کمیته سیاست اجتماعی و معلولیت انجمن علوم سیاسی ایران با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی نشست علمی با عنوان «رسانه و چالش‌ها و فرصت‌های آن برای افراد دارای معلولیت در جامعه» برگزار کرد یکی از سخنرانان این نشست دکتر «ابوذر سمیعی» دانش‌آموخته سیاستگذاری فرهنگی و فعال حوزه افراد دارای معلولیت بود؛ سخنرانی که به انتقاد از نوع نگاه رسانه به معلولان و به ویژه نابینایان پرداخت. در ادامه گزیده‌ای از گفته‌های وی را می‌خوانیم:
معلولان؛ از «خاص‌بودگی» تا اغراق و ترحم
حضور معلولان در رسانه نه مساله برجسته اجتماعی است و نه جذاب و به این دلایل، برنامه‌سازان رسانه به معلولیت از منظر خاص‌بودگی می‌پردازند
سمیعی سخنرانی خود را با چالش‌های پیش‌رو افراد دارای معلولیت در جامعه آغاز و اظهار می‌کند: با وجود این که بسیاری از افراد جامعه و به ویژه معلولان تاکید دارند معلولیت یک تنوع اجتماعی است و آنها متفاوت از بقیه آدم‌ها نیستند اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد و در بسیاری از موارد و به ویژه در حوزه رسانه برنامه‌هایی ساخته می‌شوند که درصدد نشان دادن این افراد به عنوان افراد خاصند. این وضعیت در دیگر فضاهای مجازی مانند اینستاگرام هم اتفاق می‌افتد. این فعال حوزه افراد دارای معلولیت معتقد است که با توجه به اینکه حضور معلولان در رسانه نه مساله برجسته اجتماعی و نه مساله جذابی است، به این ۲ دلیل برنامه‌سازان به آن از منظر خاص‌بودگی می‌پردازند.
آن چه در زمره وظایف رسانه است به طور کل آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی یا جنبه آموزشی داشتن و تفریح و سرگرمی و مطالبه‌گری است. در همه این بخش‌ها حضور افراد دارای معلولیت در رسانه خیلی کم‌رنگ است بنابراین برنامه‌سازان سعی می‌کنند یا از طریق ترحم یا اغراق یا اطلاع‌رسانی نادرست موضوع معلولان را به حوزه خاص‌بودگی ببرند.
سمیعی در ادامه به انتقاد از برنامه ماه عسل در خصوص مهمانان دارای معلولیت پرداخته و می‌گوید: این برنامه به شکل درستی معلولان را به جامعه معرفی نمی‌کند و بیشتر به معلولان آسیب می‌زند تا اینکه نکته مثبتی به دنبال داشته باشد.
نباید معلولان را از جریان اصلی رسانه کنار گذاشت
نکته مهمی که این فعال حوزه افراد دارای معلولیت بر آن تاکید دارد این است که نباید معلولان از جریان اصلی رسانه کنار گذاشته شوند، حضور افراد دارای معلولیت در عموم برنامه‌های رسانه‌ای و در جریان اصلی رسانه مهم و ضروری است. یکی از این برنامه‌ها برنامه شش نقطه است که ما انتظار داریم در همه برنامه‌ها حضور داشته باشیم نه اینکه تنها یک برنامه ۴۶ دقیقه‌ای در ماه اختصاص به نابینایان پیدا کند.
باید از ترحم و اغراق که منجر به اطلاع‌رسانی نادرست می‌شود پرهیز کرد چرا که این رفتار موجب جدایی معلولان از جامعه می‌شود
سمیعی معتقد است که پنج ساعت برنامه‌سازی برای افراد دارای معلولیت که در قانون آمده است زمانی تاثیر مثبت خواهد گذاشت که افراد دارای معلولیت در خلال برنامه‌ها حضور داشته باشند یعنی لزومی ندارد که به طور خاص به این افراد بپردازند. لزومی ندارد افراد تنها در مورد معلولیت و نابینایی و به طور کلی در مورد موضوعات تخصصی صحبت کنند بلکه همین که یک نابینا در یک برنامه تلویزیونی حضور دارد کافی است؛ حالا می‌تواند راجع به هر موضوعی از جمله در مورد محرم یا امام حسین (ع) و ... صحبت کند.
بنابراین خاص‌بودگی معلولان معنی ندارد و اگر به طور عادی به این موضوع پرداخته شود، ما به این هدف خود که معلولیت را به عنوان تنوع به جامعه معرفی کنیم، می‌رسیم.
رسانه‌ها به مشکلات اجتماعی معلولان بپردازند نه مسائل فردی آنان
سمیعی بر این باور است که اگر قرار باشد به مسائل و مشکلات حوزه معلولان پرداخته شود، مسائل اجتماعی آنها خیلی مهم است نه مسائل فردی که به آنها پرداخته می‌شود. به این موضوع پرداخته شود که چقدر اجتماع به شکل‌گیری یک معلولیت دامن می‌زند؛ این موضوع در برنامه‌های تخصصی و در برنامه‌های عمومی مورد غفلت قرار گرفته است.
بنا به گفته سمیعی یکی دیگر از موضوعات مهم، زندگی روزمره نابینایان است که رسانه‌ها باید به آن توجه ویژه داشته باشند تا مردم بدانند که این آدم علاوه بر نابینایی جنبه‌های دیگری هم دارد و معلولیت او به عنوان تنوعی از اجتماع پذیرفته و دیده شود.
ترحم و اغراق دو خطر مهم در مواجهه با معلولان است
برنامه‌های تلویزیونی غالبا به کلیشه‌هایی می‌پردازند که نباید برجسته شود و در عوض به ابعاد اجتماعی معلولیت توجه چندانی ندارند
در رسانه و فضای مجازی در برخورد با معلولان به ترحم و اغراق روی می‌آورند و این هر دو منجر به اطلاع‌رسانی نادرست در مورد معلولان می‌شود. این‌ها اثرات سوء بلندمدت خواهند داشت چون وقتی مخاطب می‌بیند آن فرد دارای آسیب بینایی چنین آموزشی می‌بیند، من به عنوان شهروند غیرمعلول تصور می‌کنم که این درست است و من باید به نابینا کمک کنم و در خیابان حتی به او پول بدهم از یک نابینا انتظار فراانسانی داشته باشم و ...
بازتاب معلولیت برنامه‌های تلویزیون
سمیعی پس انتقاد از برنامه ماه عسل و سپس شش نقطه دوباره به مساله تولیدات تلویزیونی گریزی می‌زند و درباره برنامه دوم می‌گوید: اغراق و اطلاع‌رسانی نادرست و خاص‌بودگی در این برنامه مشهود است چون این برنامه یک برنامه خاص به شمار می‌رود برنامه‌سازان و برای غیرمعلولان جذابیتی ندارد به خاص‌بودگی معلولان می‌پردازند.
به گفته سمیعی این برنامه به ابعاد اجتماعی معلولیت توجه چندانی ندارد. در برخی از بخش‌های این برنامه، به کلیشه‌هایی پرداخته می‌شود و آنها را تقویت می‌کند که نباید برجسته شود برای نمونه بخشی که نشان می‌داد یک نابینا توانمند است اما این توانمندی را با اغراق نشان می‌دهند. در کل یکی از اهداف این برنامه این است که نابینایی به هیچ وجه مانعی برای پیشرفت نیست این در حالی است که نابینایی قطعاً مانعی برای پیشرفت است. قطعاً مشکلات فراوانی برای معلولیت ایجاد کرده است.
«معلولیت محدودیت نیست»؛ دروغی بیش نیست!
سمیعی خاطرنشان می‌سازد که این جمله معلولیت محدودیت نیست سال‌ها است کنار گذاشته شده است و فهمیده‌ایم که دروغی بیش نیست؛ دروغی برای اینکه آن افرادی که می‌خواهند به موضوع معلویت بپردازند مسئولیت را از گردن خود ساقط کنند.
وی در پایان تاکید می‌کند که درباره خاص‌بودگی معلولان باید تجدیدنظر شود. باید از ترحم و اغراق که منجر به اطلاع‌رسانی نادرست می‌شود پرهیز شود. چرا که این رفتار موجب جدایی معلولان از جامعه می‌شود چیزی که ما معلولان با آن مخالفیم.
نظر شما