گفت‌وگوهای مرتبط با رفع تحریم‌ها که از هشتم آذرماه پارسال در دولت سیزدهم از سرگرفته شد، پس از برگزاری دو دور مذاکره، بار دیگر در اسفندماه متوقف شد؛ موضوعی که ریشه در مسائل مختلف به ویژه زیاده‌خواهی‌های آمریکا و تعهدگریزی متحدان اروپایی آن داشت اما کاخ سفید همواره ضمن فرار به جلو، تلاش می‌کند تا تهران را مقصر و بانی شرایط کنونی جلوه دهد.
فرار به جلوی بایدن در نبود طرح‌های مبتکرانه
هفته گذشته بود که «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک نشست خبری، تهران را به اتلاف وقت در نهایی کردن مذاکرات دانست و ادعا کرد: «هر روزی که می‌گذرد، زمان از دست می‌رود و ایران به ما و جهان می‌گوید که علاقه‌ای به تبعیت متقابل از برجام ندارد و وضعیت کنونی از دیدگاه آمریکا قابل قبول نیست.»
همچنین چند روز پیش ریچارد مور، رئیس MI۶ در اجلاس امنیتی اسپن در کلرادوی آمریکا مدعی شد: «من فکر می‌کنم که توافق کاملا روی میز است و قدرت‌های اروپایی و دولت آمریکا، اینجا همگی در این مورد صحبت می‌کنند. من فکر نمی‌کنم که چین و روسیه، مانع این توافق شوند، اما فکر هم نمی‌کنم که ایران خواهان این توافق است.»
این گونه از اظهارنظرهای طلبکارانه تازگی ندارد و کاخ سفید همواره در کنار ابزار تهدید و تحریم، در این سال‌ها از شگرد «Blame Game» یا به عبارتی «بازی مقصرنمایی و سرزنش» بهره برده‌است که اظهارات پرایس نیز از این چارچوب خارج نیست. در حالی که یکی از موانع اصلی احیای برجام، عدم ابتکار از سوی طرف‌های مدعی است که در نشست اخیر دوحه بسترساز نتیجه‌بخش نبودن گفت‌وگوها شد.
در جریان این دور مذاکراتی که روزهای هفتم و هشتم تیرماه انجام گرفت و البته طرف‌های ایرانی و آمریکایی به طور غیرمستقیم با یکدیگر گفت‌وگو کردند، گفت‌وگوها آن طور که انتظار می‌رفت، پیش نرفت. دلیل عمده بدون نتیجه پایان یافتن مذاکرات نیز به دستان خالی طرف غربی و عدم ارائه هیچ راهکار خلاقانه‌ای برمی‌گشت. ایران پیشتر در مذاکرات وین، بارها با ایده‌ها و طرح‌های ابتکاری حاضر شده‌بود چرا که با همین ایده‌ها ضمن اینکه می‌توان از اراده خود برای توافق دفاع کرد، راهی میانه نیز برای برون‌رفت از بن بست ارائه می‌شود.
در ارتباط با اثرگذاری سازوکارهای مبتکرانه، چندی پیش «هنری راوم» از گروه یوروسیا مستقر در واشنگتن تاکید کرد: «هنوز دستیابی به توافق از نبود توافق محتمل‌تر است. هنوز طرف آمریکایی علاقه زیادی نشان می‌دهد و طرف ایرانی هم بی‌علاقه نیست اما به یک تلاش واقعا متمرکز و خلاقانه دیپلماتیک برای پل زدن این شکاف نیاز است. بنابراین انتظار دارم در هفته‌های آینده، انرژی زیادی توسط میانجی‌ها، به ویژه اروپایی‌ها و البته کشورهای منطقه، صرف یافتن راهی خلاقانه برای پایان این داستان شود.»
آیاطرح‌ابتکاری جدید اروپا راهگشا خواهد بود؟
سازوکارهای ابتکاری اروپایی همچون «اینستکس» برای دور زدن تحریم‌های آمریکا پیشتر نشان داد که امیدی به راهکارهای خلاقانه سران بروکسل نیست. پس از چند ماهی که مذاکرات متوقف ماند، گویی اینک بار دیگر تروئیکای اروپا راهکاری برای برون رفت از بحران در دست دارند.
در همین پیوند، «انریکه مورا» معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مسئول هماهنگ‌کننده مذاکرات، روز چهارشنبه پنجم مرداد از متن پیشنهادی اتحادیه خبر داد و در توئیتی با تاکید بر «منافع روشن و قابل سنجش اقتصادی» این طرح برای ایران نوشت: «بهترین توافق ممکن برای همه طرف‌ها روی میز است.»
او ادامه داد که این توافق «منافع اقتصادی روشن و قابل سنجش برای مردم ایران و منافع قابل تایید در زمینه عدم اشاعه [تسلیحات هسته‌ای] برای جامعه بین‌المللی دارد.»
از زمانی که بایدن با وعده بازگشت به توافق به کاخ سفید وارد شد اما همان مسیر ترامپ را در مواجهه با توافق هسته‌ای و تحریم پیمود، برخی در غرب به منتقدان جدی دولت آمریکا تبدیل شده‌اند. بسیاری از آنها بیش از آنکه کارشکنی‌های ترامپ را در وضعیت کنونی دخیل بدانند، رفتار منفعلانه و تیپ شخصیتی بایدن را علت اصلی ناکامی مذاکرات می‌دانند.
وبسایت شبکه تلویزیونی «ام.اس.ان.بی.سی» به تازگی یادداشتی با عنوان «آیا بایدن نقشه ایران را گم کرده‌است؟» و نوشت: حتی صبر و شکیبایی برخی متحدان قدرتمند آمریکا در اروپا نسبت به سیاست‌های بایدن به پایان رسیده همانند «کارل بیلت» نخست‌وزیر سابق سوئد و «خاویر سولانا» مسئول سیاست خارجی قبلی اتحادیه اروپا که در گفت‌وگو با «واشنگتن پست»، بایدن را به «انفعال در برابر ایران» متهم کردند و دیپلماسی کُند کاخ سفید را برای بازگشت به توافق به باد انتقاد گرفتند.
در این یادداشت ضمن برجسته کردن مهمترین مطالبات ایران و آمریکا در توافق، برجام برای هر دو طرف مفید ارزیابی می‌شود و آمده است که «تهران خروج نام سپاه پاسداران را پیش از احیای توافق از فهرست گروه‌های تروریستی مطالبه می‌کند در حالی که بایدن به دلیل اینکه ضعیف به نظر نرسد، از برآورده کردن این مطالبه خودداری می‌ورزد. با این وجود، عقب‌نشینی و در نتیجه فروپاشی توافق از نظر سیاسی برای هر دو طرف پرهزینه خواهد بود؛ واقعیتی که هر دو طرف به آن اعتقاد دارند.»
در ارتباط با متن پیشنهادی سران بروکسل نیز ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سه‌شنبه چهارم مرداد گفت که ایالات متحده متن پیشنهادی تازه اتحادیه اروپا در خصوص احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام را بررسی می‌کند.
بحران اوکراین و اقتصاد نابسامان؛ دوگانه دلیل انعطاف غرب
از نگاه ناظران تکاپوی دیپلماتیک اتحادیه اروپا و مواضع به ظاهر منعطف آمریکا بی‌ارتباط با بحران اوکراین و نیاز غرب به ترمیم مناسبات با تهران نیست. پنج ماه جنگ در اوکراین و حمایت همه جانبه سیاسی، مالی و تسلیحاتی غرب از دولت کی‌یف بیش از آنکه شرایط را برای روسیه دشوار سازد، تورم افسارگسیخته و افزایش چشمگیر بهای انرژی را در اروپا و آمریکا در پی داشته‌است به طوری که همین شرایط نابسامان، بسترساز نخستین سفر اخیر بایدن به عربستان سعودی شد؛ سفری که البته بدون رهاوردی در راستای برون رفت آمریکا و اروپا از مصائب راهبردی پایان یافت.
اینک نیز غرب با استفاده از شگردها و تکنیک‌های رسانه‌ای، ایران را مقصر و بانی وضع موجود نشان می‌دهد به آن امید که تهران را با طرح‌ها و مطالبات خود همسو کند.
این در حالی است که مطالبات ایران همواره مشخص و آشکارا از زبان مقامات عالی‌رتبه و تیم دیپلماسی کشورمان از تریبون‌های مختلف جاری شده است؛ خواسته‌های بحقی همچون لغو تمامی تحریم‌های پسابرجام، راستی‌آزمایی و گام‌هایی که نتایجی ملموس و عینی داشته باشد. در اینجا خطوط قرمز، منافع ملی است و توافقی می‌تواند راهگشا و برد- برد تلقی شود که منافع مذکور در آن لحاظ شده‌باشد. از این رو می‌توان گفت تهران توافقی را می‌پذیرد که نه مشتی وعده بدون پشتوانه بلکه متضمن منافع ایران باشد.
نظر شما