اداره کل پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا در تلاش است تا در سلسله مطالبی یاد و اثر استادان و پژوهشگران ایران اسلامی را که بر اثر بیماری کرونا از دنیا رفتند، زنده کند. مطلب پیش‌رو، چکیده مطالبی است که درباره «دکتر ابومحمد عسگرخانی» نگاشته شده است. مطلب مرتبط هر یک از عناوین پیوست شده است.
۱- فعالیت‌های علمی و دانشگاهی دکتر عسگرخانی
از دکتر ابومحمد عسگرخانی به «نظریه‌پردازی که رژیم‌های بین‌المللی را می‌شناخت» نام برده می‌شود. دکتر عسگرخانی فعالیت‌های علمی و دانشگاهی خود را سال‌ها در دانشگاه‌ها و موسسات علمی و پژوهشی داخلی و خارجی پی‌گیری کرد و حاصل تلاش او دفاع از گفتمان انقلاب اسلامی در سیاست خارجی و بین‌المللی و پرورش شاگردانی در این حوزه بود.
دکتر عسگرخانی بهترین نسخه‌ای که برای کشورهای خاورمیانه تجویز می‌کرد تا از این وضعیت خارج شوند، این بود که «در داخل خودشان ائتلاف‌هایی تشکیل دهند. ائتلاف‌ها بین بلوک‌های قدرت حاکمیت و دیگر بلوک‌ها و گروه‌ها».
۲-استاد صاحب کرسی و مسئله‌مند در حوزه سیاست
دکتر «روح‌الله قادری کنگاوری» دانشیار روابط بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) در یادداشتی با عنوان «استادی که در حوزه روابط بین‌الملل دغدغه‌مند بود» معتقد است که استاد صاحب کرسی بود و مساله داشت. استاد بی‌مساله و بی‌دغدغه‌ای نبود لذا ادبیات جدیدی را وارد کشور و رشته روابط بین‌الملل کرد که پیش از این نبود یا با نگاه بومی و ایرانی عجین نشده بود.
استاد در حوزه نظر و عمل، سرشار از ایده و ابتکار عمل بود. کار تکراری و تقلیدی انجام نمی‌داد، تولید می‌کرد، تبیین می‌کرد و تجویز می‌داشت. به عبارت دقیق‌تر سیاست خارجی را در حوزه نظر و عمل با هم می‌دید و در تحلیل‌های خود ملاحظات راهبردی کشور را در نظر می‌گرفت.
۳-دکتر عسگرخانی؛ مهمترین شارح نظریه رئالیسم و رژیم‌های بین‌المللی در ایران
دکتر «سهراب انعامی علمداری» پژوهشگر حوزه بین‌الملل در یادداشتی با عنوان «مردی از جنس رئالیسم ایرانی» می‌نویسد که دکتر عسگرخانی نگاه ویژه‌ای به روابط بین‌الملل داشت که در بخش زیادی از موضوعات و تحلیل‌ها، طیفی از رئالیسم سنتی تا رئالیسم تدافعی را شامل می‌شد. آن روزها مباحث مرتبط با موضع هسته‌ای ایران تازه داغ شده بود و دکتر عسگرخانی بحث‌های رئالیسم سنتی، موازنه قوا، رئالیسم ساختاری با نظریه‌پرداز مشهور آن یعنی کنت والتز و کتاب معظم «نظریه روابط بین‌الملل» و سپس نظریه‌های رژیم‌های بین‌المللی جک اسنایدر را به مرور تبیین و تحلیل می‌کرد.
دکتر عسگرخانی را می‌توان مهمترین شارح نظریه رئالیسم و رژیم‌های بین‌المللی در ایران و فراتر از آن نظریه‌پرداز رئالیسم ایرانی خواند؛ نظریه‌ای که در آن عناصر و مولفه‌های ژئوپلیتیک قدرت کشور و منطق موازنه‌گرایی تاریخی ایران در منطقه راهبردی غرب آسیا مورد توجه قرار گرفته است.
۴-استادی که اسباب ساخت نسلی نو از متخصصان روابط بین‌الملل مهیا ساخت
دکتر «جواد حق‌گو» متخصص روابط بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در یادداشتی با عنوان «استادی که دشمن را خوب می‌شناخت» ضمن گرامیداشت یاد و خاطره دکتر عسگرخانی می‌نویسد که او استادی بود که با پراکندن بذر افکار مستعد خود در میان شاگردانش اسباب ساخت نسلی نو از متخصصان و دانشمندان روابط بین‌الملل مهیا ساخت که همچو او بسیار خوب مختصات دشمنی دشمن را می‌شناسند؛ استادی که به صورت عملی و عینی لزوم داشتن این نوع از شناخت در نظام جنگل‌وار بین‌الملل را برای مخاطبانش تبیین می‌کرد.
هرچند بسیاری از خوش‌بینان خیلی از این نوع ادبیات سخت و خشن خوششان نمی‌آمد و او و همچو او را به جنگ‌طلبی و خشونت متهم کرده و می‌کنند اما تاریخ که نه، همین اتفاقات اخیر جهان درستی حرف‌هایش را لااقل برای حق‌طلبان و حق‌گویان اثبات کرده است.
۵-تاکید دکتر عسگرخانی روی مساله انسجام، یکپارچگی و وحدت ملی
دکتر «روح‌الله قادری کنگاوری» دانشیار روابط بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) در یاداشتی با عنوان «استاد مغز متفکر امنیت خودبنیاد در جامعه علمی علوم سیاسی بود» معتقد است که دکتر عسگرخانی روی مساله انسجام، یکپارچگی و وحدت ملی بسیار تاکید داشت و معتقد بود که دولت باید در مقابل بلوک‌های قدرت قوی باشد نه ضعیف اما در برابر مردم و جامعه نباید گردن‌فرازی کند. اگر دولتی تسلیم و وامدار بلوک‌های قدرت باشد نخواهد توانست دولت قوی و مقتدر را برای حل مسائل کلان ملی و مشکلات جامعه تشکیل دهد. این نکته بسیار دقیق است و هنوز هم ما می‌بینیم که این مساله روز ما است.
دکتر عسگرخانی حقیقت قدرت و امنیت را با پوست، گوشت و استخوانش درک کرده بود و به دلیل اشراف کامل و اطلاعات دقیق ایشان از مناسبات قدرت در روابط بین‌الملل و بازی قدرت‌های بزرگ، مهمترین کارویژه دولت را تولید و تامین امنیت خودبنیاد می‌دانست و تحت هیچ شرایطی مذاکره و مصالحه بر سر امنیت را به نفع کشور و نسل آینده ایران نمی‌دانست.
۶- دکتر عسگرخانی یکی از منحصربه‌فردترین مدافعان اقدامات حاج قاسم سلیمانی
دکتر «احد آزادیخواه» نماینده ادوار دهم و یازدهم مجلس شورای اسلامی و از شاگردان دکتر عسگرخانی در گفت وگویی با عنوان «مهمترین دلیل دفاع دکتر عسگرخانی از سردار سلیمانی» می‌گوید که یکی از منحصر به فردترین مدافعان اقدام حاج قاسم سلیمانی مبنی بر تشکیل جبهه مقاومت دکتر عسگرخانی بود که با ادله محکم و غیرقابل‌انکار از اقدام و حرکت شهید سلیمانی دفاع کرد. شهید سلیمانی از کشورهای اسلامی منطقه جبهه مقاومتی تشکیل داد و به این ترتیب از کشورهای گوناگون برای ثبات امنیت در منطقه مشارکت داشتند.
این همان تعامل و ائتلاف میان ملت‌های منطقه بود که دکتر عسگرخانی به دنبال آن بود. پس اگر کشورهای اسلامی روابط درون‌تشکیلاتی یا دیپلماسی جهان اسلام داشته باشند و این به عنوان یک گزاره در روابط بین‌الملل تعریف شود و مدل‌هایی برای بارورسازی آن طراحی کنند و کشورهای اسلامی هم براساس همین مدل پیش بروند، حتما اقتدار، عظمت، امنیت و اقتصاد کشورهای بلاد اسلامی چند برابر خواهد شد.
۷-صفات برجسته دکتر عسگرخانی
دکتر «صادق زیباکلام» استاد دانشگاه تهران و همکار این استاد فقید معتقد است که «رفتار دکتر عسگرخانی با دانشجویان الگویی برای استادان است». وی می‌گوید: تا جایی که من می‌دانم دانشجویان علاقه بسیار زیادی داشتند که با دکتر عسگرخانی کلاس داشته باشند و دوست داشتند رساله خود را با راهبری ایشان بنویسند. نظرات ایشان به عنوان استاد روابط بین‌االملل در دانشکده بسیار قابل توجه بود.
یکی از ویژگی‌های جالب آقای دکتر عسگرخانی این بود که من هیچ وقت ندیدم ایشان عصبانی یا برآشفته شوند. ایشان بسیار صمیمی بودند و اصلا به دنبال این نبودند که با استادان دیگر بر سر کلاس و درس و پایان نامه رقابت داشته باشند. درِ اتاق ایشان همیشه به روی دانشجویان باز بود و او اصلا اهل این نبود که مثلا بگوید برای دیدن من وقت بگیرید. ایشان یک سری صفات واقعا بسیار برجسته‌ای داشتند.
۸- دکتر عسگرخانی طرفدار نظریه منطقه‌گرایی و تشکیل ائتلاف‌ها
«حسن بهشتی‌پور» کارشناس روابط بین‌الملل در گفت وگویی معتقد است که «عسگرخانی از جایگاه ژئوپلیتیک ایران و تاریخ درک درستی داشت». وی می‌گوید: دکتر عسگرخانی طرفدار نظریه منطقه‌گرایی و تشکیل ائتلاف‌ها بود. او معتقد بود که کشورهایی که منافع مشترک دارند، بر اساس منافع مشترک می‌توانند همکاری‌های مشترک بلندمدت و پایدار داشته باشند و می‌توانند با یکدیگر ائتلاف تشکیل دهند. بنابراین تئوری ایشان مبتنی بر این است که کشورهایی که منافع مشترک در سطح منطقه دارند، می‌توانند کار مشترک انجام دهند و هم‌افزایی داشته باشند.
بیست و نهم شهریورماه سال گذشته دکتر ابومحمد عسگرخانی استاد دانشگاه تهران، متخصص روابط بین‌الملل و از سرمایه‌های انسانی کشور بر اثر کرونا از دنیا رفت.
نظر شما