. به همین دلیل سرهنگ علی‌پاشا اسفندیاری و اسفندیار اسفندیاری برای انتشار اشعار تبری نیما او را همراهی کردند. اما ترجمه کاملی منتشر نکردند.
وی افزود: بعدها آقایان محمد عظیمی و مجید اسدی کوشیدند کار را تکمیل کنند. اخیرا هم جلیل قیصری از شاعران خوب شهرستان نور و روح‌الله مهدی‌پور عمران مشغول کار هستند و ترجمه نسخه‌ای از روجا را آغاز کردند. البته آقای شراگیم یوشیج معتقد است برخی از این واژگان کهن هستند و امکان دارد امروز در منطقه نور به کار نروند. به همین دلیل اشعار در این کتاب ترجمه نشد. با این حال به دلیل حضور جلیل قیصری و احاطه آقای مهدی‌پور عمران، کاری که در دست اجرا دارند می‌تواند قابل توجه باشد.
هنری‌کار از سایر زبان‌شناسان شاخص استان نیز خواست تا به ترجمه و تفسیر اشعار تبری نیما ورود کنند و گفت: دوستان زبان‌شناس دیگری هم هستند که می‌توانند در این زمینه و برای ترجمه اشعار نیما کار کنند. دکتر محمدصالح ذاکری استاد دانشگاه و فضل‌الله پاکزاد از زبان‌شناسان مازندرانی و علاقه‌مند به این عرصه‌ها هستند. یک عزم همگانی می‌خواهد که روی دیوان روجا کارهای بیشتری انجام شود.
این پژوهشگر ادبیات اظهار کرد: نکته مهمی که در دیوان روجا به چشم می‌خورد نگاه نو نیما در فضای کلاسیک است. از ۱۳۱۸ که آثار تبری نیما کلید خورد تا اکنون به نظرم شعری پیش‌تر از روجا در آثار بومی‌سرایان ما دیده نمی‌شود. نگاه نویی که نیما در شعر بومی مازندران دارد را در آثار شاعران تبری‌سرای پس از او نمی‌توان یافت.
وی تصریح کرد: نکته دیگر درباره یادداشت‌های نیما است. بعضی از یادداشت‌هایی که در مجموعه منتشر شده به نظرم برای بررسی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی و آنالیز نیما و شخصیت او شاید به کار بیاید و می‌شد بعضی از این‌ها نباشد. البته در چاپ اخیر مجموعه یادداشت‌های نیما ظاهرا تعدادی یادداشت و روزنوشت اضافه شد. این را به فال نیک می‌گیریم و امیدواریم این تعامل‌های فرهنگی در مازندران بیشتر شود.
چهار اثر جدید از نیما
شراگیم یوشیج تنها فرزند نیما نیز که دو کتاب رونمایی شده زیر نظر او گردآوری شده‌اند، با فرستادن پیامی ویدئویی به این مراسم ضمن قدردانی از همراهان خود در گردآوری نسخه جدید روجا، از در دست انتشار بودن چهار کتاب جدید از نیما بر اساس دست‌نوشته‌های نیما توسط انتشارات رشدیه خبر داد و گفت: از انتشارات رشدیه ناشر آثار نیما یوشیج به مدیریت آقای میثم سالخورد قدردانی می‌کنم که در انتشار آثار پدرم به یاری من شتافت و با سلیقه ویژه‌ای تا کنون موفق به چاپ چهار کتاب به شکل برازنده شد.
وی افزود: با همکاری این انتشارات چهار اثر جدید از نیما در دست انتشار قرار دارد. بخش دوم مجموعه اشعار نیما به سبک قدیم شامل قصیده، غزل، قطعه و اشعار دیگر یکی ذاز این کتاب‌هاست.
فرزند نیما اظهار کرد: دومین کتاب شامل متونی از جمله یادداشت‌های فنی، حرف‌های به همسایه، ارزش احساسات، تعریف و تبصره، نامه‌های فنی در اوزان شعری و مکاتب فلسفی و سیاسی، فرهنگ روجا و واژه‌نامه تبری در اشعار نیما و پنج مقاله دیگر است.
به گفته یوشیج سومین اثر در دست انتشار مجموعه نامه‌های نیما و نامه‌های به عالیه است و چهارمین اثر هم دیوان رباعیات نیماست که شامل دو هزار رباعی می‌شود.
فرزند نیما یوشیج خاطرنشان کرد: نیما بر فراز قله سخت‌سر شعر و ادبیات این سرزمین بر جای برحقش لمیده است و دست هیچ یک از معاصرین او حتی بر دامنه سرسبز این کوه استوار نرسیده است. نیما از سرزمین مازندران برخاست و از ستیغ سترگ کوه‌های یوش طلوع کرد.
او با اشاره به دغدغه‌مندی‌های اجتماعی نیما و نقشی که در ادبیات معاصر ایران ایفا کرد، افزود: آیا این‌چنین بی‌حرمتی بر او و مزارش که مورد سودجویی قرار گرفته رواست؟ ای کاش ما نیز به مانند اهالی غیور آذربایجان نسبت به نخبگان خود تعصب داشتیم و بی‌تفاوت نبودیم. نیمای بزرگ افتخار ما مردم مازندران است.
فرزند نیما خاطرنشان کرد: برای برپایی و رونمایی دو کتاب به چاپ رسیده اخیر از خانه هنرمندان ساری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران سپاسگزارم. از علی دهباشی که در اشاعه فرهنگ و بزرگداشت مشاهیر فرهنگی و ادبی این سرزمین می‌کوشد سپاسگزارم. برپایی شب‌های بخارا یادآور تلاش‌های بسیاری از فرهیختگان این سرزمین بود.
وی گفت: از افرادی که در فراهم آوردن دیوان روجا من را یاری کردند و پژوهشی نیز درباره روجا داشتند سپاسگزارم؛ آقای منصور علی‌اصغری با انتشار کتاب «نیمای تبری»، آقای «عادل جهان‌آرای» با انتشار کتاب ۵۰۰ روز با نیما و آقای محمد سولده بابت بازنویسی و آوانگاری و آقای آرش انجم‌روز شاعر که در شناسایی اسامی و اماکن من را یاری کرد.
جغرافیای فرهنگی در اشعار نیما
ایرج صادقی استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات نیز در این مراسم به بیان مختصری از جغرافیای فرهنگی در اشعار نیما پرداخت و اظهار کرد: نیما با تغییر در ساختار و محتوای شعر فارسی به اجتماع نزدیک شد که این نزدیک شدن به اجتماع از معبر فرهنگ گذشت.
وی افزود: جغرافیای فرهنگی یعنی بررسی ارتباط انسان با محیط، مکان، زمان، انسان و رفتار که این جغرافیای فرهنگی در نیما بیشتر رنگ بومی دارد. در جغرافیای فرهنگی نیما چربش زمان مادری را می‌بینیم، چون این واژه‌ها را در اشعار فارسی به کار برد. به همین دلیل در شعر فارسی نیما رنگ بومی را برجسته می‌بینید.
صادقی خاطرنشان کرد: او با جغرافیایی که خلق کرد از معبر فرهنگ به اجتماعات و انسان رسید. جغرافیای فرهنگی در دو دسته عینی و ذهنی قابل بررسی است. جغرافیای فرهنگی عینی با سازه‌های بومی، نام‌های مازنی و جغرافیای فرهنگی ذهنی با باورها، واژه‌های بومی، نام درختان و نام حیوانات در اشعار نیما دیده می‌شود.
این پژوهشگر ادبیات تصریح کرد: نیما با واژگان و باورهای تبری چشم‌اندازهای ما را تغییر داد. او برای بوم و جامعه از همین زبان نماد و رمزگان می‌سازد تا به اجتماعیات و مفاهیم جامعه‌شناسی نزدیک شود. داروگ یک واژه اصلی مازنی با مفهوم بومی است که آن را به رمز و نمادی از آزادی تبدیل کرد.
صادقی اظهار کرد: نیما با آثارش به ما می‌گوید پیش از این که به اجتماعیات برسیم باید به فرهنگ برسیم. او دغدغه فرهنگ بومی را دارد. به برادرش توصیه می‌کند تاریخ تبری و دیوان امیر پازواری را بخواند. بعد از این مسائل بومی به مسائل اجتماعی می‌رسد. ما زمانی به نیما پی می‌بریم که با اقلیم و فرهنگ بومی‌اش آشنا باشبم.
در این مراسم دکتر سیده بتول آقامیری استاد دانشگاه و نیماپژوه نیز به تشریح مختصری از پژوهش روابط بین متنی منظومه مانلی نیما و داستان پادشاه سیاه‌پوش و همچنین اثرپذیری نیما از آثار نظامی و ادبیات کلاسیک پرداخت.
نظر شما