تشکیک در انتخابات برزیل

۱۵۰ میلیون نفر قرار است امروز در بزرگترین و پرجمعیت ترین کشور آمریکای لاتین، فرمانداران، اعضای شوراها، نمایندگان مجلس و سناتورها را انتخاب کنند، اما بدون شک تمرکز اصلی بر انتخابات ریاست جمهوری و مبارزه میان رئیس‌ جمهوری فعلی _ ژاییر بولسونارو - و رئیس‌ جمهوری سابق "لوییز ایناسیو (لولا) دا سیلوا" است.

اگرچه غیر از این دو چند نامزد دیگر نیز از جمله "سیمونه تِبِت"، "سورایا ترونیک"، "فلیپه داویلا" و "سیرو گومس" در این کشور به دنبال ریاست جمهوری هستند، اما احتمال پیروزی قطعی همه آنها صفر است و طبق پیش بینی چنانچه هیچ یک از آنها نیز نتوانند اکثریت آرا را به دست آورند، حتی دور دوم رای گیری برای ۳۰ اکتبر برنامه ریزی شده است.

آنچه که بیش از هرچیز در این انتخابات جلب توجه می کند و حتی نگرانی جهان را نیز برانگیخته است این است که قریب به اتفاق کارشناسان بر پیروزی داسیلوای ۷۶ ساله صحه می گذارند و حضور دو باره او در قدرت را بازگشتی شگفت‌انگیز می دانند، این در حالی است که بولسونارو در آخرین مصاحبه تلویزیونی خود با ایجاد تشکیک اولیه در کل این انتخابات گفت که نتایج آن را تنها «به شرطی که پاک و شفاف باشد» می پذیرد.

این راستگرای ۶۷ ساله با وجود برخورداری از قدرت، بارها سیستم انتخاباتی کشورش را زیر سوال برده است، چرا که به سبک "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری سابق آمریکا نشان داد که ممکن است نخواهد نتیجه انتخابات را به رسمیت بشناسد و به آن تمکین کند مگر مطلوب نظر خودش باشد.

با همین پیش بینی ها اخیراً سازمان ملل متحد طی بیانیه‌ای از مقامات، نامزدها و احزاب سیاسی برزیل خواسته است تا «اطمینان حاصل کنند که انتخابات عمومی پیش رو مسالمت‌آمیز پیش برود و از خشونت‌های مرتبط با انتخابات پرهیز شود.» 

به گفته دادگاه عالی انتخاباتی این کشور، انتظار می‌رود شمار عظیمی از سازمان‌های بین‌المللی که ناظر انتخابات هستند، برای پی‌گیری رأی‌گیری به برزیل سفر کنند.  

این در حالی است که طبق بررسی ها، بسیاری از رای دهندگان در برزیل امیدوارند که رئیس جمهوری سابق که برنامه های اجتماعی در مقیاس بزرگی را در دو دوره اول ریاست جمهوری خود (۲۰۰۳-۲۰۱۶) آغاز کرد، ادامه داده و بدین ترتیب دوباره وضعیت رو به وخامت این پهناورترین کشور آمریکای لاتین در دوره بولسانارو را بهبود بخشد.

تاکنون نظرسنجی ها هم از احتمال بیشتر پیروزی داسیلوا این نامزد چپگرا از حزب کارگران (PT) در این قطبی ترین انتخابات برزیل خبر می‌دهند و حتی پیش بینی می کنند لولا بتواند در همان دور اول کار را به نفع خود تمام کند.

مثلا نظرسنجی موسسه تحقیقات افکار دیتا فالیا در ۱۸ اوت او را با ۴۸ درصد آرا پیشتاز ارزیابی کرده در حالی که ۳۲ درصد از رای دهندگان همچنان از بولسونارو حمایت می کنند.

بر اساس آخرین نظرسنجی موسسه ایپِک (Ipec)، لولا داسیلوا این بار نیز با کسب ۴۴ درصد آرا، گزینه اصلی پیروزی در این انتخابات ریاست جمهوری است که نهمین آنها به حساب می آید.

بر پایه این نظرسنجی فقط ۲۹ درصد سوال شوندگان عملکرد رئیس جمهوری فعلی را خوب ارزیابی کردند و در مقابل ۴۳ درصد، مدیریت او را بسیار بد و ۲۶ درصد معمولی برآورد کردند. به همین دلیل رئیس جمهور در مواجهه با نتایج نظرسنجی‌ ها احساس خطر کرده و گفته است که در صورت شکست ممکن است نتایج را قبول نکند.

با این وجود بولسونارو که همچون دوست ناباب خود (ترامپ) یک ملی‌گرای طرفدار مالکیت تسلیحات است، با نارضایتی فزاینده عمومی در مورد مدیریتش در زمان همه‌گیری ویروس کرونا و تلاش برای تشویق استخراج معادن در آمازون مواجه شده و این در حالی است که تورم بالا و افزایش قیمت سوخت نیز به محبوبیت او در کشور لطمه زده است.

وی که در سال ۲۰۱۹ میلادی به قدرت رسیده همچنین نسبت به نظام رای‌گیری الکترونیکی این کشور ابراز نگرانی کرده است. او بدون هیچ مدرکی تاکید دارد که این سیستم رای گیری در برابر تقلب آسیب‌پذیر است؛ ادعایی که توسط کارشناسان قضایی رد شده و آنها می‌گویند رئیس‌ جمهوری به دنبال ایجاد شک و تردید قبل از رای‌گیری سال ۲۰۲۲ است تا نتایج را به چالش بکشد.

وی در حالی در انتخابات ۲۰۱۸ از رقیب خود پیشی گرفته بود که از همان ابتدا، با وعده‌های پوپولیستی و استفاده از تاکتیک‌های رفتاری و انتخاباتی مشابه دونالد ترامپ، نگرش نظامی‌گری، حمایت از سیاست‌های راست گرایانه موجب تشدید اختلافات در این کشور شد.

سیستم رای‌گیری در برزیل شامل تشخیص هویت، رای‌ دادن و شمارش آرا، تمام الکترونیکی و با استفاده از صندوق‌های الکترونیکی صورت می‌گیرد که در آن هر نامزد با یک شماره انتخاباتی مشخص شده‌است.

در سال ٢٠٠٠ میلادی، رای‌گیری به شیوه الکترونیکی مورد تایید و تصویب دیوان عالی انتخابات قرار گرفت و انتخابات از سال ٢٠٠٢ به بعد در سراسر برزیل با این روش برگزار می‌شود.

با این وجود بولسونارو پیشتر با انتقاد از این نظام رای‌گیری الکترونیکی بر بازگشت کشور به نظام رای‌گیری کاغذی در انتخابات ریاست جمهوری تاکید کرده بود و با این وجود پیش بینی ها حاکی از آن است که او هیچ نتیجه ای جز پیروزی خود در این انتخابات را نپذیرد.

وی به تازگی رقیب قدر خود را به عنوان "مردی شیطان زده که ۷ بار در روز دروغ می گوید" توصیف و اعلام کرد: "در صورتی که او (داسیلوا) پیروز شود، باید با او مقابله کرد چون ما دولتی نمی خواهیم که اسلحه پخش کند. ما دولتی می خواهیم که کتاب پخش کند. "

یادآوری می شود این نامزد راست افراطی تا قبل از پیروزی ساختگی در انتخابات قبلی محبوبیت چندانی نداشت و بعد از آنکه در جریان تبلیغات انتخاباتی، یک بیمار روانی با چاقو به او حمله کرد و به شدت مجروح شد، این ترور به معروفیت این سناتور نسبتا ناشناخته کمک فراوانی کرد.

او بعد از انتخابات نیز به دلایل اقتصادی مانع اجرای محدودیت‌های سخت در طول همه‌گیری کرونا شد و باز هم همچون ترامپ فایده واکسیناسیون را زیر سوال برده بود و به همین دلیل فقط تا سال ۲۰۲۱ میلادی ۶۰۰ هزار نفر بر اثر کرونا در برزیل جان سپردند.

یعنی او به دلیل مدیریت غلط بحران کووید-۱۹ و حمله به سیستم رای‌گیری و نظام انتخاباتی برزیل به شدت مورد انتقاد است و امروز در رقابت جدی با لولا داسیلوا قرار دارد که در سال ۲۰۱۸ با محبوبیت بی‌سابقه‌ای قدرت را ترک کرده بود، چون از طرف او به فساد متهم شده و به مدت ۱۹ ماه به زندان افتاده بود اما بعدها دادگاه عالی کشور و سازمان ملل بی گناهی او را تایید کرد.

داسیلوا که در دوران ریاست جمهوری خود رشد اقتصادی سریع برزیل را رقم زده بود در دوره حاکمیت خود سرمایه‌گذاری در حوزه‌های گوناگون از جمله در حوزه های آموزش، اشتغال، تولید بنگاه های کوچک و متوسط، بهداشت و مسکن را افزایش داد و حتی شرکت "پتروبراس" (شرکت نفت و گاز برزیل) به سرمایه ۶۰ میلیارد رئال (واحد پول این کشور) رسید.

وی که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ ریاست جمهوری برزیل را بر عهده داشت در مناظره تلویزیونی پنجشنبه شب گذشته گفت که دولت او باید به دلیل انجام بیشترین تلاش‌ها برای کاهش فقر در یادها بماند.

لولا پیشتر سیاست خارجی دولت کشورش در قبال کاخ سفید را رویکردی تملق‌آمیز و چاپلوسانه توصیف کرد و بولسونارو را به دلیل تقلید از راهبردهای دونالد ترامپ یک «کپی ضعیف» از او خواند و گفت: "هیچ کس اگر رویاهای کوچک داشته باشد، بزرگ نخواهد شد. سیاست خارجی ما هرگز اجازه نداده که با آمریکا به شیوه ملایم صحبت شود. "

او یک ماه قبل در مقابل دروازه کارخانه فولکس واگن در سائو برناردو دو کامپو در حومه این کلان شهر، به اتحادیه‌های کارگری و کارگران فلزی وعده کاهش مالیات را داد.

به اعتقاد کارشناسان، در دوره او بود که حجم بازار برزیل ۵ برابر بزرگ تر شد. دیگر توزیع ثروت فقط به طبقه بالای جامعه منحصر نمی شد. ظرف مدت کوتاهی طبقه متوسط برزیل گسترش یافت و کاهش فاصله طبقاتی میان بالاترین و پایین ترین دهک های جامعه را به دنبال داشت.

یادآوری می شود با افزایش محبوبیت و در صورت پیروزی احتمالی داسیلوا، بولسونارو نخستین رئیس‌ جمهوری تک دوره‌ای برزیل خواهد بود و همین پیش بینی شکست، او را وا می دارد تا از هم اکنون به نتیجه ای غیر از پیروزی خود در این انتخابات تمکین نکند.

با این وجود، اگرچه بولسونارو در نظرسنجی ها از رقیب خود عقب تر است ولی با این حال از پایگاهی پرشور از حامیان نظامی، زمین داران و روحانیان مسیحی برخوردار است که بسیاری از آنها افراط گرایان مسلح مانند نیروهای ارتش و پلیس هستند.  

تحلیلگران معتقدند چنانچه او در این انتخابات شکست بخورد، این خطر قریب الوقوع وجود دارد که برزیل چیزی شبیه به حمله ۶ ژانویه به ساختمان کنگره آمریکا (بعد از شکست دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا) و یا حتی اتفاقی بدتر از آن را تجربه کند.
به همین دلیل گروه های حقوق بشر نیز از آن بیم دارند که مبادا ادعاهای بولسونارو زمینه را برای او فراهم کند تا نتایج را برای ماندن در قدرت به چالش بکشد.

تحلیل ها حاکی است که وضعیت سیاسی در دوره بولسانارو در برزیل برای چپ ناپایدار شده است و گروه‌های اصلی راست (زمین‌داران، روحانیون، و نظامیان) مایل هستند که از هر وسیله ای برای حفظ قدرت خود استفاده کنند.

چون ائتلاف همین گروه‌ها بود که در سال ۲۰۱۶ / ۱۳۹۵ به یک “کودتای قانونی” علیه "دیلما روسوف" رئیس جمهوری پیشین دست زد و در سال ۲۰۱۸ / ۱۳۹۷ با استفاده از “جنگ حقوقی” علیه لولا داسیلوا از رقابت او با بولسونارو جلوگیری کرد.

عبارت‌هایی چون (کودتای قانونی و جنگ حقوقی) هم‌ اکنون جزو واژه‌هایی هستند که از سوی نیروهای چپ در برزیل به‌کار برده می‌شوند و از آن‌ها چنین استنباط می شود که راست‌گراها (یا سنتریو که نیروهایی هستند که به هر قیمت در حکومت سهیم می‌مانند) در صورت احساس خطر آشکار است که از منافع‌شان در نمی‌گذرند.

"لئوناردو فونته" جامعه‌شناس و متخصص روابط بین‌الملل برزیلی معتقد است که «دموکراسی جوان» این کشور به خاطر تشکیک مکرر بولسونارو در نظام رأی‌گیری الکترونیک به آزمون گذاشته خواهد شد و این کار باعث گمانه‌زنی‌هایی شده است که حامیان این مرد که مشهور است به «دونالد ترامپ نواحی استوایی» ممکن است نسخه خودشان از شورش‌های پس از انتخابات در مقر کنگره آمریکا در ۶ ژانویه سال ۲۰۲۱ را داشته باشند.  

وی با اعلام اینکه نظام دموکراتیک در چندین کشور غربی زیر سایه تهدید است و نشانه‌های آن را هم هم‌اکنون در برزیل می‌بینیم، افزود: «باید ببینیم بولسونارو اگر شکست بخورد چه می‌کند ولی معقول است بگوییم دموکراسی در برزیل به آزمون گذاشته می‌شود.» 

وی معتقد است که گفتار تحریک‌کننده و التهاب‌آفرین بولسونارو متاسفانه امروزه با قوانینی همراه شده است که مقررات مالکیت اسلحه را در برزیل آسان‌تر کرده است و در نهایت موجب بروز تغییراتی اجتماعی به نفع راست گرایان در کشور شود.

کارولینا ریکاردو مدیر اجرایی اندیشکده "سو دا پاز" برزیل هم می‌گوید: «امروز ما یک ارتش واقعی از افراد مسلح غیرنظامی داریم و این وضعیتی بسیار نگران‌کننده است. به همین دلیل نگرانی‌هایی هم درباره نقشی که ارتش واقعی ممکن است پس از انتخابات ایفا کند وجود داشته است. "

فرجام سخن این که نتایج نهمین دوره انتخابات سراسری ریاست جمهوری در برزیل که تا ساعتی دیگر آغاز می شود - اختلاف ساعت ایران و برزیل ۷ و نیم ساعت است- مشخص می کند که آیا بولسانارو به نتیجه ای غیرمطلوب خود تمکین کند یا خیر؟