گچساران به دلیل موقعیت نفتخیز خود در حدود یک قرن پیش تاکنون محل سکونت اقوام مختلف ایرانی برای اشتغال در صنعت نفت است که همین مساله سوگواری های محرم در این شهرستان را به جورچینی از عزاداری های اقوام مختلف ایرانی مبدل کرده است.
در این شهرستان ۱۲۶ هزار نفری افزون بر آیین های سنتی محرم همچون دیگر نقاط استان کهگیلویه و بویراحمد نظیر حجله امام قاسم (ع)،گهواره حضرت علی اصغر(ع) سینه زنی سنتی به شکل دایره ای و آیین شروه خوانی برنامه های سنتی دیگر استان ها مانند دمام زنی و گل مالی هم مرسوم است.
دمام زنی
آیین دمام زنی گچساران تداعی کننده صحنه کارزار سیدالشهدا (ع) و یارانش در عاشورای سال ۶۱ است که فضای سرشار از حزن و اندوه را در هیات های عزاداری ایجاد می کند.
مراسم دمام زنی در گچساران که ازسال ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی آبادانی های مقیم این شهرستان اجرا شده و بعدها در میان ساکنان بومی هم مرسوم شده است ۲۰ تا ۶۰دقیقه به طول می انجامد و در برخی موارد مثل شب و ظهر عاشورا این آیین در چند ساعت در مسافت های طولانی و همراه با دسته های عزاداری در خیابان های اصلی شهر تا گلزار شهدای شهر دوگنبدان انجام می شود.
تعداد دمام زنان در این شهرستان از هفت نفر شروع و تا ۲ برابر یا بیشتر هم می‌رسد،در آیین دمام زنی چند نفر با دست بر نوعی طبل می‌کوبند و تعدادی با نواختن سنج و شیپور، دمام زنان را همراهی می‌کنند.
برخی هیات ها در گچساران تنها دمام زنی می‌کنند و برخی در ابتدای سوگواری دقایقی به دمام زنی می‌پردازند و سپس سینه زنی یا زنجیرزنی می کنند.
در گذشته‌های دور برای خبردار کردن عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) به شروع آیین‌های محرم دمام زنی می‌کردند،سنج و دمام و بوق (شیپور) هر سه از سازهای تشکیل دهنده این همنوازی است که به گفته بسیاری از کارشناسان این عرصه، طبل، صدای سم اسبان؛ سنج، صدای به هم خوردن شمشیرها و بوق، صدای شیپور جنگ را برای مخاطب تداعی می‌کند.
گِل‌مالی
آیین گِل‌مالی که ماه محرم در استان‌های غربی ایران نظیر لرستان، کرمانشاه و ایلام انجام می‌شود نیز از دیگر آیین هایی است که سال هاست از سوی خرم آبادی های ساکن گچساران اجرا می شود.
گِل‌مالی در زبان محلی با عنوان «خره گیری» تلفظ می‌شود که خره به‌معنای «گل» است،لُرها زمانی که عزیزی را از دست می‌دهند، گل و خاک به سر و صورت خود می‌زنند؛ با این تعبیر که با این عزا به خاک نشستیم.
عاشقان اباعبدالله حسین (ع) در گچساران اعتقاد دارند که عزاداری سیدالشهدا (ع) حزن و اندوه بزرگی است که به همین خاطر گل و خاک به سر و صورت خود می‌زنند.
دیگر آیین های محرم در گچساران
آیین‌های استقبال از ماه محرم در گچساران با آماده کردن علم، که با پارچه‌های سبز و سیاه تزیین شده آغاز می شود.
سینه زنی سنتی از برنامه های پرشور محرم در گچساران است،در این آیین ها مردان کمر همدیگر را می گیرند و دور علم و نوحه خوان می چرخند و با مداح هم نوایی می کنند، زنان حاضر در محافل سینه زنی های سنتی این شهرستان که در فاصله چند متری مردان نشسته اند، با شنیدن نوحه ها به یاد شهیدان دشت نینوا گریه و زاری می کنند.
گهواره حضرت علی اصغر (ع) از دیگر برنامه های مهم مرسوم در این شهرستان است در این آیین زنان گچسارانی گهواره‌ای (به گویش محلی تهته) برای حضرت علی‌اصغر (ع) طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا درست می‌کنند و به آن زنگوله و چشم زخم، آویزان می‌کنند و روی آن را پارچه سبز می‌کشند.
زنان در شب های محرم به‌صورت دایره‌ای دور این گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر(ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) خوانده و سوگواری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.
بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی اصغر(ع) را بر روی سر خود می گذارند و آن را با کاروان دلسوختگان حسینی تا گلزار شهدای شهر دوگنبدان حمل می کنند.
برنامه های تبیین فرهنگ ارشاد
سرپرست اداره ارشاد گچساران گفت: به منظور تبیین فرهنگ عاشورا درمحرم امسال برنامه های متنوعی در این شهرستان پیش بینی شده که از آنان مسابقه عکس با موضوع عاشوراست.
اورنگ نارکی اظهار داشت: علاقه مندان می توانند حداکثر پنج عکس با موضوع عزاداری های حسینی را برای شرکت در این مسابقه به دبیرخانه مسابقه در امور هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل دهند.
وی بیان کرد: برای شرکت در این مسابقه آثار باید با نام و نام خانوادگی،کدملی و شماره تماس بر روی سی دی باشد.
نارکی مهلت شرکت در مسابقه عکس عاشورا را پایان روز ۲۲ مرداد اعلام کرد وافزود: به ۱۰ نفر از برگزیدگان مسابقه مذکور جوایز نفیسی اهدا می شود.
سرپرست اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گچساران گفت:سوگواره هنرهای تجسمی باعنوان مشق عشق در قالب (خوشنویسی ونقاشی)،برگزاری شب شعر عاشورائیان،گردهمایی مداحان اهل بیت(ع) ،انتخابات انجمن مداحان وتجلیل از پیرغلامان از مهمترین برنامه های پیش بینی شده محرم امسال در این شهرستان است.
وی تاکید کرد:آیین روز جهانی مسجد،اجرای تعزیه در قالب سوگواره شهرستانی و راه اندازی کاروان پیاده روی اربعین باحضور هنرمندان واصحاب رسانه از دیگر برنامه های پیش بینی شده محرم و صفر امسال در گچساران است.
نارکی تاکید کرد:این برنامه ها با مشارکت انجمن های فرهنگی وهنری اداره فرهنگ و ارشاداسلامی شهرستان گچساران در ایام محرم برگزار خواهد شد.
۱۷۰هیات مذهبی فعال سوگواری های ماه محرم را در شهرستان گچساران انجام می دهند.
نظر شما