امپراتوری‌های بیزانس و ساسانی؛ واکاوی تاریخ شرق دنیای کهن

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، کتاب امپراتوری‌های بیزانس و ساسانی برای نخستین بار در سال ۲۰۰۱ در آکادمی وراگ در برلین منتشر شد.

در بخشی از کتاب به این نکته اشاره شده‌است که به علت ضعف مزمن و تاریخی دانش تاریخ نگاری در ایران و نابودی کتابخانه‌ها و استاد و مدارک تاریخی مربوط به دوره ساسانیان در زمان حمله اعراب به ایران و پس از آن و بی‌توجهی دراز مدت به تاریخ پیشینیان در سده‌های بعد، پژوهشگران ناگزیرند به آنچه موجود است – یعنی عمدتا به نوشته‌های مورخان یونانی و رومی- مراجعه و استناد کنند که دیدگاه منفی و بعضا کینه‌توزانه آنان به ایران آشکار است.

با برآمدن ساسانیان، امپراتوری بیزانس با رقیبی تازه‌نفس روبه‌رو شد که در سیاست هوشیار، در اقتصاد توانا و کارآمد و در عرصه نظامی نیرومند و خطرناک بود و قدرت‌خواهی و توسعه‌طلبی‌اش روم شرقی را به بسیج همه نیروهایش و به‌کارگیری هرچه در توان داشت وادار کرد. فقط چند دهه پس از تاسیس این امپراتوری نوپارسی به دست ساسانیان در سال ٢٢٤ م، هر دو طرف یکدیگر را در مقام قدرت‌هایی بزرگ و مستقل به رسمیت شناختند و میان فرمانروایانشان رابطه‌ای برقرار شد که اساس آن پذیرش برابری و همسنگیِ هر دو طرف بود.

کتاب امپراتوری‌های بیزانس و ساسانی نه‌تنها درباره روابط روم و ساسانیان شناخت لازم را به خواننده می‌دهد، بلکه نقش و اهمیت ساسانیان را در تاریخ شرق دنیای کهن نیز می‌کاود. تاریخ روم شرقی از سده سوم میلادی به بعد به‌شدت تحت تاثیر روابطش با همسایه شرقی یعنی ایران ساسانی بوده است، دیدگاهی که بر چیرگی و برتری روم در عصر باستان تاکید دارد.

قسمتی از متن کتاب

یک سال پیش از انقضای قرارداد آتش‌بسی که به مدت پنج سال بسته شده بود، آتش جنگ دوباره زبانه کشید. ساسانیان تا سال ۵۵۶ م متحمل چندین شکست سنگین شدند و ناچار تا مرزهای ایبریا و آن بخشی از ارمنستان که به ساسانیان تعلق داشت عقب نشستند. تقریبا همه لازیکا دوباره زیر سلطه بیزانس قرار گرفت. در همان سال ۵۵۱ قرارداد آتش‌بس پنج ساله دیگری بسته شده بود که البته شامل لازیکا نمی‌شد و اکنون نیز به هر حال موعد آن به سر رسیده بود. خسرو اینک و تحت این شرایط تصمیم به صلح گرفت و نمایندگانی نزد یوستی نیانوس فرستاد. در سال ۵۵۷ م طرفین بر سر یک آتش‌بس جامعی توافق کردند که لازیکا را نیز شامل می‌شد. بر اساس این قرارداد طرفین حق داشتند تا زمان عقد یک قرارداد صلح قطعی متصرفات کنونی خود را حفظ کنند.

اما اینکه چرا عقد قرارداد صلح رسمی باز هم به تعویق افتاد امری ناروشن و غیرقابل درک است، چون هر دو طرف خواستار دستیابی به قراردادی محکم و پایدار بودند: یوسنی نیانوس با خطر هون‌ها در مرزهای امپراتوری‌اش روبه‌رو بود و خسرو نیز در شرق با دشمن جدید و نیرومند یعنی ترک‌ها درگیر شده‌بود. به احتمال زیاد علت تاخیر این بود که هیچ یک از دو طرف مایل نبود آغازگر درخواست مذاکرات صلح باشد چون نمی‌خواست به عنوان درخواست کننده نقطه ضعفی به دست رقیب بدهد. هر دو قدرت بزرگ در لاک دفاعی خود ماندند و با احتیاط و سوءظن و با حفظ فاصله رقیب را زیر نظر گرفتند و کوشیدند قصد و نیت خود را از دید رقیب پنهان بدارند. به همین دلیل در سال ۵۶۲ صلحی رسمی برقرار شد که با اجرای مفاد آن دومین جنگ بزرگ میان بیزانس و امپراتوری ساسانی در سده ششم میلادی به پایان رسید.

ان کتاب در سال ۱۳۸۷ با عنوان روم و ایران دو قدرت جهانی در کشاکش و همزیستی با ترجمه کیکاووس جهانداری توسط نشر و پژوهش فرزان روز منتشر شد.

انتشارات ققنوس اما کتاب امپراتوری‌های بیزانس و ساسانی نوشته انگلبرت وینتر و بئاته دیگناس را با ترجمه جواد سیداشرف در ۳۰۳ صفحه در سال ۱۴۰۰ راهی بازار کتاب کرد.