بازدارندگی در عصر جنگ سایبری

سخنرانی پوتین در اجلاس اقتصادی سنت پترزبورگ با یک ساعت وقفه به خاطر حمله سایبری، حمله سایبری به سایت دستگاه اطلاعاتی عراق، هک سایبری شبکه ۱۳ تلویزیون رژیم صهیونیستی، به صدا در آمدن آژیرهای خطر در شهرهای مختلف فلسطین اشغالی و نظایر آن از جمله خبرهایی است که این روزها می توان در رسانه های مختلف شاهد بود.  

اصولا یکی از نام های دوران کنونی زندگی بشری عصر اطلاعات است و این نامگذاری از آن جهت صورت گرفته است که با توجه به ادامه پیشرفت های عظیم در زمینه های مختلف، تراکم اطلاعات در هر بخش به عنوان زمینه تحول بعدی است و این روند تا جایی پیش رفته که برخی اکنون از انفجار اطلاعات نیز سخن می گویند.

در کنار افزایش اطلاعات در سالیان اخیر ما شاهد رشد سریع وسایل ارتباطی در شکل های مختلف آن و آزادی تبادل اطلاعات بوده ایم که می توانند این اطلاعات را بین کاربران مختلف بدون در نظر داشتن کشور، ملیت و یا مکان جغرافیایی در زمانی بسیار کوتاه مبادله کند و از همین روی کلمه ارتباطات نیز در کنار اطلاعات کاربرد پیدا کرده و به عنوان عصر اطلاعات و ارتباطات هم معروف شده است.

امروزه از اطلاعات در هر بخشی به عنوان کالای با ارزشی نام برده می شود که می تواند کاربردهای مختلفی داشته باشد و تلفیق آن نیز از سوی پژوهشگران با ذوق پیشرفت های شگرفی را برای بشر رقم زده و شاهد اختراع و ابداعات بی شماری در جهان بر اساس همین اطلاعات و افزایش دانش های ناشی از آن هستیم.

علم و دانش در جهان امروز قدرت است و این قدرت از راه دسترسی به اطلاعات چندگانه شامل اطلاعات رایگان، قابل خرید و راهبردی و حیاتی به دست می آید و بی دلیل نیست که ما امروز شاهد موتورهای جست وجو گر بی شماری در اینترنت هستیم که حاضرند تا نیازهای اطلاعاتی در هر بخش را به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می دهد و از این راه تلاش می کنند تا بر ذهن مخاطبان خود تاثیر گذاشته و آنان را به هر سمت و سویی که مایلند بکشانند و یا هر مطلبی را به آنان القا کنند.

علاوه بر این کاربردها که می توان از آن به عنوان استفاده و بهره برداری مثبت نام برد، کاربردهای دیگری نیز از اطلاعات موجود از سوی برخی کاربران صورت می گیرد که می توان از آن به عنوان کاربرد منفی نام برد که به دو صورت شخصی و یا سازمانی و دولتی با اهداف مختلف صورت می گیرد.

ادامه این روند و پیشرفت های ارتباطی و دیجیتالی موجب شده است تا در سال های اخیر با پدیده جدیدی به عنوان جنگ سایبری در زندگی بشر مواجه شویم که بر اساس آن کشورهای مختلف با برخورداری از قدرت و توان علمی خود تلاش می کنند تا با حمله به زیرساخت های اطلاعاتی و آماری کشورهای غیردوست، دشمن و یا حریف از آنها برای پیش بینی اقدامات بعدی طرف مقابل علیه خود بهره گرفته تا بتوانند راه های خنثی سازی آن را از قبل تهیه کنند و یا این که به منافع طرف مقابل لطمه بزنند.

البته در این ارتباط ممکن است این اقدامات از سوی کشورهایی با روابط دوستانه نیز صورت گیرد تا بتوانند نگاه درست و واقع بینانه ای از سوی هر یک نسبت به دیگری داشته باشند تا در مواقع لزوم بتوانند از آن استفاده کنند.

همانطور که ارتش های معمول جهان در مواقع صلح نسبت به شناسایی دقیق امکانات رقبا و حریفان خود در جهان برنامه ریزی و اقدام می کنند در جنگ های سایبری هم همین موضوع به صورت پیچیده تری جریان دارد تا در هر زمان که لازم بود، میزان قدرت به حریف نشان داده شود.

اکنون جنگ سایبری بسرعت در جهان در حال افزایش است و هر روز در میان خبرها می تواند شاهد بود که طرف های مختلف یکدیگر را به حملات سایبری متهم می کنند و همین امر امروزه هزینه های زیادی را برای کشورها به دنبال داشته و موجب ایجاد ساختار جدیدی به نام ارتش سایبری در کنار ارتش های معمول در بسیاری از کشورهای جهان شده است.

چنین ارتشی با توجه به حضور نیروهای نخبه و با توانایی بالا و بر خلاف ارتش های معمول است که می تواند شامل افرادی از قشرها و طبقات مختلف باشد و بی دلیل نیست که جنگ های سایبری را جنگ مغزها نیز می نامند چرا که در آن افرادی با توان ذهنی بالا با هم درگیر شده و توانایی کشور خود را نشان می دهند.

به طور طبیعی نیز هزینه های چنین ارتشی با سایر نیروهای نظامی معمول از نظر شمار نفرات، امکانات، آموزش، تجهیزات، اقدامات حمایتی و محرمانه، نوع پرداختی ها و نظایر آن بسیار غیرمعمول و زیاد است تا بتوان ضمن اشراف بر اطلاعات کشور و محفوظ نگهداشتن آن از حملات احتمالی رقبا که بسیار حیثیتی نیز خواهد بود، حریف را هم متوجه تبعات اقدام خود و میزان اقدامات انجام شده برای حفاظت از آنها یا به عبارتی «امنیت سایبری» و نشان دادن قدرت هر کشوری کرد.

در همین حال باید جنگ سایبری را بخشی از جنگ نرم در جهان به شمار آورد که در آن کشورها علیه حریفان و دشمنان خود بدون هیچ تحرک ظاهر و عیان و در اتاق های دربسته از طریق اپراتورهای حرفه ای اقدام می کنند.

اکنون در جهان شمار ارتش های سایبری قدرتمند در مقایسه با یکدیگر شاید به تعداد انگشتان دو دست هم نرسد و بر اساس گزارش موسسه دیفنس تک (Defense Tech) وابسته به سازمان های اطلاعاتی و امنیتی ۵ ارتش سایبری قدرتمند در جهان وجود دارد که یکی از آنها ایران است و حتی برخی با نداشتن اطلاعات دقیق ارتش سایبری ایران را در رتبه چهارم جهان می دانند.

سخن آخر این که دشمنان ایران امروز نباید توان و قدرت آن را با دوران اوایل پیروزی انقلاب مقایسه کنند بلکه در نظر داشته باشند که ایران دارای توانمندی های زیادی در عرصه های مختلف است ولی کاربرد آن بر مبنای اصول و موازین عقلایی بوده و این موضوع نیز مورد اعتراض خود کارشناسان و تحلیلگران آمریکایی است.

مرکز بلفر برای علوم و امور بین المللی به عنوان یکی از مراکز پژوهشی - راهبردی دانشگاه هاروارد ایالات متحده دسامبر ۲۰۲۱ در گزارشی با عنوان «منطقی، نه واکنشی» به تاکتیک‌های فعالیت سایبری ایران پرداخت و تاکید کرد که منطق حاکم بر آن «عقلایی» است و نمی‌توان آن را بر مبنای اقدامات تلافی جویانه و واکنشگرایی و یا «این به آن در» تفسیر و یا تحلیل کرد.

در دیگر سو باید در نظر داشت که در عصر حاضر به صورت معمول امور مختلف در کشورهای پیشرو و توسعه یافته وابستگی شدیدی به اینترنت و وسایل ارتباطی روز داشته و هر میزان که این وابستگی بیشتر باشد، میزان ضربه پذیری آن نیز در برابر حملات سایبری از سوی کشورهای حریف و یا دشمنان بیشتر خواهد بود و عکس این قاعده نیز ساری و جاری است.

از سوی دیگر شاید بتوان گفت امروزه دیگر زمان جنگ های متعارف قبلی که طرف های مختلف اقدام به محاسبه قدرت موشک های خود و سرعت رسیدن آن به هدف را برای اقدام پیشگیرانه یا پیشدستانه در نظر می گرفتند، گذشته است.

با توجه گسترش حملات سایبری هرگونه اقدام در این زمینه با در نظر داشتن ویژگی های از پیش گفته می تواند به مراتب ضعف دشمنان ایران را در این عرصه با توجه به قدرت، خلاقیت و نبوغ جوانان ایرانی بیشتر نشان داده و پشیمان کننده باشد و زمان زیادی برای کشف و شناسایی راه های نفوذ آن لازم بوده و ممکن است با پی در پی بودن این حملات به طور کلی نتوان کاری از پیش برد.