صاحبان باغ‌های لیموترش و کارگران بعد از نماز صبح برای برداشت محصول عازم باغ‌ها می‌شوند و هنوز که آفتاب نزده فعالیت‌شان را آغاز کنند، هوا تا زمانی که کار را آغاز نکرده‌اند و طلوع فرا نرسیده خوب است، درحالی در همه جای کشور انتظار دارند صبح ها خنک باشد اینجا گرمای خاص خود را دارد البته برخی روزها هم خنک است.
باغداران و کارگران برداشت محصول لیموترش که سال‌هاست در این شرایط کار و زندگی کرده‌اند از همان زمان که در باغ‌ها حاضر می‌شوند، می‌فهمند روز گرم یا اینکه روز گرم‌تری در پیش‌روست.
با اولین تلألو خورشید گرما هم رخ می‌نمایاند و به تدریج بر بدن‌ها مستولی می‌شود، گرمایی سخت که اصطلاحی خاصی برای آن دارند و آن این است که «از گرما می‌ترکی»، یعنی هوا بی اندازه گرم است، آنان در خصوص درجه گرمای هوا هم دمای اعلامی هواشناسی را باور ندارند.
کار کردن در این گرما هر لحطه سخت و سخت‌تر از سخت می‌شود به گونه‌ای که حتی سایه‌های خوش درختان لیموترش و آب خنک هم برای مقابله با این گرما و تنها چاره‌شان دعا کردن برای وزیدن باد خنک است که به طور معمول کمتر می‌وزد و اغلب روزهای برداشت لیموترش کمتر بادی در باغ‌ها می‌وزد.
برداشت لیموترش هم با برداشت سایر محصولات باغی تفاوت های عمیقی دارد، این درخت پر از خارهای ریز و درشت است و شاخه‌های در هم تنیده‌ای که روی همدیگر سوار شده‌اند و حتی دستکش‌های ضخیمی که به طور معموی برای برداشت این محصول تهیه می شوند پس از سه تا چهار روز کارایی شان را از دست می‌دهند و بایستی دستکش‌های تازه‌ای تهیه کنند.
شاید خالی از لطف نباشد که بگویم درخت لیموترش به حدی خار دارد که دستکش در عین برداشت محصول نازک و نازک‌تر شده و در نهایت سر انگشتان آن پاره می‌شود و کارگری که مشغول کار است بایستی آن را تعویض کرده و یا اینکه بدون دستکش به کار خود ادامه دهد و قیمت هر جفت دستکش هم ۳۰۰ هزار ریال است.
بدون دستکش بودن در هنگام دست‌چین لیموترش به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود اما گاهی در باغ‌های لیموترش از سر اجبار چنین اتفاق‌هایی رخ می‌دهد و دست و بازوهای فردی که برداشت می‌کند پر از زخم می‌شود.
روش دیگر برداشت لیموترش تکان دادن شاخ و برگ درخت با استفاده از چوب‌های بلندی است که به آن‌ها «مَر» می‌گویند و برداشت با این چوب‌ها را «مَرشاف» می‌خوانند، در این روش یک سر چوب محکم و بلندی که یکی نیم تا ۲ متر و در برخی موارد بیشتر طول دارد را در لای شاخ و برگ درخت قرار داده و آن را به شدت تکان می‌دهند تا محصول بر زمین بریزد.
گروهی دیگر که اغلب زنان هستند محصول ریخته شده را از پای درخت جمع می‌کنند و برای این منظور هم فردی به عنوان «شاک زن» شاخه‌های خوابیده بر زمین را با استفاده از یک یا ۲ چوبی که برای این منظور تهیه کرده بلند می‌کند تا افراد بتوانند کار خود را انجام دهند.
برداشت محصول لیموترش به غیر از مساله گرمای شدید هوا مخاطره‌های دیگری همچون احتمال گزش حشرات و زنبوها تا نیش عقرب و مارهای خطرناک را هم دارد، کارگرانی بوده‌اند که در سال‌های گذشته در پی نیش زنبور جان خود را از دست داده‌اند، احتمال دیدن مار بسیار سمی و خطرناک کُک در عین برداشت و گزیده شدن توسط آن هم وجود دارد.
این نوع مار که گاهی بر روی زمین و گاهی بر شاخه درخت قرار می‌گیرد به خاطر رنگش گاهی با شاخه درخت لیموترش اشتباه گرفته می‌شود و گاهی هم دیده نمی‌شود و حتی گاهی کارگران و کسانی که برای خوراک دام علف از باغ‌های لیموترش می‌چینند بدون آنکه بدانند بدن این مار را ۲ تکه کرده و پس از دیدن آن دچار وحشت شده‌اند.
مشکلات برداشت محصول از باغ‌های لیموترش حتی پس از برداشت هم ادامه می یابد و صاحب باغ‌ها بایستی با دلالان بر سر قیمت چانه بزنند، قیمت ثابتی هم در روستای برنطین در شهرستان رودان که تعاون روستایی خرید تضمینی محصول ندارد نیست.
یکی هر کیلو لیموترش را هشت هزار ریال، دیگری هشتاد و پنج هزار ریال، آن یکی هفتاد و پنج هزار ریال می‌خرد آن هم محصول درشت دست‌چین، اگر مَر شاف باشد قیمت بین ۱۰ تا ۲۰ هزار ریال هم پایین‌تر است و گاهی پول نقد می‌پردازند و گاهی هم باغدار را به آینده حواله می‌دهند.
برای باغدار هم به صرفه نیست که هزینه حمل بپردازد و محصولی را به روستای جغین برده و به قیمت ۹۰ هزار ریال به تعاون روستایی بفروشد چرا که درآمد حاصل از این اختلاف قیمت را بایستی به عنوان هزینه مسیر به راننده و یا مالک خودرو وانت بپردازد یا اینکه به عنوان هزینه سوخت مصرف کند.
وقتی که از یکی از باغداران لیموترش پرسیدم چرا محصول خود را برای فروش به روستای جغین نمی‌برید گفت: این کار هیچ صرفه اقتصادی ندارد و ضمن اینکه یا بایستی پولی که از تعاون روستایی را دریافت نکرده‌ام به صورت نقد برای سوخت خودرو یا کرایه حمل بپردازم.
همانجا که بودم شنیدم در آخر هفته گذشته دلالان حاضر نشدند محصول مرغوب و درشت برداشت شده به روش دست‌چین یکی از باغداران را حتی به قیمت ۷۰ هزار ریال خریداری کنند و آن باغدار نیز محصول خود را نفروخت.
صحبت از خرید تضمینی لیموترش را در یکی ۲ هفته گذشته در رسانه‌ها دیده و در خصوص آن با رییس انجمن نظام صنفی کشاورزی رودان صحبت کرده بودم و می‌دانستم بخشدار سابق جغین، یعقوب شمس الدینی اکنون به عنوان دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی این شهرستان شده است تماس گرفته و در خصوص قیمت این محصول در روستای برنطین صحبت کردم.
شمس الدینی هم در پاسخ گفت: افرادی در این روستا هستند که هر کیلو لیموترش را به قیمت ۹۰ هزار ریال خریداری می‌کنند که نام یکی از آن‌ها فلانی است و تفاوتی هم بین محصولی که به روش دست‌چین یا مَرشاف برداشت شده وجود ندارد.
با وجود آنکه می‌دانستم این سخن در عرصه عمل و میدان خرید و فروش لیمو اجرا نمی‌شود همراه باغداری شده و به محل کارگاه شخصی که توسط شمس الدینی معرفی شده بود رفتم و دیدم قیمت لیموترش دست‌چین از آنچه شمس‌الدینی گفته بود پایین‌تر بود و قیمت لیموترشی مَر شاف از آن هم پایین‌تر بود.
اگر لیموترش برداشت شده به روش دست‌چین ۷۵ یا ۸۰ هزار ریال قیمت داشت قیمت لیموترشی که مَر شاف شده بود از آن هم پایین‌تر بود.
در روزهای آخر هفته گذشته هم خریداران حاضر نشده‌اند لیموترشی که با دست چیده شده را به قیمت ۷۰ هزار ریال خریداری کنند و واضح است لیموترشی که به روش دیگر برداشت شده را حتی از این هم پایین‌تر خریداری می‌کنند.
برخی باغداران در این شرایط حاضر شده‌اند محصول شان پای درخت بر زمین بریزد و برداشت نکنند، چرا که هزینه برق و آبی که برای بدست آوردن محصول مصرف می‌شود بسیار بالاتر از این قیمت ها است.
بعد از ظهر پنج‌شنبه هفته گذشته هم با دوستی که چند سالی است به تهران رفته گفت و گویی داشتم که صبحت قیمت لیموترش هم به میان کشیده شد و گفت لیموترشی که در رودان به قیمت ۵۰ هزار ریال هم از باغدار نمی خرند را بایستی در تهران با ۳۰۰ هزار ریال بخریم و راهکار حل مساله باغداران این شهرستان ایجاد تعاونی تأمین نیاز باغداران شهرستان رودان است که همه باغداران شهرستان بایستی در آن عضو باشند.
تنها دلالان و مافیای لیموترش منفعت می‌برند
دهیار برنطین و یکی از باغداران هم به خبرنگار ایرنا گفت: قیمت ۹ تا ۱۲ هزار تومان بدون شک به ضرر باغدار لیموترش در شهرستان رودان است و هزینه‌های انجام شده در یک سال گذشته را جبران نمی‌کند و چیزی برای باغدار باقی نمی ماند که بخواهد به فعالیت خود در سال آینده ادامه بدهد.
اسماعیل مصلحی معتقد است: فروش نسیه هم به ضرر باغدار است چرا که همه هزینه‌های حمل و نقل و بارگیری و تخلیه لیموترش بر وسایل نقلیه را باغدار باید متحمل شود و از طرفی تعاون روستایی قیمت محصول را ۲ ماه بعد پرداخت می‌کند که با توجه به تورم افسار گسیخته در کشور ارزش پول ۱۰ تا ۲۰ هزار ریال کاهش می‌یابد.
وی به خبرنگار ایرنا گفت: بنابراین اگر باغدار محصول خود را به قیمت ۸۰ هزار ریال داده و وجه را نقد دریافت کند مانند این است که به قیمت ۹۰ هزار ریال به تعاون روستایی داده و وجه آن را ۲ ماه دیگر دریافت کرده و هزینه کارگر برای حمل و نقل و کرایه خودرو و بارگیری و تخلیه پرداخت نکرده است.
این باغدار و دهیار روستای برنطین افزود: لیموترش دارای مافیایی در کشور است که قیمت را تعیین می‌کند و کسی که کاری به فعالان مافیایی ندارد و قدرت بازار این محصول را بدست دارد و از نظر مالی هم دست‌شان باز است.
قیمت کنونی لیموترش جبران کننده هزینه‌های باغدار نیست
مصلحی اشاره کرد: هم به عنوان یک باغدار و هم به عنوان دهیار و کسی که در کارگروه باغداران رودان شرکت کرده می‌گویم حداقل قیمت لیموترش بایستی بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار ریال باشد تا تولید محصول و فعالیت در این عرصه صرفه اقتصادی داشته باشد و منجر به ورشکستگی باغداران این شهرستان نشود.
وی افزود: چنانچه قیمت ۱۲۰ هزار ریال باشد شاید بتواند اندکی از هزینه‌های سال گذشته باغدار برای تولید محصول را جبران کند اما مبلغی برای تولید محصول در سال کشاورزی پیش رو و تامین معیشتش باقی نمی‌ماند، در نتیجه شکستن درختان لیموترش و تبدیل آن به چوب و زغال برای امرار معاش خانواده باغداران، باغ‌های لیموترش این شهرستان را تهدید می‌کند.
دهیار روستای برنطین افزود: امسال زحمت‌های بسیاری برای افزایش قیمت لیموترش کشیده و اعلام کردیم کسی حق فروش محصول نامرغوب ندارد و نظارت سفت و سختی انجام دادیم که همین امر قیمت محصول را از ۲۲۰ هزار ریال به ۳۹۰ هزار ریال رساند و همین هم منجر شد یکی از دلالان بزرگ لیموترش جرأت ورود برای خرید محصول در این روستا را نداشته باشد.
مصلحی افزود: اما این دلال که به دلایلی در روستاهای جغین و برنطین قادر به خرید لیموترش نامرغوب نبود کار خود را در روستاهای دیگر انجام می‌داد و اقدام به خرید محصول نامرغوب برای کاهش قیمت لیموترش در بازار می‌کرد.
باغداران نگران معیشت خانواده‌هایشان هستند
وی اشاره کرد: چنانچه نظارت محکم و موثری برای فروخته نشدن لیموترش‌های نامرغوب در سایر روستاهای رودان انجام می‌شد، قیمت لیموترش بهتر از وضعیت کنونی بود و باغداران نفسی کشیده و کمتر نگران معیشت خانواده‌هایشان در سال آینده می‌شدند.
این باغدار افزود: از طرفی لیموترش در شهرستان میناب هم کاشت می‌شود که ۲۰ تا ۱۰ روز زودتر از شهرستان رودان بدست می‌آید اما نکته‌اش آنجاست که محصول کشاورزی در شهرستان میناب بهتر به عمل می‌آید و کشاورزان مینابی در زمین‌های کشاورزی خود لیمو کاشته‌اند و هنگام برداشت سعی می‌کنند زودتر محصول باغی لیموترش بدست آمده را چیده و سریع‌تر فعالیت‌های کشاورزی بپردازند.
دهیار روستای برنطین افزود: به عبارتی لیموترش برای آنان اهمیت کمتری از محصول‌های کشاورزی دارد و همین سبب می‌شود چندان توجهی به کیفیت محصول لیموترش نداشته باشند که این هم در کاهش قیمت محصول موثر است.
وی با یادآوری فعالیت کارگروه کشاورزی رودان در خصوص قیمت لیموترش، اشاره کرد: این کارگروه تلاش کرد بین فعالان کشاورزی شهرستان میناب ارتباط و هماهنگی ایجاد کند اما موفق نشد.
لیموترش در باغ و پایتخت تفاوت قیمتی چشمگیری دارد
مصلحی با اشاره به سفر هفته گذشته خود به تهران و بازدیدی که از میدان میوه و تره‌بار پایتخت و مغازه‌های میوه فروشی آن داشته گفت: محصول لیموترش ریز که برای تهیه آبلیمو توسط کارخانه ها خریداری می‌شود در تهران به قیمت ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار ریال خریداری و همین محصول در مغازه‌های بین ۴۰۰ تا ۶۵۰ هزار ریال به فروش می‌رسد اما دلالان این محصول را در رودان به قیمت ۴۰ هزار ریال خریداری می‌کنند!
دهیار روستای برنطین اشاره کرد: متاسفانه تنها کسانی که منفعت می‌برند دلالان و مافیای لیموترش کشور بوده و تولید کننده و مصرف کننده ضرر و زیان می‌بینند و دولت‌ها نیز سال‌هاست نظارتی در این خصوص نداشته و آن را رها کرده‌اند.
وی گفت: طبیعی است که در این شرایط باغداری که بهترین لیموترش کشور را تولید می‌کند ناگزیر از فروش باغ یا خشک کردن آن شده و چوب‌هایش را بفروشد، کاشت سایر محصول‌های کشاورزی هم به صرفه نیست.
این باغدار اشاره کرد: از طرفی هم اگر باغدار بخواهد لیموترش خود را با توجه به قیمت نامناسب آن خشک کرده و به عبارتی لیمو عمانی کند به خاطر واردات لیمو خشک در فصل برداشت صرفه اقتصادی برایش ندارد.
سیاست واردت لیمو عمانی در فصل برداشت لیموترش به ضرر باغداران است
مصلحی تاکید کرد: نمی‌دانیم چه سیاستی وجود دارد که در زمان برداشت لیموترش مجوز واردات لیموی عمانی داده می‌شود و اکنون هر کیلو لیمو عمانی را به قیمت ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار ریال از باغدار خریداری می‌کنند که اگر مجوز واردات داده نشود نیمی باغداران نیمی از محصول خود را خشک کرده و لیموترش کمتری وارد بازار می‌شود.
وی اشاره کرد: حتی این پیشنهاد مطرح شد که برداشت لیموترش در هر هفته سه روز متوقف شود تا بازار توان خود را برای خرید بازیابد اما به علت نبود هماهنگی بین ۲ شهرستان میناب و رودان تنها در مرحله پیشنهاد متوقف شد.
اقدام تعاون روستایی برای خرید لیموترش التیام بخش درد باغداران نشد
مسوول کارگروه کشاورزی شهرستان رودان هم که خود باغدار لیموترش است به خبرنگار ایرنا گفت: متاسفانه با وجود واسطه ها هر کاری که انجام دادیم و حتی با وارد کردن تعاون روستایی کشور به عرصه خرید لیموترش هر کیلوگرم از باغداران به قیمت ۶۰ تا ۷۰ هزار ریال خریداری می‌شود که در برخی روزها از این هم پایین تر خریداری می‌کنند و هم اکنون که با همدیگر صحبت می‌کنیم قیمت هر کیلو لیموترش پایین است.
اسحاق فولادزاده اشاره کرد: فعالیت تعاونی روستایی هم به آن صورت که باید دردی از مردم دوا نکرده است و باغداران درحال زیان دیدن هستند.
وی در خصوص مذاکره‌های خود برای به صرفه کردن قیمت لیموترش هم گفت: تنها مذاکره ای که انجام دادیم حضور در کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی بود که ما را به معاون وزیر در تعاون روستایی ارجاع دادند و معاون وزیر هم استقبال کرد و برای خرید هم اقدام کردند اما متاسفانه همت این سازمان برای خرید سازمان تعاون روستایی این بوده پایه هر کیلوگرم لیموترش بر ۷۰ هزار ریال قرار گیرد!
مسوول کارگروه کشاورزی شهرستان رودان تصریح کرد: این قیمت حتی هزینه کارگری باغدار را هم تامین نمی‌کند و طبیعی است وقتی پایه قیمتی ۷۰ هزار ریال باشد دلال و واسطه نیز محصول را به قیمت ۱۵۰ هزار ریال هم خریداری نمی‌کند.
قیمت جهادکشاورزی با قیمت واقعی تفاوت معنا داری دارد
فولادزاده تاکید کرد: قیمت تمام شده براساس کارشناسی که سازمان جهادکشاورزی انجام می‌دهد با کارشناسی که باغدار انجام می‌دهد بسیار متفاوت است و جهادکشاورزی در بررسی قیمتی خود هزینه‌های سم و کودی که برای تولید محصول تهیه می‌شود را محاسبه نمی‌کند.
وی اشاره کرد: یکی از مسوولان جهاد کشاورزی پس از اینکه فصل برداشت لیموترش رو به اتمام است به صورت لفظی و شفاهی و بدون آنکه به صورت مکتوب و رسمی باشد گفت قیمت تمام شده هر کیلو لیموترش ۱۲۰ هزار ریال است.
این باغدار اشاره کرد: اما در عمل و میدان قیمت اعلام شده قیمت تمام شده هر کیلو لیموترش نیست و با شرایطی که وجود دارد و هزینه هر کیلو لیموترش از ۱۲۰ هزار تومان بیشتر بوده و با در نظر گرفتن نوسان قیمتی نهاده‌های کشاورزی، قیمت لیموترش از ۱۵۰ هزار ریال هم بیشتر است.
نیاز به هماهنگی بیان باغداران لیموترش در شهرستان‌های رودان و میناب وجود دارد
وی اشاره کرد: میناب به میزان کمتری از شهرستان رودان باغ لیموترش دارد و مرغوبیت لیموترش رودان را هم ندارد و زمان برداشت آن از رودان جلوتر بوده و به اجبار برای برداشت محصول شتاب می‌کنند که همین امر در کاهش قیمت تاثیر دارد و با رودان هماهنگی ندارند.
مسوول کارگروه کشاورزی شهرستان رودان ابراز داشت: طی هماهنگی که دهیار برنطین با ما انجام داد کارگروهی تشکیل شد که این تنها برای مدت کوتاهی در افزایش قیمت موثر بود چرا که برخی دست فروش ها و دلالان و دیگران به این فعالیت ضربه می‌زدند و اجازه ندادند قیمت‌ها به نحوی مدیرت شود که سود و منفعتی و صرفه اقتصادی برای باغدار داشته باشد.
تولید لیموترش، بدون صرفه اقتصادی
فولاد زاده افزود: اگر این هماهنگی بین دهیاران و باغداران شهرستان وجود داشته باشد به طور قطع در افزایش قیمت و رسیدن آن به نقطه ای که تولید محصول برای باغدار صرفه اقتصادی داشته باشد تاثیر خواهد داشت.
این باغدار تاکید کرد: هماهنگی لازم بین روستاها و دهیاران باید به گونه‌ای ایجاد شود که دردی از مردم درمان کند و امیدواریم به این نقطه برسیم.
وی در خصوص باغ خود گفت: قیمت لیموترش در حال حاضر به هیچ عنوان صرفه اقتصادی برای باغداران نداشته و حتی کارگران را هم گرفتار کرده است و هزینه دستمزد آنان را هم تامین نمی‌کند و به همین دلیل و اجبار ناشی از آن، باغم را اجاره داده‌ام.
فولادزاده تصریح کرد: می‌توان به جرأت گفت ۹۰ درصد باغداران توان ادامه این فعالیت را ندارند و معیشت‌شان تامین نمی‌شود و کارگران هم گرفتار هستند.
۹ هزار و ۳۱۸ هکتار از باغ‌های شهرستان رودان به کشت لیموترش اختصاص داشته که پیش‌بینی می‌شود باتوجه به فصل برداشت آن که از تیرماه تا شهریورماه است، ۱۱۰ هزار تُن محصول در این شهرستان برداشت شود.
هم‌اکنون رودان با تولید حدود ۴۶ درصد لیموترش کشور و ۲ درصد تولید جهان، از کیفیت بالای محصول برخوردار بوده و به جایگاه خوبی در صادرات و تأمین نیاز استان و کشور دست یافته است.
«مکزیکن لایم (لیموترش محلی» «لیسبون»، «خارکل» و «پرشین» از رقم‌های لیموترش در رودان است.
همه این‌ها درحالی است که روابط عمومی سازمان مدیریت میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران، قیمت هر کیلوگرم لیموترش را ۱۸۰ هزار ریال اعلام کرده است.
