به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، کتاب بحرطویل عامیانه و بحر طویل‌سرایان، نوشته زنده‌ِ‌یاد حسن ذوالفقاری و مسلم نادعلی‌زاده توسط انتشارات ققنوس، در ۵۵۲ صفحه و با تیراژ ۷۷۰ مرداد ۱۴۰۱ به قیمت ۲۴۰ هزار تومان منتشر شد.
موضوع این کتاب بحرطویل عامیانه فارسی است و نه بحرطویل عروضی. این گونه شعری از برساخته‌های شاعران عامه‌سرا و موردپسند مردم است. به گفته ذوالفقاری در مقدمه کتاب، بحرطویل‌های این مجموعه تنها قطره‌ای از دریا است و اندکی از بسیار. زیرا کوشیده شده از نمونه‌های این قالب کمتر شناخته‌شده به‌گزینی انجام شود. در نتیجه ۱۰۰ قطعه انتخاب شده‌است که مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند.
او علت توجه به این موضوع را علاوه بر علاقه به این حوزه، لذت حاصل از شنیدن قطعاتی از این بحرطویل‌ها اعلام کرد. این کتاب دو بخش کلی دارد. بخش نخست درآمدی بر بحرطویل عامیانه و بخش دوم بحرطویل سرایان نام گرفته‌است.
علت اصلی نام‌گذاری این گونه به بحر طویل افزونی ارکان و طویل‌تر شدن آن از حد معمول و جنبه‌های ادبی بحرطویل شامل طنزپردازی، سجع‌پردازی، موازنه و ترصیع، پی‌آوری صفات، مراعات نظیر، تلمیح، تضاد، جناس، ملمع‌گویی، تضمین و استقبال، تشبیب، نسیب و تغزل، تشبیه و استعاره، اغراق و واج‌آرایی است.
قسمتی از متن کتاب:
یکی از موضوعات قابل توجه، به‌خصوص در ۱۰۰ سال اخیر، طرح موضوعات انتقادی و اجتماعی با بیان طنزآمیز است؛ خصوصا در سده اخیر که با رواج مطبوعات و آزادی افکار، بحرطویل وسیله‌ای در جهت بیان مسائل اجتماعی به شیوه فکاهی شده‌است. بحرطویل مکتوب عبدالعظیم مرعشی که از نمونه‌های اولیه است زمینه‌ای تاریخی و اجتماعی دارد. وی مفاد یک نامه را در قالب بحرطویل بیان کرده‌است.
شاعری محلی به نام فرخی بروجنی (متوفی ۱۲۵۵ ه.ق) از شاعران چهار محال و بختیاری هنگام سفر فتحعلی شاه به آن حوالی، ضمن انتقاد از اوضاع زمانه و شکوه از تعدی گماشتگان شاه، وی را در بحرطویلی هجو می‌کند:
دست بر قبضه مقراض زن ای کهنه‌قرمساق و بزن بر کمر ریش درازت که حماقت رود از کله بی‌مغز تو بیرون که بدانی و بفهمی و بسنجی که رعیت به چه‌سان می‌گذرانند؛ همه جامه‌دران‌اند؛ به فریاد و فغان‌اند، ...
اسماعیل حاکمی در ضمن بحث در قالب‌های شعر معاصر، بحرطویل را نخستین قالب تازه‌ای می‌داند که در شعر سیاسی و اجتماعی ظهور کرد:
شاعران در جست‌وجوی قالب‌های تازه‌ای برآمدند که در شعر رسمی فارسی وجود نداشت. نخستین قالب تازه‌ای که در شعر سیاسی و اجتماعی به وجود آمد بحرطویل بود. این قالب از شعرهای عامیانه اقتباس شده‌بود. شاید آزادی و سهولتی که در این قالب وجود داشت، آن را برای اندیشه‌های تازه سیاسی و اجتماعی مناسب‌تر می‌کرد.
درباره نویسنده:
حسن ذوالفقاری، استاد زبان و ادبیات فارسی ۱۷ تیر ۱۴۰۱در سن ۵۶ سالگی بر اثر سکته قلبی از دنیا رفت. ذوالفقاری، استاد زبان و ادبیات فارسی، نویسنده و پژوهشگر ادبی متولد ۱۳۴۵ در دامغان بود. او در آخرین سال‌های عمر خود از استادان اعزامی وزارت علوم به کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شانگهای چین بود.
از آثار او می‌توان به منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، داستان‌های امثال، سر دلبران، باورهای عامیانه مردم ایران، ادبیات داستانی عامه، فرهنگنامهٔ داستان‌های متون فارسی و... اشاره کرد.
مسلم نادعلی‌زاده مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی اهل بیت است.
نظر شما