ماجرای جنگل‌خواری در گلوگاه چیست؟

به گزارش خبرنگار ایرنا، انتشار فیلم و عکس‌هایی از یک محدوده خالی از درخت در دل جنگل‌های سبز شمال طی روزهای اخیر باز هم توجه به چالش‌های محیط زیستی نوار شمالی ایران و بویژه مازندران را افزایش داد.

در این تصاویر مساحت قابل توجهی زمین در دل جنگل‌های انبوه منطقه و روی دامنه کوه دیده می‌شود که به طور کامل پاک‌تراشی شده است. طبق بررسی‌های خبرنگار ایرنا از روی Google earth / گوگل‌ارث، مساحت این عرصه به طور تقریبی نزدیک به ۱۲۰ هزار متر مربع، معادل ۱۲ هکتار است که عدد قابل توجهی به حساب می‌آید.

اما بررسی‌ها و پیگیری‌ها نشان می‌دهد بر خلاف ادعای مطرح شده مبنی بر وجود این عرصه تسطیح شده جنگلی در محدوده شهرستان گلوگاه مازندران، این منطقه در حوزه جغرافیایی، مدیریتی، سیاسی و قضایی استان گلستان قرار دارد و خارج از مرزهای مازندران است. بر همین اساس اداره منابع طبیعی شهرستان گلوگاه و اداره کل منابع طبیعی مازندران اختیار قانونی برای ورود به این ماجرا و پیگیری و بررسی آن ندارند.

رئیس اداره منابع طبیعی گلوگاه روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، بیرون بودن این عرصه از محدوده تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی مازندران را تایید کرد و گفت: ما بلافاصله پس از مشاهده عکس و فیلم بر حسب وظیفه پیگیر موضوع شدیم و در نخستین گام نیز مشخص شد که این محدوده خارج از حوزه مدیریتی گلوگاه و مازندران است.

کمیل قلی‌نژاد افزود: این منطقه از لحاظ حوزه سیاسی، قضایی و منابع طبیعی هیچ ارتباطی با شهرستان گلوگاه ندارد. موقعیت جغرافیایی این محدوده بین نوکنده و روستای بنفش‌تپه در منطقه معروف به نوده استان گلستان است.

وی اظهار کرد: طبیعتا و طبق مقررات با توجه به خارج بودن این محدوده از حوزه استحفاظیه مازندران، ما مجاز به ورود به این ماجرا نیستیم و اطلاعات و جزئیات مربوط به این عرصه نیز در اختیار اداره کل منابع طبیعی گلستان است.

هرچند که رئیس اداره منابع طبیعی گلوگاه اطلاعاتی از این عرصه ارائه نکرد، اما بنا به اظهارات برخی منابع محلی، این عرصه چند دهه است که در مالکیت شخصی قرار دارد و از مستثنیات محسوب می‌شود. از سوی دیگر بررسی تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سال‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که این زمین در برخی ماه‌های سال برخلاف تصویر کنونی‌اش که بدون پوشش و با رنگ خاک دیده می‌شود، پوششی سبز دارد که بیان‌گر زیر کشت رفتن این زمین است. موضوعی که البته از نگاه کنش‌گران محیط زیست نمی‌تواند توجیهی برای احیا نشدن عرصه‌های جنگلی باشد.

 پیشینه چند دهه‌ای پاک‌تراشی

اظهارنظرهای دیگری که درباره این محدوده جنگلی بین منابع محلی مطرح است از پاک‌تراشی شدن جنگل در دهه‌های گذشته خبر می‌دهد.

به گفته این منابع محلی، پاک‌تراشی عرصه مشاهده شده در تصاویر مربوط به زمان حضور ارتش شوروی در ایران است ؛ موضوعی که برخی کنش‌گران محیط زیست هم به استناد نقشه‌ها و اسناد به آن اذعان دارند.

 این نکته را محمد درویش فعال برجسته محیط زیست نیز در صفحه اینستاگرام خود تایید کرده است. درویش که نخستین منتشر کننده ویدئو و تصویر این عرصه بود در پست اینستاگرامی خود نوشته است:

این تصاویر را که آقای علی‌اکبر کاوسی در اختیار نگارنده قرار داده، مربوط به منطقه گلوگاه در مازندران است؛ متاسفانه از این لکه‌های پاکتراشی شده در هیرکانی کم نیست، اما امیدوارم با افزایش حساسیت ملی و با ترغیب نهادهای نظارتی به پیگیری و پاسخگویی، نگذاریم تماشای چنین جنایت‌هایی عادی شود.

این کنش‌گر محیط زیست در ادامه متن نوشت: مطابق بررسی‌هایی که دوست بزرگوارم حمیدرضا میرزاده انجام داده، ظاهراً این پاکتراشی برمی‌گردد به اشغال ارتش شوروی سابق. البته چند هموطن دیگر هم اطلاعات دیگری برایم فرستاده‌اند. یکی از مدیران منابع‌طبیعی هم اطلاع داد که به زودی شخصا به منطقه رفته و پیگیری می‌کند که چرا به هر دلیل که این پاکتراشی انجام شده، سازمان منابع‌طبیعی به جای احیای مجددش، اجازه تغییر کاربری داده؟

حمیدرضا میرزاده از فعالان حوزه محیط زیست که محمد درویش در پست اینستاگرامی خود به بررسی‌های او استناد کرده نیز در صفحه شخصی خود با انتشار تصاویری از این عرصه نوشته است:

این پاک‌تراشی در سالیان دور رخ داده و در حال حاضر این عرصه به عنوان زمین کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از نظر تقسیمات کشوری، این زمین در استان گلستان و در نزدیکی مرز استان مازندران واقع شده و فاصله کمی تا گلوگاه دارد.

منابع محلی می‌گویند که این زمین در زمان جنگ جهانی دوم پاک‌تراشی شده و پایگاهی نظامی برای ارتش شوروی در آن قرار داشت. شخصا به منابع و اطلاعات کافی برای تایید یا رد این گفته دسترسی ندارم. اما چیزی که مسلم است، در نقشه سال ۱۳۴۳ (اسلاید سوم) این زمین فاقد درخت مشخص شده و می‌توان با اطمینان گفت که پاکتراشی بیش از ۵۸ سال قدمت دارد.

با این حال، این به معنای رد وجود پاک‌تراشی در جنگل‌های هیرکانی و سایر عرصه‌های جنگلی کشور نیست. همه می‌دانیم پاک‌تراشی‌های متعددی با هدف احداث معدن، احداث سد، ساخت ویلا و خانه‌های مسکونی و… در نقطه نقطه جنگل‌های ارزشمند کشور رخ داده که اولا باید جلوی این پاکتراشی‌ها گرفته شود و ثانیا باید برای احیای این اراضی اقدامی صورت گیرد.

در هر حال طبق بررسی‌های انجام شده توسط ایرنای مازندران، اظهارنظر درباره این عرصه خارج از حیطه اختیارات اداره کل منابع طبیعی مازندران است و ابعاد و زوایای بیشتر آن باید توسط مسئولان منابع طبیعی گلستان روشن شود. اما پرسش فعالان محیط زیست این است که چرا سازمان متولی منابع طبیعی کشور به جای تلاش برای احیای این رویشگاه جنگلی ارزشمند پس از پایان یافتن اشغال ارتش شوروی چراغ سبز به تغییر کاربری داد؟

مازندران با ۲۴ هزار کیلومترمربع وسعت حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار اراضی جنگلی دارد که تحت مدیریت دو اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه ساری و نوشهر اداره می‌شود. اداره کل منابع طبیعی منطقه ساری عرصه‌های طبیعی محدوده گلوگاه تا نور را مدیریت می‌کند و اداره کل منابع طبیعی نوشهر از نور تا رامسر را تحت مدیریت دارد.