میاندشت جاجرم؛ آغوشی امن برای یوزپلنگ ایرانی

به گزارش خبرنگار ایرنا، ۹ شهریور که به عنوان روز ملی یوزپلنگ نام دارد، امسال متفاوت تر از سال های پیش است، این گونه وحشی و زیبا امسال در چند نوبت خودنمایی و مشاهده شده است و دوست داران محیط زیست به بقای این حیوان ارزشمند امیدوارتر شدند. 

پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم در خراسان شمالی مامن گرمی برای این گربه‌سان با ارزش آسیایی است، وسعت ۸۵ هزار هکتاری میاندشت بعنوان قدیمی ترین مناطق چهارگانه زیست محیطی کشور از یوز آسیایی میزبانی می کند.

میاندشت زایشگاه مطمئنی برای حفاظت از این حیوان با ارزش است و در کنار منطقهٔ حفاظت‌شده خارتوران سمنان از زیستگاه‌های مولد یوزپلنگ در کشور محسوب می شود.

یوزپلنگ حیوان قلمرو طلب است و وسعت میاندشت جوابگوی این قلمروطلبی نیست، از این رو توله ها پس از اینکه در میاندشت به دنیا آمدند به خارتوران سمنان و یا سایر مناطق می روند.  

"ایران"، ماده یوزی که اردیبهشت ماه امسال سه توله یوز در منطقه حفاظت‌شده توران یا خارتوران سمنان به دنیا آورد سرگذشت تلخی دارد چرا که این ماده یوز در زمانی که توله بود از میاندشت به سرقت می رود و در تهران شناسایی و در پارک پردیسان نگهداری شد، سپس برای زادآوری به خارتوران منتقل شد.

مردم خراسان شمالی؛ میاندشت جاجرم را با نام "کوشکی" می شناسند، همان یوز نری که چندین سال در میاندشت جاجرم و در شرایط نیمه اسارت زیست داشت، اما پس از چند سال با هدف تکثیر گونه به تهران منتقل شد، اقدامات در این باره موثر واقع نشد و پروژه آن بی‌اثر ماند و در نهایت در قالب طرحی دیگر از تهران به استان سمنان انتقال یافت.

اکنون همه به اهمیت صیانت از یوزپلنگ و تلاش برای بقای این گونه ارزشمند واقف هستند، این امر پیر و جوان نمی شناسد. مصداق آن پیرزنی است که چند سال پیش، در میاندشت جاجرم توله ۶ ماهه یوزپلنگ را که از ترس چند قلاده سگ به بالای درختی پناه برده بود نجات داد.

سگ ها با مشاهده چند قلاده یوزپلنگ، آن ها را دنبال کردند که یکی از توله ها به بالای درخت پناه برد و زن روستایی هم با مشاهده چنین وضعیتی به مدت ۲ ساعت مقابل سگ ها قرار گرفت و محیط بانان در جریان امر قرار گرفته و یوز را پس از امن کردن منطقه به مسیری که خانواده اش رفته بودند، هدایت کرد. 

پناهگاه حیات وحش میاندشت شهرستان جاجرم در جنوب غربی خراسان شمالی به عنوان زیستگاه مولد و زایشگاه یوزپلنگ ایرانی شناخته می شود و امسال افزایش مشاهدات این گونه زیبا بویژه توله ها حاکی از این است که امیدها برای حضورش بیشتر شده است.

مسوولان می گویند؛ میاندشت جاجرم به عنوان زیستگاه یوزپلنگ ایرانی برای این حیوان امن تر شده است و افزایش مشاهدات این گونه در حال انقراض هم نشان همین است. در سال های اخیر با خرید حقوق عرفی دامداران و خروج سگ های گله از عرصه، تلاش برای افزایش جمعیت آهوان به عنوان طعمه اصلی یوزپلنگ ها و تامین آب مورد نیاز در این منطقه سبب شده تا پویایی به این منطقه بازگردد.

بر اساس اعلام مسوولان، امسال یوزپلنگ ۹ مرتبه در حواشی پناهگاه حیات وحش میاندشت مشاهده شده است که سه مرتبه به وسیله محیط بانان و ۶ مرتبه به وسیله مردم بوده است.

حضور توله یوزپلنگ در محور سنخواست- جاجرم هم مصداق دیگری بر پایدار بودن زیستگاه این گونه نادر در میاندشت شهرستان جاجرم است.

 خروج دامداران از قلمرو یوزپلنگ 

یکی از تهدیدها برای یوزپلنگ ایرانی در میاندشت جاجرم، حضور دامداران و سگ های گله در این عرصه ها است. دامداران با چرای بی رویه در مراتع، سبب تخریب و از بین رفتن مراتع شده اند و این امر تهدیدی برای جمعیت آهوان به عنوان طعمه اصلی یوزپلنگ ها است. علاوه بر آن سگ های گله هم سبب ناامن شدن زیستگاه برای این حیوان وحشی است. 

هر چند در سال های گذشته با تلاش مسوولان شمار زیادی از دام ها از منطقه خارج شده است اما این مشکل همچنان گریبانگیر است. 

مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم در این باره وقوع خشکسالی و گرانی نهاده های دامی را سبب بروز مشکل برای خروج دامداران عنوان کرد و گفت: خشکسالی و کاهش بارندگی که با افزایش قیمت نهاده های دامی همراه شده، همکاری دامداران برای واگذاری پروانه های چرا در میاندشت این شهرستان را کم کرده و کار برای خروج دام از این منطقه سخت تر شده است.

احمد صفرزاده با اشاره به مقاومت دامداران برای فروش پروانه های چرا اظهار داشت: اکنون برای خریداری حقوق عرفی دامداران در منطقه میاندشت مشکل اعتباری وجود ندارد، مشکل اصلی این است که دامداران حاضر به فروش این پروانه ها نیستند.

وی تصریح کرد: خشکسالی و کاهش بارندگی سبب شده تا نهاده های دامی به شدت گران شود، در این شرایط دامداران ترجیح می دهند دام را در شرایط چرا تغذیه کنند و به نوعی وابستگی آنان به علوفه مراتع بیشتر شده است.

وی افزود: در سال های پیش برای صیانت از یوزپلنگ، ۱۵ هزار هکتار از منطقه حاشیه میاندشت از دام خالی شده و به پارک ملی ارتقا یافته است، با ایجاد این پارک ملی با نام ضامن آهو به وسعت ۱۵ هزار هکتار و با خروج پنج هزار راس دام و امن شدن ۱۵ هزار هکتار دیگر از این منطقه برای زیست آهوان و یوز، بر آورد می شود ۳۰ هزار هکتار از این منطقه برای این وحوش امن شده  است.

مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم اظهار داشت: اکنون نقاط حساس در میاندشت برای خروج دام از منطقه شناسایی شده است بطوریکه، دست کم سه آغل در این نقاط حساس باید خریداری و از حضور دام خالی شود اما همکاری دامداران در این زمینه کم شده است.

وی با بیان اینکه در سال های اخیر با خرید حقوق عرفی دامداران و برخورد با شکارچیان شرایط برای یوزها بهتر شده است افزود: دامداران برای چرای ۱۵ هزار راس دام در میاندشت پروانه دارند که در سال های اخیر حدود یک سوم از این پروانه ها خریداری شده است و اکنون پروانه ۱۰ هزار راس دام که حقوق عرفی چرا دارند باید خریداری شود.
وی خاطرنشان کرد: در این سال ها با خرید پروانه های چرا، شمار زیادی از دامداران از منطقه خارج شده اند و خروج دام و گله ها علاوه بر اینکه فشار بر مراتع را کاهش داده، شرایط را برای با زیست آهوان به عنوان طعمه یوزپلنگ بهتر کرده است.

مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم خاطرنشان کرد: این امر که با خروج سگ گله همراه بوده سبب افزایش امنیت برای یوزها شده  و حضور سگ های گله هم به شدت امنیت یوزپلنگ ها را به مخاطره انداخته است از این رو تلاش داریم تا دام ها به تدریج از این منطقه خارج شوند.

وی با بیان اینکه در سال مالی ۹۹ حدود یک میلیارد تومان اعتبار برای بهبود شرایط میاندشت اختصاص یافت و سال مالی ۱۴۰۰ هم همین میزان اعتبار پیشنهاد شده است گفت: این اعتبار صرف خرید حقوق عرفی دامداران می شود و ۳۰۰ میلیون تومان برای چهار دوره آبیاری نهالکاری کشت شده هزینه شده است.

وی اظهار داشت: در سال های اخیر ۱۶۰ هکتار از عرصه میاندشت نهالکاری شده و با کاشت نهال آتریپلکس، علاوه بر بهبود شرایط تعلیف آهوان، با پدیده گرد و غبار و بیابان زایی مقابله شده است.

تامین آب در میاندشت 

مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم خاطرنشان کرد: یکی دیگر از نیازمندی ها برای صیانت از یوزپلنگ، تامین آب است، در این زمینه اقدامات خوبی انجام شده و با وجود خشکسالی ها، آبشخورهای منطقه حتی یک ساعت، خالی از آب نبوده است.

صفرزاده با بیان اینکه منطقه میاندشت ۱۲ آبشخور و ۱۵ بندخاکی دارد که اکنون آبرسانی سیار به منطقه با ۲ دستگاه تانکر و تراکتور انجام می شود گفت: با دریافت مجوز از شرکت آب منطقه ای، یک حلقه چاه جدید در میاندشت حفر شده است که دغدغه ها در تامین آب را کاهش داده است.

صفرزاده افزود: خوشبختانه با اقدامات انجام شده، جمعیت آهوان در میاندشت جاجرم  بسیار مناسب است و جمعیت این گونه وحشی در سال های اخیر همواره افزایشی بوده است بطوریکه اکنون بیش از یکهزار راس آهو در این منطقه زیست دارند. 

تصادف، بلای جان یوزپلنگ ها 

یکی از مخاطرات و تهدیدها برای یوزپلنگ‌های جاجرم در کریدور میاندشت تا خارتوران استان سمنان، تصادف با خودروهای عبوری از جاده ها است که در این زمینه باید با تقویت تابلوهای هشدار امنیت این گونه ارتقا یابد.

دغدغه برای تصادف این حیوان در جاده‌های خراسان شمالی همچنان پابرجا است که انتظار می‌رود بر ایمن‌سازی آن شتاب داده شود.

یوزپلنگ حیوانی قلمرو طلب است از این رو در مسیرهای طولانی جابجا می شود این ویژگی سبب شده تا تردد در جاده ها بیشتر شود و در معرض تصادف جاده ای باشند

"یارقلی"، یوز نری که سال های سال قلمرو خود را در میاندشت حفظ کرده بود، سال ۹۷ در تصادف در محور سنخواست-جاجرم تلف شد؛ از آن سال دیگر یوزپلنگی در این دشت مشاهده نشد، دوربین های نصب شده هم هیچ تصویری از این گونه زیبا و ارزشمند ثبت نکردند، اما از تابستان پارسال تاکنون مشاهده یوزپلنگ ها در این منطقه افزایش یافته است. 

برخی کارشناسان احتمال می دهند یک یوز نر دیگر قلمرو خود را به میاندشت جاجرم کشانده است و از این رو پیش بینی می شود این منطقه یوزهای بیشتری را به خود ببیند. 

به کار بستن تدابیر برای جلوگیری از تصادف نه تنها برای یوزپلنگ دارای اهمیت است بلکه برای رانندگان عبوری هم دارای اهمیت است، از این رو نیاز است تا تابلوها و علائم هشدار دهنده در جاده ها تقویت شود.

محور سنخواست-جاجرم و محور امیرآباد-جاجرم محل تردد یوزپلنگ ها و گذر آنان از میاندشت به استان سمنان است، البته تابلوهای مسیر سنخواست-جاجرم تقویت شده اما محور امیرآباد-جاجرم هنوز تابلو هشدار برای تامین امنیت یوزها کم دارد و از مسوولان انتظار می‌رود تا در این باره اقدامات لازم انجام شود.  

امن شدن تردد یوزها در محور سنخواست - جاجرم

 مدیر حفاظت محیط زیست جاجرم در این باره گفت: ایمنی تردد یوزها با نصب تابلوهای هشدار در محور سنخواست - جاجرم این شهرستان خراسان شمالی که از مصوبات شورای ترافیک استان بوده، افزایش یافته است.

صفرزاده اظهار داشت: وقوع تصادف یکی از چالش ها و دغدغه های محیط زیست برای حفظ یوزها است از این رو تابلوهای هشدار دهنده برای آگاه سازی رانندگان عبوری باید افزایش یابد.

وی ادامه داد: آبان ماه سال ۹۷، برخورد یک دستگاه خودرو با یک قلاده یوزپلنگ نر موسوم به یارقلی، منجر به مرگ این جانور کمیاب و با ارزش شد. 

 مدیر حفاظت محیط زیست جاجرم درباره مشاهده یوزپلنگ در میاندشت جاجرم گفت: این گونه وحشی ارزشمند در این منطقه توسط اهالی دیده شده است، اواخر سال قبل مشاهدات مردمی یوزپلنگ در این منطقه گزارش شده است اما دوربین ها پارسال تصویری از این حیوان ثبت نکردند. 

صفرزاده افزود: میاندشت جاجرم زیستگاه مولد یوز در کشور است و به نوعی زایشگاه این گونه محسوب می شود بطوریکه هم اکنون شمار آهوان به عنوان طعمه این حیوان وحشی، مناسب است.

وی با بیان اینکه میاندشت جاجرم، منطقه امن برای زیست و زادآوری یوزپلنگ ها است تصریح کرد: یوزهای این منطقه، پس از زادآوری، برای افزایش قلمرو، همراه با توله ها به خارتوران استان سمنان می روند که در این مسیر با تهدید تصادف روبه رو هستند.
 

افزایش مشاهده یوزپلنگ در میاندشت جاجرم 

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان خراسان شمالی هم در این باره گفت: یوزپلنگ امسال بیش از هر زمانی در این زیستگاه مشاهده شد به طوری که این گونه زیبا بارها در حاشیه شمالی و شرقی پناهگاه حیات وحش میاندشت مشاهده شده است.

رضا شکاریان اظهار داشت: پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارک ملی ضامن آهو یکی از بهترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی در ایران که با وجود منطقه دشتی و تپه ماهورها و وجود طعمه فراوان محلی امن و مناسب برای زیست این گونه ارزشمند است.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به تردد و مشاهده چند باره یوز در این مسیر در یکسال اخیر از شهروندان خواست در مسیر جاده جاجرم به سنخواست با احتیاط بیشتری رانندگی کنند. 

رصد یوزپلنگ‌ها با ۱۵ دستگاه دوربین تله‌ای

شکاریان در ادامه گفت: رصد و پایش وضعیت یوزپلنگ ایرانی با نصب ۱۵ دستگاه دوربین تله‌ای در پناهگاه حیات وحش میاندشت این شهرستان آغاز شد.

وی اظهار داشت: این دوربین های تله ای با مشارکت انجمن یوزپلنگ ایرانی و اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارک ملی ضامن آهو در محدوده شهرستان جاجرم نصب شد.

وی با بیان اینکه این دوربین ها از اکنون تا آبان ماه سال جاری فعال خواهند بود و در این مدت وضعیت این گونه نادر و زیبا پایش می شود تصریح کرد: مکان هایی که احتمال حضور یوزپلنگ بیشتر است در تیررس پایش قرار دارد و دوربین ها در این اماکن نصب و راه اندازی شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: میاندشت جاجرم یکی از امن‌ترین زیستگاه ها برای یوزپلنگ ایرانی است و این منطقه بعنوان زیستگاه مولد این گونه وحشی و ارزشمند شناخته می شود و رصد این منطقه در اولویت قرار دارد.   

به گزارش ایرنا، منطقه حفاظت شده میاندشت با گستره ۸۵ هزار هکتار، از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی است که در سال ۱۳۵۲ زیر حفاظت قرار گرفته است.
این منطقه پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهی نسبتا مطلوب است و عبور کالشور از آن سبب شده تا این منطقه حتی در خشکسالی ها چندان مشکل کم آبی را احساس نکند.

پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یکی از قدیمی ترین مناطق چهار گانه کشور به شمار می رود. میاندشت دارای یکی از غنی ترین و متراکم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی کشور است.

پناهگاه میاندشت با پارک ملی گلستان ۱۰۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان ۸۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده خار توران شاهرود ۷۵ کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

پناهگاه حیات وحش میاندشت شهرستان جاجرم در جنوب غربی خراسان شمالی به عنوان زیستگاه مولد و زایشگاه یوزپلنگ ایرانی، منطقه ای مناسب برای زیست این گونه وحشی است که مشاهدات این حیوان در این منطقه که پس از چند سال محقق شده حاکی از افزایش امنیت زیستگاه برای یوزپلنگ است.