آیا ایران اینترنشنال یک رسانه مستقل است؟

ایران اینترنشنال: مستقل هستیم

این شبکه در «راهنمای معیارهای حرفه‌ای» خود نوشته: «ما متعهدیم که در کارمان مستقل، بی‌طرف و صادق باشیم و با بالاترین معیارهای دقت و اعتماد کار کنیم.»

این رسانه بی‌طرفی را یکی از معیارهای بنیادی خود اعلام کرده و نوشته است: «خبرنگاریِ بی‌طرف مبتنی بر واقعیات و اطلاعات مستند، و پرهیز ازِ پیش‌داوری‌های شخصی و سیاسی است. در واقع همین بی‌طرفی است که خبرنگاری را از کار تبلیغاتی متمایز می‌کند. به زبانی بسیار ساده، بی‌طرفی یعنی جانب‌داری نکردن و ارائه‌ طیفی از دیدگاه‌های مختلف.»

به تازگی هم خبرنگار این شبکه مدعی شد ایران اینترنشنال نظری درباره برجام ندارد و فقط باید مستقلا اخبار را برساند. وی مدعی شد: تابع نظارت حرفه‌ای هستیم و منافعی نداریم که خبری سانسور شود.

در این گزارش، به برررسی ادعای «مستقل بودن شبکه ایران اینترنشنال» می‌پردازیم.

به نظر می‌رسد میزان استقلال یک رسانه را براساس سه عامل می‌توان سنجید: «جهت‌گیری محتوایی رسانه»، «منابع مالی رسانه» و «ساختار مدیریت رسانه» که دو مورد اخیر، به نوعی به هم مرتبطند.
البته شاید کمتر بتوان رسانه‌ای را در دنیا پیدا کرد که از هر نظر مستقل باشد اما به صورت نسبی می‌توان این شاخص‌ها را درباره رسانه‌ها سنجید و درباره استقلال آنها قضاوت کرد. در این میان، شفافیت اطلاعات مربوط به یک رسانه نیز از مواردی است که می‌تواند در شناخت میزان استقلال آن کمک کند.

آیا جهت‌گیری شبکه ایران اینترنشنال بی‌طرفانه است؟

شاید کمتر بتوان رسانه‌ای را یافت که واقعا بی‌طرف باشد اما پرداخت متوازن به رویدادها و اخبار، از مواردی است که می‌تواند نشان‌دهنده بی‌طرفی باشد؛ اما این رسانه در این زمینه چه عملکردی داشته است؟

جدا از سوگیری درباره اعدام افراد توسط حکومت‌ها، مقایسه پوشش خبری ایران اینترنشنال درباره اعدام ۸۱ نفر در عربستان و احتمال اعدام دو نفر در ایران، قابل بررسی است.

اسفندماه ۱۴۰۰، اخباری از گردن زدن ۸۱ نفر در عربستان منتشر شد که بخشی از آنها مخالفان سیاسی عقیدتی حکومت عربستان سعودی بودند؛ اقدامی که حتی سایت بی بی سی فارسی به انتقاد از آن پرداخت و اعدام گروهی و اجرای حکم هر ۸۱ نفر در یک روز را نه تنها ابزار اعمال قدرت و سرکوب، بلکه یک نمایش تبلیغاتی با هدف ارسال پیام توصیف کرد.

اما کل محتوای منتشره در ایران اینترنشنال درباره این رویداد خشن و ترسناک، این سه خط بود:

عربستان سعودی از اعدام ۸۱ نفر به اتهام جرائم تروریستی خبر داد
وزارت کشور عربستان سعودی روز شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد ۸۱ مرد، از جمله هفت شهروند یمن و یک شهروند سوریه، با جرائم مرتبط با تروریسم و همچنین سایر جرائم، از جمله قتل، در این کشور اعدام شدند.

بررسی کانال تلگرامی این شبکه نیز نشان می‌دهد درباره گردن زدن این ۸۱ نفر، فقط یک پست تلگرامی منتشر شده که در آن هم، جرم همه آنها تروریستی اعلام شده، حال آنکه به گزارش شبکه المیادین، ۴۱ نفر از اعدام شدگان، از معترضان شیعه عربستانی و اهالی مناطق الاحساء و قطیف در شرق عربستان بودند.

اینترنشنال، البته درباره موضوع احتمال اعدام «زهرا صدیقی همدانی و الهام چوبدار»، دو متهم ایرانی، (جدا از قضاوت درباره حکم صادره برای آنها) شیوه دیگری داشته است.

این شبکه طی چند روز، بیش از ۱۰ پست در کانال تلگرامی و چند خبر در سایت خود درباره این موضوع داشته است. (از جمله ۱  ۲  ۳)
در واقع توازن نداشتن در پوشش اخبار و سانسور ظریف اخبار منفی مربوط به عربستان سعودی، ظن به عدم استقلال و بی‌طرفی شبکه ایران اینترنشنال را تقویت می‌کند.

این دو رویداد، تنها یک نمونه از فقدان توازن و بی‌طرفی این شبکه در انتشار اخبار و گزارش‌هایش است و بررسی کامل‌تر، موارد متعدد دیگری را نیز آشکار خواهد کرد.

آیا ساختار و منابع مالی ایران اینترنشنال مستقل است؟

عادل العبدالکریم مدیر شرکت تولید تلویزیونی OR است که علاوه بر فیلم درباره ملک عبدالعزیز، موسس حکومت سعودی، فیلم‌های متعدد از جمله درباره ایران ساخته و در اختیار بی‎‌بی‌سی، ایران اینترنشنال و.. می‌گذاردساختار حقوقی یک رسانه و منابع مالی آن، شاید نقش بیشتری در استقلال آن داشته باشد.

در سایت این شبکه آمده: «ایران اینترنشنال از Volant Media Limited و تمام شرکت‌ها و سرویس‌های زیرمجموعه آن تشکیل شده است.» اما توضیح دیگری درباره این شرکت در سایت این رسانه داده نشده است.

طبق اطلاعات ثبت شده از این شرکت در پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی شرکت‌­های بریتانیایی، «عادل عبدالکریم» از ۱۷ نوامبر ۲۰۱۶ (۲۷ آبان ۱۳۹۵) مدیریت آن را برعهده گرفته است.
تاریخ تولد عبدالکریم در این سامانه آگوست ۱۹۶۴ (مرداد ۱۳۴۳) و آدرس او هم در لندن اعلام شده است. در همین صفحه حوزه فعالیت این شرکت «ساخت برنامه تلویزیونی و فعالیت رسانه‌­ای» بیاان شده است و اطلاعات دیگری در این باره وجود ندارد.

اما برای بررسی این که این شرکت و این شخص با چه کسانی ارتباط دارند، باید به منابع دیگری مراجعه کرد.

جست‌وجوی نام عادل عبدالکریم، ما را به دو فیلم در سایت سینمایی IMDB هم می‌رساند که او تهیه‌کننده آنها بوده است: «مسیر خون» و «عربستان سعودی: جنگ برسر مواد مخدر». همچنین در جست‌وجوها، با مصاحبه عادل العبدالکریم با شبکه العربیه درباره تولید فیلم «ملک عبدالعزیز و قدرت‌های بزرگ» روبرو شدیم که مدیر شرکت تولید تلویزیونی OR بوده و به نظر همان مدیر شرکت ولنت است.

شرکت OR علاوه بر فیلم درباره ملک عبدالعزیز، موسس حکومت سعودی، فیلم‌های متعدد تاریخی و مستند و.. از جمله درباره موضوع‌های ایران ساخته و برای پخش در اختیار بی‎‌بی‌سی، الجزیره، ایران اینترنشنال و.. می‌گذارد.

دی‌ماه ۱۳۹۷، «محمود عنایت» از سوی شرکت ولانت مدیا، به عنوان مدیر شبکه ایران اینترنشنال منصوب شده و در سایت این شرکت، علاوه بر او، از «اصغر رمضان‌پور» به عنوان مدیر خبر نام برده شده است.

گاردین: دربار سعودی، حامی مالی اصلی ایران اینترنشنال

از همان ابتدای تاسیس و آغاز به کار این شبکه، بحث­‌های زیادی درباره منابع مالی و دست‌اندرکاران ایجاد این شبکه مطرح شد. به ویژه پس از آنکه روزنامه گاردین در گزارشی مدعی شد دربار عربستان سعودی، حامی مالی اصلی این شبکه است و «جمال خاشقجی» پس از افشای اسرار مربوط به منابع مالی این شبکه خبری، توسط ماموران اطلاعاتی سعودی به قتل رسیده است.

طبق گزارش این روزنامه انگلیسی، یک منبع خبری به گاردین اعلام کرده «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی که بسیاری معتقدند مسئول قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار عربستانی است، پشت پرده هدایت شبکه ایران اینترنشنال قرار دارد» اما این شبکه تلویزیونی همه ادعاها مبنی بر دریافت بودجه از دربار سلطنتی سعودی را رد کرده است.

گاردین در ادامه مطلبش آورده است: بسیاری از ۱۰۰ نفر پرسنل این شبکه حقوق‌ سخاوتمندانه‌ای دریافت می‌کنند که حدود دو برابر دیگر رقبای رسانه‌ای بوده اما این شبکه همواره از اعلام منبع حمایت مالی خود طفره رفته‌ است.

«سعود القحطانی» مشاور اطلاعاتی بن‌سلمان که به دلیل ارتباط با موضوع قتل جمال خاشقجی از سمت خود برکنار شده، یکی از چهره‌های پشت پرده حمایت مالی از شبکه ایران اینترنشنال استاین منبع خبری به گاردین اعلام کرده‌ «سعود القحطانی» مشاور اطلاعاتی بن‌سلمان که به دلیل ارتباط با موضوع قتل جمال خاشقجی از سمت خود برکنار شده، یکی از چهره‌های پشت پرده حمایت مالی از شبکه ایران اینترنشنال است.

به گفته گاردین، در حالی که عربستان سعودی کمترین تحمل را در برابر انتقادها از سلطنت مطلقه خود نشان داده و در قتل خاشقچی این موضوع را به ظهور رسانده، با شعار ترویج آزادی بیان، در حال ایجاد تشکیلات رسانه‌ای به زبان‌های دیگر است.

یکی از کارکنان شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» هم فاش کرده که محتویات اخبار این شبکه تحت تاثیر سرمایه‌گذاران مخفی آن قرار دارد که پشت یک کمپانی خارجی در جزایر »کیمن» مخفی شده‌اند.

ریاست کمپانی «Volant Media» که اکنون شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» را اداره می‌کند، برعهده شخصی به نام «عادل عبدالکریم» یک تبعه سعودی است که رابطه‌ای طولانی با مقام‌های اجرایی مرتبط با دربار سعودی از جمله «عبدالرحمن الراشد» دارد. «الراشد» اکنون عضو هیات مدیره گروه تحقیق و بازاریابی سعودی (SRMG) به عنوان بزرگترین کمپانی انتشاراتی در خاورمیانه است.
 

چند منبع خبری نیز اعلام کرده‌اند «عبدالرحمن الراشد» که پیش از این مدیر شبکه عربستانی العربیه بود، یکی دیگر از چهره‌هایی است که پشت پرده حمایت مالی از شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» قرار دارد.

بر اساس اعلام یک منبع خبری، عربستان سعودی، ۲۵۰ میلیون دلار برای کمک به ایجاد شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» کمک کرده است که هیچ آگهی تبلیغاتی ندارد. همچنین تحقیقات درباره اجاره‌بهای پرداختی این شبکه و همچنین حقوق پرداختی به کارکنان، بیانگر هزینه سالانه ۵۰ میلیون دلاری آن است.
عربستان سعودی، ۲۵۰ میلیون دلار برای کمک به ایجاد شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» کمک کرده است که هیچ آگهی تبلیغاتی ندارد. همچنین تحقیقات درباره اجاره‌بهای پرداختی این شبکه و همچنین حقوق پرداختی به کارکنان بیانگر هزینه سالانه ۵۰ میلیون دلاری آن استبه نوشته گاردین، راب بینون، سرپرست موقت این شبکه تلویزیونی، تامین مالی آن از سوی دربار سلطنتی عربستان سعودی را رد نکرده، اما گفته است: «همانطور که می‌بینید، خروجی ما شفاف و بی طرفانه است. ساختار مدیریتی همان است که در هر سازمان خبری انتظار دارید. تصمیمات توسط مدیران ارشد تحریریه ما گرفته می‌شود که به من گزارش می‌دهند.»

ایران اینترنشنال: با هیچ دولتی ارتباط نداریم

بعد از انتشار گزارش گاردین، شبکه ایران اینترنشنال پاسخی به این روزنامه داد و مدعی شد این شبکه تلویزیونی از سوی یک شرکت خصوصی با سهام‌داران حقیقی و مستقل اداره می‌شود و با هیچ دولتی ارتباط ندارد.

در جوابیه ایران اینترنشنال آمده بود: « مالک ایران اینترنشنال شرکت بریتانیایی وُلنت‌مدیا است؛ شرکتی خصوصی و با مسئولیت محدود که دفتر آن در لندن است و سهام‌دارانش اشخاص حقیقی و مستقل‌اند. این شرکت هیچ‌گونه ارتباطی با محمد بن‌سلمان یا دولت عربستان سعودی (یا هر دولت دیگری، از جمله دولت ایران) ندارد. ایران‌اینترنشنال یک شبکه خبری در خدمت عموم است، که منعکس‌کننده دیدگاه و عقاید سیاسی طیف وسیعی از مخاطبان ایرانی است و از هیچ‌ جنبش یا حزب یا دولتی حمایت نمی‌کند.

طبق این جوابیه، ایران اینترنشنال زیر نظر هیأت سردبیری اداره می‌شود و همان‌گونه که از محتوای تولیدی و شیوه پوشش خبری‌اش مشخص است، از بیرون هدایت و مدیریت نمی‌شود. این شبکه حقوق‌های بالا به کارکنانش را هم منطبق بر استانداردهای بازار کار خواند.

اظهارنظرهای دیگر

«عطاءالله مهاجرانی» وزیر پیشین ارشاد ایران که سالهاست مقیم لندن بوده و با نیروهای رسانه‌ای در این شهر ارتباط دارد، در توئیتی نوشته: «این رسانه وجه پنهان ضد ایرانی دارد و پدر خوانده‌اش عبدالرحمان راشد (مدیر سابق شبکه تلویزیونی «العربیه») است.»

«محمد سهیمی»، از نیرو­های مخالف جمهوری اسلامی هم در همین ارتباط می­‌نویسد: اینطور که گفته می‌شود، بودجه چند ده میلیون دلاری (یا پوندی) آن توسط رژیم عربستان سعودی، دشمن شماره یک ایران در منطقه تأمین می‌شود.

وی می­‌افزاید: تلویزیون «ایران اینترنشنال»، آن‌گونه که مدیران آن می‌گویند، قرار است یک شبکه ماهواره‌ای ۲۴ ساعته‌ «سی‌ ان ان» ایرانی‌ باشد. هزینه سالانه‌ یک چنین تلویزیونی ده‌ها میلیون دلار است، به خصوص آنگونه که منابع نگارنده گفته‌اند، حقوق‌های کارکنان کنونی آن بسیار بیشتر از هر مقداری است که در رسانه‌های دیگر دریافت می‌کردند. این تلویزیون نه‌ تنها به آنهایی که در برنامه‌ تلویزیونی آن شرکت می‌کنند و به عنوان مثال، مصاحبه می‌شوند، پول خوبی‌ پرداخت می‌کند، بلکه اگر لازم باشد مخارج مسافرت آنها به لندن را هم می‌پردازد تا شخصاً در استودیوها حضور یابند. پس سوال مهم این است: هزینه این تلویزیون چگونه تأمین می‌شود؟

به نظر می‌رسد آنچه زمینه رشد و جذب مخاطب برای این شبکه و امثال آن ایجاد کرده، کمبود سیاست‌ها و برنامه‌های اعتمادساز رسانه‌های داخلی ایران است که در راستای منافع ملی به فعالیت مستقل رسانه‌ای بپردازدجمع‌بندی و راستی‌آزمایی

با توجه به مجموعه این موارد، نمی‌توان جهت‌گیری محتوایی شبکه ایران اینترنشنال را بی‌طرفانه دانست، هرچند باید اذعان داشت این شبکه تلاش کرده نمود حرفه‌ای از خود ارائه دهد و مواضع مخالف خود را نیز هرچند بسیار ضعیف‌تر پوشش دهد.

همچنین ساختار و منابع مالی ایران اینترنشنال را نمی‌‎توان مستقل دانست؛ بعید است روزنامه انگلیسی معتبر گاردین بدون توجه به صحت و دقت منابع خود، گزارش درباره این شبکه را منتشر کرده باشد و ایران اینترنشنال نیز با وجود تکذیب گزارش گاردین، درباره منابع مالی خود شفاف‌سازی نکرده است.

روشن است که یک شبکه تلویزیونی ۲۴ ساعته با نوع فعالیت ایران اینترنشنال، هزینه‌های کلانی دارد و شبکه‌ای که برخلاف نوع رسانه‌های حرفه‌ای دنیا، بدون هیچ‌گونه آگهی فعالیت می‌کند، به منابع مالی سرشاری وابسته است.

با توجه به این موارد، این که «ایران اینترنشنال یک رسانه مستقل است»، قابل تائید نیست و شواهد زیادی برای نقض آن وجود دارد.
در عین حال به نظر می‌رسد آنچه زمینه رشد و جذب مخاطب برای این شبکه و امثال آن ایجاد کرده، کمبود سیاست‌ها و برنامه‌های اعتمادساز رسانه‌های داخلی ایران است که در راستای منافع ملی به فعالیت مستقل رسانه‌ای بپردازد و نتیجه این وضعیت، میدان یافتن شبکه‌هایی چون ایران اینترنشنال است که به جای منافع مردم ایران، منافع گروه‌های قدرتمند و ثروتمند خارج از ایران را دنبال می‌کنند.