به گزارش خبرنگار ایرنا، جدیدترین سوژه مرتبط با محیط زیست و منابع طبیعی مازندران که طی روزهای اخیر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، فروش خاک است. لایروبی آببندان اِروِت در جنگل‌های بخش چهاردانگه ساری که طی دو روز اخیر توجه دوستداران محیط زیست و منابع طبیعی را به خود جلب کرد، به فهرست سوژه‌های خبری محیط زیستی مازندران اضافه شده است.
در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها از فروش خاک این آببندان و قطع کردن درختان جنگلی حرف‌هایی به میان آمد که واکنش‌هایی را به همراه داشت. با متوقف شدن عملیات لایروبی پس از رسانه‌ای شدن موضوع نیز این ابهام و پرسش تقویت شد که آیا واقعا تخلفی در فرآیند لایروبی رخ داده است؟
پیش از پاسخ به این پرسش ابتدا باید نگاهی به دلایل لایروبی آببندانها در مازندران انداخت. آببندانها سازه‌های آبی بومی شمال ایران برای تأمین آب مورد نیاز کشاورزی هستند که بیشترین تعدادشان در مازندران قرار دارد. طبق آمارهای رسمی بیش از ۸۰۰ قطعه آببندان در مازندران وجود دارد که مجموع مساحت آن‌ها به ۱۷ هزار هکتار می‌رسد و بیش از ۴۰۰ میلیون متر مکعب نیز ظرفیت ذخیره آب این آب‌بندان‌هاست. البته در گذشته ظرفیت ذخیره آب در این سازه‌های بومی بیشتر از این رقم و حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب بود. اما رسوب گل و لای در عمق آببندانها به مرور باعث کاهش حجم آن‌ها شد. بر همین اساس نیز طی سال‌های اخیر لایروبی آببندانها به طور جدی در دستور کار قرار گرفت و اعتبارات ویژه‌ای نیز برای آن در نظر گرفته شد.
آببندان روستای اِروِت نیز یکی از همین سازه‌های آبی بومی مازندران و از منابع تأمین آب کشاورزی بومیان منطقه به حساب می‌آید که نیاز به لایروبی در آن طی چند سال اخیر احساس شد. بررسی‌های محلی نشان می‌دهد که لایروبی این آببندان طی چند سال اخیر به عنوان یک درخواست از سوی برخی کشاورزان مطرح شد و به مرور در دستور کار قرار گرفت.
لایروبی با مجوز
هر چند مجوز نهایی برای برداشت خاک از بستر آببندان توسط سازمان صمت صادر میشود، متولی اصلی آببندانها نیز مانند همه منابع آبی، شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران است که در این زمینه هم نخستین گامهای رصد درخواست لایروبی توسط این شرکت انجام شد. بنا به اظهارات مسوولان این شرکت، در فرآیند لایروبی آببندان اِروِت تخلفی رخ نداده و لایروبی طبق ضوابط و مقررات آغاز شد.
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقآبی شرکت آب منطقه ای مازندران با اشاره به کم آبی ذاتی منطقه و تشدید کم آبی ها می‌گوید: با توجه به نقش این آببندان در کشاورزی منطقه، دهیاری روستا و اهالی منطقه از سال ۱۳۹۷ درخواست لایروبی آببندان اِروِت را به اداره منابع آب شهرستان ارائه کردند و پس از تایید موضوع توسط جهاد کشاورزی برای تامین آب منطقه، مجوزهای ادارات کل حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی استان در سال ۱۳۹۸ برای دهیاری صادر شد.
جواد طوسی می‌افزاید: لایروبی آببندان در سال ۱۳۹۸ به دلایلی انجام نشد، تا این‌که مجددا امسال با درخواست‌های صورت گرفته مجوز لایروبی از سوی سازمان صمت صادر شد. همان‌طور که گفته شد مجوزهای مربوط به لایروبی پیش از صدور مجوز در سال ۱۳۹۸ از سوی ادارات کل منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست صادر شده بود و اقدامات اخیر نیز در راستای همان مجوزها انجام شد. اما اداره کل منابع طبیعی علیرغم صدور مجوزهای قبلی، موضوع را در حوزه قضایی مطرح کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: البته به استناد قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و با توجه به مجوزهای صادر شده قبلی، مزایده برگزار و نهایتا با یک شرکت پیمانکار در چارچوب ضوابط قرارداد منعقد شد. بر اساس قانون نیز برگزاری مزایده و انجام لایروبی آببندانها و رودخانهها توسط آب‌منطقه‌ای صورت میگیرد.
این مسئول با اشاره به توقف عملیات لایروبی طی روزهای اخیر و پس از رسانه‌ای شدن موضوع خاطرنشان می‌کند: با تشکیل جلسه مشترک به منظور بررسی پروژه در حوزه آب و منابع طبیعی، مقرر شد یک هفته عملیات لایروبی متوقف و پس از کارشناسی تصمیم‌گیری نهایی انجام شود.
تهاتر خاک
مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقآبی شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران در پاسخ به پرسش مطرح شده پیرامون خارج کردن خاک آببندان از محدوده نیز تصریح می‌کند: در لایروبی‌ها خاک مازادِ حاصل از لایروبی باید خارج شود. البته در این آب بندان با توجه به شروع نشدن لایروبی هنوز خاک خارج نشده است. ضمن این‌که در این فرآیند مبنای قانون تهاتر خاک با لایروبی است. برای خروج خاک طبق قانون مجوز دیگری توسط اداره کل صمت صادر میشود. در آب بندان اِروِت هم مطابق این اصل مجوزها توسط آب منطقه ای و صمت صادر شده است.
طوسی درباره مطرح شدن موضوع قطع درختان جنگلی در حاشیه این آببندان نیز اظهار می‌کند: در محوطه داخل آببندان درختان ارزشمند جنگلی وجود ندارد. البته درختی هم تا کنون قطع نشده و اصلا قرار نیست درخت‌های توسکا قطع شوند.
مخالفت حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی با لایروبی
آن‌چه که در آببندان اِروِت طی روزهای اخیر مورد توجه قرار گرفته، اقدامی است که طی سال‌های اخیر برای کمک به مهار آب‌های سطحی در مازندران برای تأمین آب کشاورزی انجام میشود. اما به نظر می‌رسد برخی مسائل اداری سبب شده که این اقدام حتی از سوی برخی دستگاه‌های اجرایی مرتبط نیز مورد انتقاد باشد.
مجوز لایروبی آببندان اِروِت یکم تیر سال جاری توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت صادر شد. اما نقطه مورد انتقاد به این مجوز که در برخی رسانه‌ها مطرح شده، استعلام نگرفتن از ادارات کل منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست است. به طوری که مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران رسما مخالفت خود با انجام لایروبی در این تالاب را اعلام کرده است.
عطاءالله کاویان می‌گوید: برای صدور مجوز لایروبی این آببندان از اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران استعلام گرفته نشد. مجوز را نیز سازمان صمت استان پس از هماهنگی با شرکت آب‌منطقه‌ای صادر کرد. ولی ما به صورت کتبی مخالفت کردیم. البته عرصه این آببندان جزو مناطق حفاظت شده نیست و در دسته عرصه‌های منابع ملی قرار دارد. اداره کل منابع طبیعی هم مخالف لایروبی است و عملیات لایروبی را متوقف کرده است.
وی درباره مجوز صادر شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای لایروبی این آببندان در سال ۱۳۹۸ اظهار می‌کند: آن زمان اداره کل منابع طبیعی از عرصه ۴.۵ هکتاری این آببندان، ۲.۲ هکتار را جزو مستثنیات اشخاص اعلام کرده بود. اداره کل حفاظت محیط زیست استان هم به استناد همین موضوع اعلام کرد لایروبی در ۲.۲ هکتاری که در محدوده مستثنیات اشخاص قرار دارد در صورت رعایت ضوابط و مقررات بلامانع است. اما اکنون بنا به اعلام اداره کل منابع طبیعی مازندران کل عرصه ۴.۵ هکتاری این آببندان منابع ملی محسوب میشود. در این صورت اداره کل حفاظت محیط زیست با لایروبی آببندان مخالف است.
آببندانها نقش مهمی در کشاورزی شمال ایران و بویژه مازندران دارند. هر هکتار آببندان می‌تواند آب پنج هکتار از زمین‌های شالیزاری را تأمین کند. بر اساس آمار رسمی مساحت کل آب‌بندان‌های استان‌های گلستان، مازندران و گیلان حدود ۳۳ هزار هکتار است که آب مورد نیاز حدود ۱۵۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری توسط این سازه‌های بومی تأمین میشود. تردیدی نیست که یکی از الزامات نگهداری و استفاده از آببندانها برای تأمین آب انجام لایروبی است. اما به نظر می‌رسد این اقدام برای آببندان اِروِت با یک گره اداری مواجه شده است.
نظر شما