اکبر نصراللهی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا به بررسی عملکرد رسانه‌های داخلی و خارجی درباره پوشش راهپیمایی اربعین پرداخت و اظهار داشت: در عملکرد رسانه‌های داخلی تعارض ترغیب و منع مشاهده می‌شود. رسانه‌ها و برخی مسئولان در مقطعی به صورت پرحجم مردم را به رفتن به عراق تشویق و بلافاصله آنها را منع کردند.
وی افزود: رسانه‌های داخلی تعارض بین روایت امروز و دیروز و امروز و آینده دارند و بعضا روایت رسانه با سیاست‌های خودش در تعارض است. این تعارض در رسانه ها و در مسئولان وجود دارد و روایت مسئولان فراجا، هلال احمر و ستاد اربعین از اتفاقات و سیاست‌ها متفاوت است. این تعارض در رفتن و نرفتن، بازگرداندن از مرز و اجازه دادن و آمار تعداد قربانیان و بیماران و ... دیده می‌شود.
سالم ترین و ناب ترین نوع ارتباط انسانی
وی رویداد اربعین را یک ابر رسانه دانست و گفت: در اربعین پیام و گیرنده و فرستنده وجود دارد. مخاطبانی از ملیت‌ها و ادیان مختلف حضور دارند و سالم ترین و ناب ترین نوع ارتباط انسانی شکل می‌گیرد. تمام افراد هم مصرف کننده و هم تولید کننده پیام هستند. پیام اربعین ناب و انسانی و فطری است و هیچ رسانه ای این ارتباط صمیمی بین اجزای مختلف را ندارد. زائران اربعین با استفاده از شبکه های اجتماعی خودشان هم مولد و منشا خبر و هم گیرنده پیام هستند. در رسانه‌های دیگر پیام ها یک طرفه است. ولی آنجا ارتباطات سالم و دو طرفه و مبتنی بر پیام های انسانی انسانی است.
نصراللهی با بیان این که رویداد اربعین ارزش‌های خبری تازگی، دربرگیری، شهرت، استثنا، مجاورت جغرافیایی و معنوی و بزرگی را دارد اظهار داشت: اربعین همه نوع ارزش های خبری را در بالاترین حد دارد. در عراق جمعیت بسیار زیاد میلیونی حضور پیدا می‌کنند که نظیرش را هیچ جا نمی‌بینید. حج جزو واجبات است. ولی راهپیمایی اربعین واجب نیست. این که حدود ۳۰ میلیون نفر از ادیان و مذاهب مختلف برای مناسکی که واجب نیست در منطقه ناامن بیایند و بزرگترین سفره غذایی دنیا به صورت مشارکتی پهن شود از جنبه های مختلف مهم است. کشور هند مراسم مذهبی دارد که هر پنج سال یک بار برگزار می‌شود و بعضا فاصله بین برپایی آن بیش از پنج سال است. ولی اربعین هر سال برگزار می شود. اربعین بزرگترین اجتماع مذهبی سالانه غیرواجب است که همه ملیت‌ها در آن هستند. بنابراین اربعین قابل مقایسه با هیچ اجتماع انسانی در دنیا نیست.
نقض بی طرفی و پوشش دوگانه رویداد
وی بررسی نحوه پوشش راهپیمایی اربعین در رسانه های داخلی و خارجی را مهم دانست و تاکید کرد: این رویداد همه ارزش های خبری را داشت و دارد. ولی رسانه های خارجی این راهپیمایی عظیم و این ابررویداد را هیچ وقت پوشش نمی دادند. چرا امسال این قدر اتفاقات اربعین را پوشش می دهند؟ آنها از زمانی خبررسانی درباره راهپیمایی اربعین را شروع کردند که برخی اختلالات و ناهماهنگی‌ها اتفاق افتاد. چند شب پیش بی‌بی‌سی فارسی جزو اخبار اولش به راهپیمایی اربعین پرداخت و ارتباط زنده با کارشناسان و خبرنگارش در نجف داشت. بی‌بی‌سی فارسی و سایر رسانه های فارسی زبان ضعف های اربعین را پوشش می دهند. در واقع به خود رویداد اربعین کاری ندارند و این اقدام به معنای نقض بی طرفی و پوشش دوگانه رویداد است. غربی‌ها در فرایند دروازه بانی سراغ خبرهای منفی می‌روند که نشانه سو مدیریت کشورهای اسلامی باشد. آنها خبرهای مثبت کشورهای اسلامی و جهان سوم را مخابره نمی‌کنند.
استاد ارتباطات اجتماعی با بیان این که رسانه های غربی آنچه منعکس می‌کنند با واقعیت ها تعارض دارد توضیح داد: واقعیت اربعین این نیست که در همه جا نارسایی و ناهماهنگی و کمبود و مشکلات وجود داشته باشد. چنین رویدادی با این گستردگی جمعیت در هر جای دنیا باشد اشکالاتی دارد. عراق کشوری است که زیرساخت های نامناسبی دارد. در آمریکا هم اگر جمعیت زیادی یک جا جمع شوند، این بی نظمی و آشغال ریختن و اختلال در ورود و خروج پیش می آید. به نظر من اندازه ای از ناهماهنگی و ریختن زباله و ناهنجاری ها طبیعی است و حذف شدنی نیست.
رسانه ها از پوشش رویداد بزرگ اربعین جا می‌مانند
نصراللهی با بیان این که رسانه های داخلی و خارجی از پوشش رویداد بزرگ اربعین جا می‌مانند توضیح داد: آنها نمی توانند عظمت و بزرگی اربعین را همان طوری که هست منعکس کنند. همه رسانه‌ها از انعکاس واقعیت های اربعین ناتوان هستند. چون دوربین و قلم و زبان از توصیف این خبر بزرگ قاصر و ناتوان است. هر چه می گذرد اربعین بزرگ تر و اهمیتش بیشتر می‌شود. امسال در بغداد و چند شهر ناامنی کم سابقه‌ای مثل حمله به پارلمان و منطقه سبز اتفاق افتاد. تصور این بود که مردم امسال به پیاده‌روی نمی روند. اما مردم بیش از آنچه که تصور می شد رفتند.
کلیدواژه‌های سوء مدیریت و دولتی بودن
رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز افزود: رسانه های غربی محورهای تبلیغاتی در دستور کار دارند و داخلی‌ها هم بعضا ناخواسته مروج همان سیاست‌ها هستند. غربی‌ها سعی دارند وانمود کنند پیاده روی اربعین یک راهپیمایی حکومتی و یک پروژه دولتی و شیعی و نمایش اقتدار شیعه است. در اخبار غربی‌ها کلیدواژه‌هایی چون سوء مدیریت، دولتی بودن و اختلافات بین ایران و عراق دیده می‌شود. رسانه های داخلی باید روی فراملی بودن و فرامذهبی بودن رویداد اربعین تاکید کنند. چون اربعین ملی نیست و فراملی است و انسان‌هایی از مذاهب و ادیان و ملیت‌های مختلف در آن شرکت می‌کنند.
وی اربعین را تجلی وحدت ادیان و مذاهب دانست و بیان کرد: رویداد اربعین یک پروژه دولتی نیست و یک کار مردمی است. همچنین جدید نیست و سابقه بسیار طولانی دارد. خیلی‌ها می‌دانند در دوره صدام افرادی مخفیانه به پیاده‌روی رفتند و شهید شدند.
نصراللهی با بیان این که در شرایط کنونی رسانه‌ها باید از تشویق مردم به رفتن به عراق پرهیز کنند گفت: رسانه‌ها باید اطلاع رسانی کنند و وضع فعلی را گزارش دهند. اشکالی ندارد که بگویند نجف و کربلا گنجایش جمعیت بیشتر را ندارد. باید واقعیت ها را بگویند و نه تشویق و نه منع داشته باشند.
استاد ارتباطات اجتماعی افزود: چنین تجمعی با این عشق و علاقه و ارادت ممکن است باعث سونامی جمعیت و حوادث تلخ بشود. رسانه ها باید به مردم آموزش بدهند در شرایط جوی و جمعیتی نامناسب چطور خودشان را حفظ کنند. مثلا بگویند با توجه به شرایط عراق زائرانی که در این سنین هستند نروند و اگر رفتند این ملاحظات را رعایت کنند. همچنین باید به مردم آموزش بدهند که چگونه در گرمای ۵۰ درجه سلامت خودشان را حفظ کنند و اگر سونامی جمعیتی ایجاد شد، چطور از خودشان محافظت کنند. در حادثه منا علاوه بر بی تدبیری آل سعود عدم آموزش زائران را هم شاهد بودیم. باید یادمان باشد که احتمال تکرار حوادث تلخ وجود دارد.
اربعین را مبنای تسویه حساب های سیاسی قرار ندهیم
نویسنده کتاب راهنمای پوشش خبری با بیان این که رسانه‌ها باید نمادها و مداحی ها، مولفه‌ها و گفتمان های فرامذهبی و فراملی را در دستور کار خودشان قرار دهند گفت: استفاده از عباراتی مثل موکب ایرانی و عراقی و چای ایرانی و عراقی خطرناک است. چون در موکب ها هم شیعیان عراق و هم ایرانی ها خدمت‌رسانی می‌کنند. عراقی ها با مشکلاتی که دارند زحمت می‌کشند و خانه و اموال شان را وقف خدمت رسانی می کنند. میزبان های واقعی عراقی‌ها هستند و ایرانی‌ها کمک می کنند. این که بگوییم مشکلات به دلیل ناتوانی طرف عراقی اتفاق افتاده بازی کردن در زمین دیگران است. دوگانه دولت عراق و دولت ایران و شیعه و سنی از طرف هر کسی مطرح شود غلط است.
استاد ارتباطات اجتماعی با تاکید بر این که نباید اربعین را مبنای تسویه حساب های سیاسی قرار دهیم اظهار داشت: مقایسه علمکرد دولت سیزدهم و دولت قبلی در موضوع اربعین به دلایل مختلف غلط است. دولت در شروع کار است؛ در حالی که دولت قبلی چندین سال تجربه داشت. بعد از دو سال تعطیلی اربعین، عشق و شیفتگی مردم بیشتر شده و جمعیت بیشتری شرکت کرده‌اند. دمای هوا نسبت به سال‌های قبل گرم تر و الان شرایط امنیتی آنجا نامناسب تر است. این نکات واقعیت‌هایی است که رسانه های سیاسی به آن بی توجه هستند. یک طرف خدمت‌رسانی به زائران را عالی و بیش از حد تصور می‌کند و طرف دیگر همه خدمات را زیر سوال می برد.
نظر شما