ایران؛ نیم قرن میزبانی از میلیون‌ها پناهجوی همسایه

به گزارش ایرنا، ۲۰ ژوئن، روز جهانی آوارگان و پناهندگان نامگذاری شده است؛ روزی که سازمان ملل متحد آن را در تکریم میلیون‌ها انسانی که به سبب جنگ و شرایط سخت اقتصادی، اجتماعی و امنیتی، از خانه و کاشانه خود آواره شده‌اند، نام نهاده است.

افغانستان از سال ۱۹۷۹ میلادی و بعد از درگیری نظامی با اتحاد جماهیر شوروی سابق تا کنون، درگیر جنگ و ناآرامی بوده و این شرایط ، خسارات و ضربات فراوانی بر اقتصاد و اشتغال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و امنیتی این کشور وارد کرده است. بدنبال جنگ شوروی، روند خروج پناهجویان از افغانستان به کشورهای مختلف به ویژه ایران و افغانستان آغاز شد و تا امروز نه تنها ادامه داشته بلکه از سال ۲۰۰۱ که آمریکا و متحدان ناتویی آن به بهانه بازگرداندن امنیت به افغانستان و کنار زدن حکومت وقت(دوره نخست حکومت طالبان) به این کشور لشگرکشی کردند، سیل پناهجویان افغان به دیگر کشورها به ویژه به سمت ایران به دلیل تشدید ناآرام و ناامنی و خراب تر شدن اوضاع اقتصادی در این کشور، افزایش یافت.

مساله پناهجویان افغانستان به حدی بغرنج است که به بحث اصلی روز جهانی پناهجویان تبدیل شده است اما نهادهای بین المللی و دولت های مدعی دفاع از حقوق پناهجویان، بجای عمل به وعده های خود، بیشتر به فکر ژست های جدیدی برای تکرار شعارهای انسان دوستانه هستند.

ایران از همان سالهای سخت و آغازین پیروزی انقلاب اسلامی، پذیرای پناهجویان افغان بود، امروز میزبان بیش از سه میلیون پناهجو از همسایه شرقی است که رقم قابل توجهی از آنها حتی بدون داشتن مدارک و بدون این که در فهرست پناهجویان ثبت شده باشند، مشغول کار و زندگی در ایران هستند و جمهوری اسلامی ایران تمام تلاش خود را برای تامین نیازهای پناهجویان از جمله اسکان، اشتغال ، بهداشت و درمان و تحصیلات آنها را فراهم کرده است.

اقدام جمهوری اسلامی در پناه دادن به مردم کشور دوست و همسایه شرقی خود در شرایط است که ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل هشت سال جنگ تحمیلی و بلافاصله پس از آن، به دلیل فشارهای اقتصادی و سیاسی بی وقفه آمریکا و برخی هم پیمانانش، در جنگ اقتصادی تمام عیار به سر می برد و بدتر آن که در چنین شرایطی، نهادهای بین المللی مسئول تامین هزینه های لازم برای میزانی از پناهجویان، با بستن چشمان خود به روی خدماتی که ایران به پناهجویان می دهد، از جبران این هزینه ها برای ایران سر باز می زنند و به ارائه بسته های حمایت حداقلی بسنده می کنند. 

به باور کارشناسان، در حال حاضر بحران افغانستان به دلیل وقوع جنگ در اوکراین به دست فراموشی سپرده شده است و پناهجویان افغان به ویژه در کشورهای اروپایی با رفتارهای شدید تبعیض‌آمیز روبرو هستند.

دستور حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران مبنی بر ضرورت دسترسی فرندان تمام پناهجویان افغانستان در ایران به خدمات تحصیلی، تنها یکی از مصادیق میهمان نوازی ایران از مردم کشور همسایه شرقی است.

میزبانی ایران از میلیون‌ها پناهجو از افغانستان

نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه اخیر میزبان بزرگترین جامعه پناهندگان دنیا به خصوص شهروندان افغان بوده و حتی در دوران جنگ تحمیلی عراق و تحریم‌های ظالمانه دهه‌های اخیر هم حاضر به قطع ارائه خدمات به شهروندان افغانستان به کشورهمسایه شرقی خود نشد.

از دیگر سو، به دنبال به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان پس از خروج «اشرف غنی»، رئیس‌جمهور متواری  این کشور، در تاریخ ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ آینده پر ابهامی را پیش روی افغانستان قرار داد و میلیونها تن از مردم این کشور را آواره کرد.

در میان کشورهای جهان؛ جمهوری اسلامی ایران در اقدامی بشردوستانه و برخلاف بسیاری از کشورهای مدعی حقوق بشر، پذیرای این مهاجران با آغوش باز شد.

نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد ورود افغان‌ها به ایران در تاریخ معاصر در  چندین موج صورت گرفته است؛ از سده ۱۹ میلادی که ناآرامی‌های داخلی ده‌ها هزار نفر از مردم افغانستان را به سمت ایران روانه کرد تا هجوم سیاسی و سپس نظامی کمونیست‌ها به افغانستان که هم‌زمان شد با پیروزی انقلاب اسلامی و گشایش درهای ایران به روی آوارگان همسایه شرقی.

در ادامه و در پی تحولاتی مانند جنگ داخلی پس از خروج ارتش شوروی از افغانستان، روی کار آمدن طالبان، حمله آمریکا و بازگشت طالبان که تابستان ۱۴۰۰ توانست بار دیگر حکومت را در دست گیرد، امواج دیگری شکل گرفت و هزاران نفر از افغانستان راهی ایران شدند.

حمایت ناکافی سازمان های جهانی از میزبانی ایران از پناهجویان

به گزارش پایگاه خبری وزارت خارجه ایران، «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران در آذرماه ۱۴۰۰، در دیدار با «فیلیپو گرندی» کمیسر عالی پناهندگان، خدمات کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در خصوص آوارگان افغان را قابل تقدیر اما با توجه به حجم بحران آوارگان بسیار ناکافی خواند و افزود: بحران سیل آوارگان افغان به سمت مرزهای همسایه بطور فراینده‌ای بالاست و حجم کمک های بین المللی بسیار ناچیز است.

امیر عبداللهیان در ادامه از کمیساریا خواست بیش از گذشته در داخل افغانستان فعال شده و با امدادرسانی در داخل به کاهش پناهجویی از مبدا افغانستان کمک نماید.

وزیر امور خارجه کشورمان همچنین تاکید کرد، کشورهای اروپایی باید سهم مناسب خود را در این زمینه پرداخت کنند و درحالیکه حضور چند هزار پناهجو در مرزهای اروپایی تبدیل به یک بحران می‌شود نمی‌توان برای همیشه از ایران انتظار کمک داشت و به سخنان محبت آمیز اکتفا کرد.

این در حالیست که گراندی، در پایان سفر سه روزه به جمهوری اسلامی ایران جامعه جهانی را ترغیب کرد تا پشتیبانی و حمایت از دولت و مردم ایران را که میزبان پناهجویان و آوارگان افغان در شرایط ویرانگر و آسیب دیده افغانستان می باشند، افزایش دهند..

وی در سخنانی گفت: «دولت ایران در ده ها سال گذشته به رغم مشکلات اقتصادی که با همه گیری ویروس کرونا رو به وخامت نیز گذاشته است با روی باز و بسیار سخاوتمندانه با پناهجویان افغان برخورد کرده است. اما با توجه به شرایط شکننده افغانستان ما باید اطمینان حاصل کنیم که پناهجویان افغان مورد حمایت و پشتیبانی باشند و نیازهایشان مرتفع شود.»

در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱، سید مجید میراحمدی معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور با انتقاد از عمل نکردن کشورهای اروپایی و نهادهای بین المللی در کمک به ایران برای پذیرش پناهجویان افغانستان گفت، پس از تحولات اخیر در افغانستان بیش از پنج میلیون مهاجر افغان در ارودگاه های ایران اقامت دارند.

میراحمدی وضعیت فعلی افغانستان را محصول اقدامات آمریکا دانست و ادامه داد: آمریکایی ها منشا بی ثباتی و وضعیت اسفبار در افغانستان هستند و بدون اراده آنها، این شرایط در افغانستان ایجاد نمی شد.

به گفته «مهدی محمودی» مدیرکل وقت امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در مهرماه ۱۴۰۰: مساعدت‌های بسیار اندک سازمان‌های بین المللی و کشورهای کمک‌کننده در سال‌های اخیر تنها ۵ درصد از هزینه‌ها و نیازهای پناهندگان را پوشش داده است و با این شرایط، دیگر امکانی برای پذیرش جمعیت بیجاشدگان و آوارگان در ایران وجود ندارد.

به گزارش ایرنا، محمودی نماینده جمهوری اسلامی ایران در اجلاس کمیته اجرایی سالانه کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ژنو که با حضور مجازی ١١٩ کشور و کمیسر عالی پناهندگان ملل متحد برگزار شد، گفت: جمهوری اسلامی ایران با وجود مشکلات متعدد اقتصادی و اجتماعی ناشی از جنگ تحمیلی هشت ساله، تحریم‌های ناعادلانه و اقدامات قهرآمیز یک جانبه، تاکنون چندین برابر بیش از سهم منصفانه خود، در میزبانی و حمایت از پناهندگان مشارکت کرده و در طی بیش از ۴۰ سال همواره به نحو شایسته‌ای پذیرای خیل عظیمی از پناهندگان بوده  است.

محمودی ضمن اشاره به  شرایط و تحولات کشور افغانستان گفت: برخی از اعضای جامعه بین المللی و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان هر قدر در مواقع بحران و شرایط اضطراری، با سرعت نسبت به لزوم پذیرش پناهجویان هشدار می دهند، اما در عمل و در زمان فروکش کردن بحران های پناهندگی، متأسفانه از انگیزه و برنامه خاصی در جهت تحقق راه حل پایدار و بازگشت داوطلبانه پناهندگان برخوردار نیستند و کشورهای میزبان را با انبوهی از مشکلات، تنها گذاشته و تعمیق نابرابری میان کشورها را در پذیرش مسئولیت بین المللی و بشردوستانه موجب شده اند.

جنایات آمریکا در افغانستان  و سکوت کرکننده جامعه جهانی

آمریکا و متحدانش که به بهانه جنگ علیه تروریست و سرنگونی طالبان در ۷ اکتبر ۲۰۰۱ میلادی برابر با ۱۵ مهر ۱۳۸۰ به افغانستان حمله کرد ، پس از  مدت ۲۰سال اشغالگری و جنگی بی حاصل که ثمره آن کشتار زنان و مردان بی دفاع و قدرت گرفتن دوباره طالبان در آن کشور بود، به یکباره طی عملیاتی دو روزه در  ۸ شهریور ۱۴۰۰ نظامیان خود را از خاک افغانستان خارج کرد..

به استناد گزارشهای خبری، آمریکا و متحدانش که به مدت ۲۰سال افغانستان را به اشغال نظامی درآورد و همواره غیرنظامیان را به نام گروه های تروریست بمباران و قتل عام کردند، ناگهان با خروج ناگهانی این کشور واعمال تحریم ها و بستن کمک های مالی که این کشور به شدت بدان نیازمند است، این بار به گونه ای دیگر اما از نوع خاموش به کشتار خود در این کشور ادامه می دهند.

به گزارش پایگاه خبری «سی ان ان»، در حال حاضر بیش از یک میلیون کودک زیر پنج سال در افغانستان در معرض خطر مرگ ناشی از سوءتغذیه و گرسنگی قرار دارند. همچنین نهادهای بین المللی نسبت به بروز فاجعه انسانی در افغانستان هشدار می دهند.

این شبکه خبری آمریکایی می افزاید: بنابر اعلام بانک جهانی، ۴۳ درصد از تولید ناخالص داخلی افغانستان و ۷۵درصد از هزینه های دولت وابسته به کمک های بین المللی بود، حال کانال های مالی با تحریم های آمریکا بر روی مردم افغانستان بسته شده است.

حضور ۲۰ ساله نظامیان آمریکایی در افغانستان سبب کشتار بیش از ۲۴۱ هزار تن شده و بالغ بر ۲ تریلیون دلار هزینه داشته است.

در همین مدت بیش از ۲۴۱ هزار تن در جنگ افغانستان جان خود را از دست داده اند.

برپایه این گزارش، دست کم ۲ هزار و ۴۴۲ هزار نظامی آمریکایی نیز در این جنگ جان باخته‌اند.

این گزارش همچنین شمار نیروهای کشته شده سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در جنگ افغانستان را هزار و ۱۴۴ تن اعلام کرده است.

بر پایه این گزارش در این جنگ ۲۰ ساله بیش از ۶۹ هزار نیروی افغانستانی، ۷۲ روزنامه نگار و ۴۴۴ نیروی کمک‌های بشردوستانه جان باخته اند.

بنابر اعلام «کمیته نجات بین المللی» (IRC) عوامل بین المللی همچون تحریم ها بر شدت بحران در افغانستان افزوده است؛ درهمین حال صلیب سرخ جهانی نیز ضمن هشدار دراین باره اعلام کرد جامعه جهانی درحالی به افغانستان پشت می کند که  این کشور در «پرتگاه فاجعه  ساخته بشر» قرار دارد.

به باور کارشناسان، سکوت کشورهای غربی به رهبری آمریکا در برابر جنایات صورت گرفته در افغانستان نشان می دهد این کشورها بیش از ۲۰ سال تحت عنوان نیروهای نظامی ناتو در افغانستان حضور داشتند و علی‌رغم وعده امنیت، ترک مسئولیت کرده اند.

بدون تردید آمریکا و متحدان این کشور از اصلی ترین مسببان اوضاع این روزهای افغانستان هستند؛ در پی حوادث ۲۰ شهریور ۱۳۸۰ (۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱) در آمریکا و فروریختن برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی در نیویورک، ایالات متحده به بهانه سرکوب القاعده و حذف طالبان از قدرت، ۱۵ مهر ۱۳۸۰ (۷ اکتبر ۲۰۰۱) به افغانستان در قالب ائتلافی حمله کرد. انگلیس، فرانسه و آلمان به عنوان متحدان اصلی ایالات متحده در این جنگ بودند و از اقدامات آمریکا پشتیبانی می‌کردند.

حکومت طالبان، ۷۰ روز بعد از حمله آمریکا و متحدانش سقوط کرد؛ در ۲۹ آذر ۱۳۸۰ (۲۰ دسامبر ۲۰۰۱) نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت موسوم به آیساف که هیئتی امنیتی و اعزامی به افغانستان، تحت سرپرستی ناتو بود، به موجب قطعنامهٔ ۱۳۸۶ شورای امنیت سازمان ملل متحد موجودیت پیدا کرد.

این هیئت تا آذر ۱۳۹۳ (دسامبر ۲۰۱۴) در جنگ افغانستان مشغول به ایفای وظیفه بود و در ۱۱ دی ۱۳۹۳ (۱ ژانویه ۲۰۱۵) به ماموریت حمایت قاطع در پی خروج نیروهای ناتو از افغانستان تغییر نام داده شد.

نیروهای آیساف متشکل از کشورهای آمریکا، انگلیس، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، آلمان، فرانسه، مجارستان، ایتالیا، اسپانیا، ترکیه، لهستان، پرتغال، رومانی، کرواسی، گرجستان، دانمارک، فنلاند، بلژیک، جمهوری چک، نروژ، بلغارستان، کره جنوبی، اسلواکی، آلبانی، جمهوری آذربایجان، اسلوونی، سنگاپور و السالوادور بود.

بخش عمده‌ای از بحران انسانی و اقتصادی این روزهای مردم افغانستان، ناشی از اشغال ۲۰ ساله این کشور توسط آمریکا و حضور بیگانگان بوده است جمهوری اسلامی ایران جز معدود کشورهای جهان است که صادقانه خواهان حل بحران افغانستان از طریق گفتگوهای سیاسی بدون مداخله خارجی است.

ایران از زمان بروز بحران در افغانستان، همواره بر تشکیل دولتی فراگیر با مشارکت همه گروه‌های قومی و مذهبی از طریق گفتگوهای بین الافغان تاکید کرده است.

به باور کارشناسان، کمک‌های بشر دوستانه ایران به افغانستان در شرایطی است که جمهوری اسلامی ایران تحت شدیدترین تحریم‌های ظالمانه قرار دارد.

بنابراین وضعیت وخیم انسانی و اقتصادی در افغانستان نشان می‌دهد که جامعه جهانی هرگز به تعهدات سیاسی و مسولیت‌های اخلاقی خود در قبال ملت افغانستان عمل نکرده است و فقط با صدور بیانیه و گزارش، از این وضعیت ابراز نگرانی می کنند..

وضعیت کنونی افغانستان که میراث شوم اشغال ۲۰ ساله آمریکا و متحدان این کشور است، در حال حاضر بسیار نگران کننده است و برای جلوگیری از ادامه این وضعیت، تلاش همگانی برای ایجاد حکومتی فراگیر و متشکل از همه‌ی اقوام در افغانستان بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.

بهتر است آمریکا و اتحادیه اروپا که منابع مالی ملت مظلوم افغانستان را مسدود کرده اند، به جای ابراز نگرانی صرف که هیچ دردی را از مشکلات مردم افغانستان دوا نمی کند، این منابع مالی را آزاد کنند تا مردم این کشور از منابع و امکانات خود بهره‌مند شوند.

اکنون زمان آن است، جامعه جهانی که تنها به ابراز نگرانی بسنده می کند برای حل مشکلات مردم افغانستان و مقابله با بحران انسانی در این کشور، تصمیمی جدی اتخاذ کند و با اعطای کمک‌های بشر دوستانه، مرهمی بر زخم مردم مظلوم افغانستان بگذارد.