زمستان در راه؛ آیا عراق قصد دارد بر موج تحریم انرژی روسیه سوار شود؟

به گزارش ایرنا، خبر اول این بود که بعد از قطع روال معمول در عقد قرارداد شرکت های نفتی و گازی با اقلیم کردستان عراق، شرکت بزرگ «هالیبرتون» آمریکا نیز به شرکت های غربی «شلمبرگر» و «بیکرهیوز» پیوست و اعلام کرد که دیگر قراردادی را بر خلاف رای دادگاه فدرال عراق در زمینه انرژی با اقلیم کردستان عراق نخواهد بست. 

گزارش نشریه «گزارش های نفت عراق» درباره قطع همکاری شرکت انرژی آمریکایی با اقلیم کردستان عراق و تمکین آن به بغداد، قابل بازخوانی و تامل است. چه اتفاقی رخ داد که شرکت های غربی انرژی یکباره خواب نما شدند و تصمیم به خروج از تعامل با اربیل و این بار ترجیح بغداد گرفتند؟ آیا این شرکت ها که سالهاست بدون توجه به حاکمیت بغداد و دولت مرکزی عراق با اقلیم کردستان عراق همکاری می کنند یکباره به این درک رسیدند که باید به حاکمیت این کشور احترام بگذارند؟ آیا تصمیم شرکت «دانه گاز» امارات برای خروج از اقلیم کردستان عراق، فقط به واسطه شلیک راکت های سرگردان، آن هم به اطراف محوطه شرکت در «کورمور» رخ داد؟ چرا هیچ کس مسئولیت موشک پرانی به نزدیکی تاسیسات گازی را بر عهده نگرفت و اساسا این شلیک ها کار چه گروهی بود؟ شاید پاسخ به این سوالات در ادامه نوشتار آشکار تر شود و رمزگشایی از این معما با خبر دومی که کمتر مورد توجه قرار گرفت و نیز تبیین اهداف سفر «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا به منطقه، روشن تر شود. 

خبر دوم این بود که «آلینا رومانوسکی» سفیر آمریکا در عراق اخیرا در یک نشست سرمایه گذاری در بغداد از طرحی برای تقویت زیرساخت تولید گاز در عراق پرده برداشت. 

رومانوسکی از شراکت بین دو بخش خصوصی و دولتی برای تولید گازهای صنعتی از سفره های انرژی عراق با نظارت موسسه تحت فرمان خود یعنی «آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا» گفت و افزود: این اقدام به عراق در کم کردن واردات اکسیژن طبی و نیتروژن مایع کمک خواهد کرد.

نیتروژن، کاربردهای گوناگونی دارد؛ از سرد و منجمد کردن مواد غذایی گرفته تا صنایع هوا-فضا؛ از داروسازی تا جوشکاری اما یکی از مهمترین کاربردهای آن در بخش انرژی است. در صنعت نفت و گاز طبیعی از گاز نیتروژن برای افزایش گنجایش مخازن و شکستن ترکیبات حلقه‌ای هیدروکربنی استفاده می‌شود تا تولید نفت و گاز به حد چشمگیری افزایش و بازدهی عملیات نیز بهبود یابد. همچنین، نیتروژن به عنوان گاز تحت فشار استفاده می شود و می تواند به مایعات کمک کند تا در خطوط لوله ها به پیش برود. 

سفیر آمریکا در عراق، نتوانست بین این اقدام زیرساختی و یک تحول بزرگ جهانی ارتباطی را نبیند و در همان نشست اذعان کرد که «جنگ اوکراین بر اقتصاد عراق هم تاثیر خواهد گذاشت و ضرورت دارد که عراق بخش خصوصی قدرتمندی را قدرتمندتر از هر زمان دیگری داشته باشد.»

منظور پنهان رومانوسکی از این عبارت آن است که عراق می تواند جایگزین مناسبی برای انرژی روسیه باشد و بغداد می تواند از این شرایط به نفع اقتصاد خود بهره ببرد و روی دیگر سکه این اظهار، تقلای غرب برای جایگزین کردن انرژی عراق به جای روسیه در شرایطی است که زمستان غربی ها در راه است و حربه انرژی روسیه علیه غرب همچنان قوی و موثر عمل می کند.  

معادلات منطقه و جهان بر محور جنگ روسیه و اوکراین در حال تغییر است و باید انتظار جابجایی هایی جدی در عناصر قدرت غرب به ویژه در منطقه خاورمیانه به عنوان جایگزین جدی انرژی روسیه داشت.

شاید مهم ترین هدف سفر قریب الوقوع جو بایدن رئیس جمهور آمریکا نیز همین ماموریت مهم است. 

رئیس‌جمهور آمریکا اخیرا در پاسخ به این سوال که آیا در سفر ماه آینده به عربستان خواستار افزایش تولید نفت این کشور خواهد شد گفت که از همه کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس این درخواست را خواهد داشت.

این حرف جو بایدن بیراه نیست؛ نه عربستان و امارات و همپیمانان سنتی بخش انرژی آمریکا و غرب در منطقه خواهند توانست به نیاز بازارهای غربی در شرایط مضایقه روسی پاسخگو باشند و نه عراق که از زبان «إحسان عبد الجبار إسماعیل» وزیر نفت خود اعلام کرده است تا سال ۲۰۲۷ صادرات نفت خود را به ۸ میلیون بشکه در روز خواهد رساند؛ همه این کشورها مورد نیاز محور غربی برای جبران کاستی انرژی خواهند بود.

بحران جاری غرب در ارتباط با کمبود انرژی را می توان از سرخط های هزاران خبر و تحلیل منتشر شده در این باره به وضوح دید.

بلومبرگ می نویسد بانک های آلمان بعد از کاهش گازرسانی روسیه به آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا درباره ناتوانی از بازپرداخت بهای انرژی در کشور هشدار داده اند.

«زمستان امسال به دلیل کمبود منابع انرژی، شرایط در آلمان سخت خواهد بود»، «اگر گاز به میزان کافی وجود نداشته باشد، آلمان باید برخی از صنایع را تعطیل کند»، «نمی‌توان همه پیامدهای ناشی از کمبود گاز در آلمان را پاسخ داد»، «آلمان تمام اقدام‌های سیاسی لازم برای کسب اطمینان از بدست آوردن مقادیر کافی گاز انجام خواهد داد». این عبارت‌ها بخشی از اظهارنظرهای «رابرت هابک» وزیر اقتصاد آلمان در هفته های اخیر است؛ اظهارنظرهایی که فراتر از ابراز نگرانی یک مقام اروپایی، از زمستانی سخت در کمین قاره سبز خبر می‌دهد.

روزنامه «دی ولت» آلمان در گزارشی هشدار می دهد که مالیات دهندگان آلمانی هزینه ای بالغ بر ۵ میلیارد یورو را هر سال به خاطر تحریم ها علیه شرکت «گازپروم» روسیه متحمل خواهند شد.

در همین حال و بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، صادرات نفت روسیه به اروپا در ماه مه به ۳.۳ میلیون بشکه در روز کاهش یافته‌ که کاهش ۱۷۰ هزار بشکه در روز نسبت به ماه قبل را نشان می‌دهد. به همین نسبت قیمت حامل های انرژی در اروپا سر به آسمان برداشته است.
هفته گذشته برای هفتمین روز متوالی و در وضعیتی بی سابقه از ماه مارس تاکنون، قیمت گاز طبیعی و به دنبال آن بهای برق در اروپا بالا رفت. 

روز پنجشنبه گذشته، قیمت گاز طبیعی هلند با نگرانی ها از کاهش تزریق گاز روسیه به نسبت ۹ درصد گران تر شد و قیمت برق نیز افزایشی بی سابقه یافت.

هنوز زمستانی از راه نرسیده، شواهد نشان می دهد که اروپا در فصول سردتر دچار بحران شدیدی در فراهم سازی انرژی گرمایشی و روشنایی خواهد شد.

روز پنجشنبه گذشته قیمت گاز هلند به ۱۸۳.۵۰ یورو در هر مگاوات/ساعت (تحویل در ماه آینده میلادی) رسید و در بازار معاملات انرژی لندن نیز بهای گاز ۱۲ درصد افزایش را تجربه کرد.

روز دوشنبه نیز برای اولین بار از روز ۱۰ مارس گذشته، بهای گاز در اروپا از سطح یک هزار و ۷۰۰ دلار در هر هزار مترمکعب فراتر رفت و بورس لندن رقم یک هزار ۷۱۵ دلار برای هر هزار مترمکعب را ثبت کرد.

در چنین شرایطی، شرکت های غربی انرژی در عراق از ادامه قراردادها با اقلیم کردستان عراق چشم می پوشند و به بغداد متمایل می شوند، سفیر آمریکا در بغداد از تقویت زیرساخت های انرژی عراق می گوید؛ «جنین پلاسخارت» نماینده ویژه سازمان ملل به اقلیم کردستان می رود تا ضمن تاکید بر ضرورت رسیدن کردها به نامزدی واحد برای ریاست جمهوری، آنها را متقاعد به طرحی بزرگتر درباره انرژی کند، «هریم کمال آغا»، رئیس فراکسیون اتحادیه میهنی کردستان عراق در گفتگویی با رادیو صدای آمریکا می گوید که حزب او از سوی سازمان ملل، آمریکا و برخی کشورهای دیگر و حتی از ناحیه دوستانی در بین گروه های سیاسی شیعه و سنی عراقی تحت فشار است تا با حزب دموکرات کردستان عراق به توافق برسد.

«فیلا فاریولا» سفیر اتحادیه اروپا در عراق با اشاره به تاثیر شدید جنگ روسیه و اوکراین بر بازار انرژی جهان می گوید: کشورهای اروپایی در حال جستجوی شرکای جدید درباره واردات نفت هستند و نفت عراق برای ما یکی از بهترین گزینه ها است و «علاء الیاسری» مدیرعامل شرکت بازاریابی نفت «سومو» می گوید فرانسه آماده است که عراق را وارد تامین بازار نفت اروپا کند. 

تمرکز غرب فعلا بیش از هر پروژه دیگری بر گرفتن اهرم انرژی از دست روس ها با جایگزین کردن گاز و نفت روسیه به دست سایر شرکای خود است. با این حساب، غرب تنها در یک صورت خواهد توانست معادلات جنگ در اوکراین را تغییر دهد و آن دستاورد فقط زمانی حاصل می شود که بتواند اهرم انرژی را از دست روس ها خارج کند. به نظر می رسد تقلای اصلی بایدن در سفر به عربستان و شرکت در کنفرانس ریاض متمرکز بر همین اصل اولیه و تغییر شاهراه های انرژی غرب به ویژه اروپا از معبر خاورمیانه خواهد بود. آمریکا امیدوار است که این وابستگی انرژی اروپا به روسیه را آنقدر کاهش دهد که بتواند کشورهای اروپایی را به درگیری مستقیم در اوکراین با روسیه بکشاند.

می توان گفت که تمکین شرکت های انرژی غربی به رای دادگاه فدرال عراق و عدم تعامل آنان با اقلیم کردستان عراق در واقع با هدفی بزرگتر و در قالب یکدست کردن عراق برای تقابل با روسیه در جغرافیایی-سیاسی-اقتصادی عملی می شود تا شکاف بین بغداد و  اربیل مانع از به کارگیری موثر اهرم فشار جایگزینی انرژی بر روسیه نشود. 

کمک به تقویت زیرساخت انرژی عراق هر چند پیش نیازهایی دارد و به این آسانی نخواهد بود اما اگر هم چنین هدفی محقق شود نه با هدف آبادانی عراق بلکه با راهبرد وارد کردن عراق به نزاع غرب و موازنه سازی با برگه عراق در کشمکش با روسیه خواهد بود. آیا عراق وارد این قمار خواهد شد و روی لبه بحران آمریکا و روسیه بر سر اوکراین، بندبازی خواهد کرد؟