اداره کل پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا در تلاش است تا در سلسله مطالبی یاد و اثر استادان و پژوهشگران ایران اسلامی را که بر اثر بیماری کرونا از دنیا رفتند، زنده کند.
دکتر «حامد منتظری مقدم» عضو هیات علمی و دانشیار گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) مطلب ذیل را در مورد حجت‌الاسلام پیشوایی تحریر کرده است؛
استاد مهدی پیشوایی (متولد مشگین‌شهر، سال ۱۳۲۱؛ متوفای قم، ۲۳ مرداد ۱۴۰۰) از رجال حوزوی پیشگام در تالیف و تدریس در تاریخ اسلام و اهل‌بیت (ع) بود. از میان آثار متعدد او، کتاب سیره پیشوایان بیش از چهل بار چاپ و به چندین زبان ترجمه شده و برای دهه‌ها یکی از منابع درس تاریخ ائمه(ع) در حوزه‌های علمیه و آشنا برای بسیاری از طلاب و روحانیان بوده است. همچنین کتاب تاریخ اسلام او که برای تدریس در دانشگاه‌ها، تالیف و حدودا چهل بار چاپ شده، از متون پُرمخاطب آموزشی است.
این استاد فقید از سال ۱۳۸۱ مدیریت گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ع) را بر عهده گرفت و منشأ آثار علمی فراوان، به‌ویژه دو اثر برجسته شد:
نخست: کتاب تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع) که با راهبری و نظارت علمی ایشان، به قلم حدود بیست پژوهشگر در مدت تقریباً ده سال، در دو جلد تالیف شد. این اثر، مقتلی مستند و متناسب با نیاز عموم خوانندگان، به‌ویژه مبلغان و ذاکران حسینی است و به لطف الهی با اقبال گسترده، مواجه و بارها تجدید چاپ و به دریافت رتبه در چند جشنواره علمی نایل شده است. همچنین با نظارت ایشان، گزیده آن نیز منتشر شده و با پیگیری‌هایشان تا روزهای پایانی زندگی‌شان، ترجمه عربی آن در دست چاپ است.
دوم: فصلنامه پژوهشی تاریخ اسلام در آینه پژوهش از نخستین نشریات تاریخی در حوزه (با ۵۰ شماره تاکنون) که مرحوم پیشوایی، موسس و سردبیر آن بود و در پذیرش مقالات، افزون بر معیارهای علمی، بر جنبه‌های ارزشی و سودمندی، توجه ویژه داشت و آن را از نشریات مشابه، ممتاز ساخت.
ایشان با بیانی علمی و استوار و لحنی شیوا و دلنشین، سالیان متمادی در رادیو معارف، به‌ویژه در برنامه «پرسمان تاریخی» و نیز در «شبکه جهانی ولایت»، حضوری تاثیرگذار داشت. همچنین عضو هیات تحریریه و در نهایت سردبیر نشریه پُرسابقه مکتب اسلام بود و نیز با فصلنامه پژوهشی کلام اسلامی (تحت اشراف آیت‌الله سبحانی) همکاری داشت.
مرحوم استاد پیشوایی، در حقیقت عالمی خدوم و وارسته بود. مراتب والای علم را با عمل، ادب و حُسن خُلق آمیخت و پیوسته در حراست از ساحت پیشوایان معصوم و ترویج معارف مکتب اهل‌بیت (ع) کوشید. نظم، پشتکار و انصاف علمی همراه با اخلاص، فروتنی، صفا و صمیمیت، از او شخصیتی کم‌نظیر ساخته بود. در پژوهش و تالیف، به هنجارهای اجتماعی، ارزش‌ها و باورهای همگانی، کاملاً توجه داشت و تلاش می‌کرد تا هم‌زمان، از معیارها و ضوابط علمی و نیز از قداست‌ها و حرمت‌ها مرزبانی کند.
در جایگاه یکی از برجسته‌ترین استادان حوزوی و پیش‌کسوت در دانش تاریخ، میان تاریخ‌پژوهان و عامه مردم (به‌ویژه مخاطبان رادیو معارف) محبوب و محترم بود. همچنین از عمق جان، دوست‌دار نظام مقدس جمهوری اسلامی و در حد توان، خدمتگزار این نظام بود و در جایگاه مشاوری امین و کاردان، پیوسته مسئولان حوزه و مراکز گوناگون فرهنگی، علمی و هنری را از مشورت‌ها و مساعدت‌های خویش بهره‌مند می‌ساخت.
استاد پیشوایی در جلسات هفتگی گروه تاریخ موسسه امام خمینی(ع) در جایگاه مدیر گروه، حضوری منظم و مستمر، تاثیرگذار و خاطره‌انگیز داشت. بی‌تکلف و خودمانی، و صمیمی و گرم؛ هم شنونده خوبی بود و هم خود سنجیده و به‌جا سخن می‌گفت و به‌هنگام و با بیانی شیرین، هم‌نشینانش را از تجارب علمی و عملی و گاه خاطرات شنیدنی‌اش بهره‌مند می‌ساخت. در انتهای همان جلسات، پذیرای کسانی از رده‌های گوناگون علمی و از اصناف مختلف بود که قصد مشورت با ایشان را داشتند. در تصمیم‌گیری‌ها به نظر جمعی بسیار اهمیت می‌داد. به جریان‌ها و رویکردهای سیاسی و مسائل فرهنگی و علمی توجه داشت. از فساد، ظلم و انحرافات به شدت متأثر و رنجور و گاه خشمگین می‌شد و در حد توان، پی‌گیری و چاره‌اندیشی می‌کرد.
در همان جلسات، در یک بازه زمانی حدود ده ساله با مدیریت مرحوم استاد پیشوایی، کتاب ارزشمند مقتل جامع سیدالشهداء(ع) ارزیابی و نهایی شد. ایده تدوین آن کتاب از خود ایشان بود. بارها، با افتخار از سابقه روضه‌خوانی خود و نیز این‌که پدرش ذاکر و روضه‌خوان بود، یاد می‌کرد، همچنین از درک ملموس خود از خلاء کتابی جامع درباره مقتل سیدالشهداء(ع) که نیاز واعظان و مرثیه‌خوانان را تأمین کند، سخن می‌گفت. بر همین اساس با اخلاص، عشق و علاقه‌ای خاص و به شکلی خستگی‌ناپذیر، در سر حدّ توان، امور تدوین کتاب مقتل جامع را پیگیر بود؛ در حالی که در همین دوران، کسالت‌های مزمنی نیز داشت.
مرحوم استاد پیشوایی در مقدمه نسبتاً مفصل بر مقتل جامع، متذکر شده که کتاب، نگاشته گروهی از تاریخ‌پژوهان است و پیش از انتشار، برای دریافت نقدها و نظرات، به برخی از بزرگان و محققان ارائه شد و رویکردی «اثباتی» دارد؛ بدین معنا که شامل بر رخدادهای صحیح تاریخی و مستند به منابع معتبر است. باید اذعان کرد که نقش آن استاد فقید در مدیریت و نظارت علمی بر نگارش مقتل جامع، بی‌بدیل بود؛ به‌ویژه در مواجهه متعادل و متوازن میان پای‌بندی به یافته‌های پژوهشی تاریخی و ارزش‌ها و باورهای همگانی.
بارها در جلسات بازخوانی و ارزیابی متن مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، شاهد بودیم که لحن او هنگام ذکر نام «امام حسین(ع)» بغض‌آلود می‌شد و اشک در چشمانش حلقه می‌زد. سراسر وجودش ارادت به سیدالشهداء بود و سرانجام نیز در ایام سوگواری آن حضرت به لقاءالله پیوست: عاش حمیدا و مات سعیدا.
*عضو هیئت علمی و دانشیار گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
نظر شما