نگرانی غرب مازندران از طغیان رودخانه‌ها/ ساماندهی و لایروبی راه حل مشکلات

به گزارش ایرنا، هرساله با فرارسیدن فصول پاییز و زمستان و شروع بارندگی ها، یکی از مهم ترین موضوعاتی که به عنوان یک چالش اذهان اهالی غرب مازندران را نگران می کند احتمال وقوع سیلاب های خانمان برانداز است که ضرورت دارد متولیان امر با ساماندهی اساسی رودخانه ها برای پیشگیری از تکرار این حوادث تدابیری بیندیشند. 

به اعتقاد کارشناسان امر امروز فاصله زمانی دوره برگشت سیلاب ها از حدود ۵۰ سال به حدود ۱۰ سال رسیده است و نوع بارندگی ها هم شاید گاهی اوقات مدت زمان آن کوتاه باشد اما متاسفانه مقدار آن پرحجم و به شکل رگباری است که باعث بروز سیلاب می شود.

داده های آماری نشان می دهد که خسارت های خانمان برانداز سیل طی پنج دهه اخیر بیش از نیمی از مجموع خسارت های ناشی از بلایای طبیعی در دنیا را به خود اختصاص داده است، شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور هم به گونه ای است که هر سال در نقاط مختلف به ویژه مازندران شاهد رخداد پدیده سیلاب همراه خسارت های جبران ناپذیری  در این استان هستیم.

کارشناسان وقوع سیلاب در کشور را مختص مناطق خاصی نمی دانند و معتقدند این پدیده در بیشتر نقاط کشور رخ می دهد منتهی در استان های شمالی به ویژه گیلان و مازندران به خاطر برخورداری از رودخانه های جاری با شیب تند و طول کوتاه شدت و حدت جریان های سیل به نسبت دیگر نقاط کشور بیشتر است و متاسفانه با بروز این حادثه هرساله خسارت های جبران ناپذیری به زندگی مردم، تاسیسات عمومی و زیرساخت های مناطق شهری و روستایی برجا می گذارد.  

نکته مهم این که در دوره های کم آبی و خشکسالی هم رخداد پدیده سیل متوقف نمی شود بلکه با شدت بزرگ تر و حجم خسارت های بیشتر اتفاق می افتد به گونه ای که از نگاه کارشناسان، دیگر نباید از واقعه سیل به عنوان حادثه غیر مترقبه نگریست بلکه باید ضمن ایجاد آمادگی لازم و تدوین راهکارهای پیشگیرانه و مدیریت بهینه سیلاب تا حدود زیادی از بروز خسارت و آثار های برجای مانده از سیل را کاهش داد.

در غرب مازندران حدود ۳۴ رودخانه کوچک و بزرگ زیر پوشش حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری غرب مازندران جریان دارد و بنا به گفته کارشناسان این اداره کل ، حدود ۱۴ رودخانه بحرانی است و در زمان شدت بارندگی حتی طی مدت زمان اندک این رودخانه ها طغیانی و به بروز سیلاب و خسارت های جبران ناپذیر دراین منطقه منجر می شوند.

اگرچه از زمان شکل گیری دولت مردمی سیزدهم طبق گزارش های مسوولان امر ، طی سال گذشته حدود ۲۰ میلیارد تومان بابت اجرای طرح های آبخیزداری به منظور کاهش خسارت های ویرانگر سیل با حجم عملیات چهار هزار و ۶۹۱ متر مکعب در منطقه غرب مازندران اختصاص داده شد و بیش از ۳۲ میلیارد تومان هم امسال برای این منظور پیش بینی شد اما در کنار این توجهات، ساماندهی رودخانه ها امر اجتناب ناپذیری است که باید مورد توجه دست اندرکاران امر قرار گیرد.

سوابق سیل سال های گذشته در غرب مازندران نشان می دهد که طی یک دهه اخیر اهالی این منطقه شاهد جریان های سیل ویرانگر بودند و نمونه آن می توان به سیل مرداد ماه سال گذشته در منطقه دوهزار تنکابن، خسارت ۵۶ میلیارد تومان سیل سال ۹۲ در نوشهر و ۳۱ میلیارد تومانی سال گذشته در بخش کجور، خسارت سیل هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی امسال در روستاهای مرزن آباد و جان باختن دست کم هفت نفر در این حادثه تلخ و سیل آبان ماه سال گذشته در بخش بلده نور اشاره کرد.

برابر گزارش های مسوولان امر، دولت به خاطر حجم بالای خسارت ها و محدودهای مالی تاکنون نتوانسته است از عهده پرداخت این خسارت ها بر آید و طبق گفته مدیرعامل سازمان مدیریت بحران کشور در نشستی که با حضور او تحت عنوان ستاد مدیریت بحران مازندران در بخش سیل زده مرزن آباد چالوس برگزار شده بود اعلام کرد دولت هنوز نتوانسته خسارت های سیل سال ۱۳۹۸ را پرداخت کند و ضرورت دارد مردم مساله بیمه حوادث را جدی پیگیری کنند.  

روند ساماندهی رودخانه با تعلل انجام می گیرد

در این پیوند، فرماندار نوشهر با ابراز نگرانی از شروع فصل پاییز ، ریزش بارندگی های رگباری و در پی آن احتمال تکرار واقعه سیل در این فصول از کم کاری مسوولان دست اندرکار بابت عدم ساماندهی برخی از رودخانه های طغیانی در این شهرستان انتقاد کرد.

بنا بر اعلام هواشناسی نوشهر ، طی ۵۰ سال گذشته تاکنون، در ماه های مهر و آبان به طور میانگین هر ماه مقدار ۲۵۰ میلی متر تا ۳۰۰ میلی متر بارندگی در این شهرستان ثبت شده است و شکل بارندگی ها هم در این منطقه رگباری و کوتاه مدت است.

رستم زرودی در نشستی به همین منظور گفت : براساس تجربه و سوابق موجود، کرکرودسر ، کوشکسرا ، خیرود ، ماشلک،  وازیوار و گندابرود  به هنگام بارندگی شدید جزو رودخانه های طغیانی شهرستان نوشهر محسوب می شوند منتهی بررسی و مشاهدات میدانی نشان می دهد روند ساماندهی رودخانه با تعلل انجام می گیرد.

وی توضیح داد : به عنوان نمونه طی سه ماه گذشته مصوب شد که رودخانه کرکرودسر باید دیواره حفاظتی به طول یک کیلومتر احداث و عملیات لایروبی هم انجام گیرد با اینکه شهرداری حدود ۷۰ میلیارد ریال اعتبار در اختیار دارد اما طبق گزارش ها روند اجرای طرح به کندی پیش می رود.

فرماندار نوشهر خاطرنشان کرد : به نظر می رسد پیمانکار به کار گرفته شده در اجرای این طرح اهلیت ندارد چرا که حدود دو دستگاه خودرو میله گرد هم برای ساخت این دیواره حفاظتی در همان مکان تخلیه شده و دلیلی ندارد پیمانکار با گذشت حدود ۲ ماه در این زمینه از خود تعلل نشان دهد.

هرگونه کوتاهی در این بخش پذیرفتنی نیست

وی ادامه داد :  در گذشته خیلی از شهروندان محدوده این رودخانه علاوه بر نامه نگاری، مراجعه به فرمانداری حتی تصاویری از طغیانی بودن این رودخانه را در فضاهای مجازی نشر داده اند بنابراین هر گونه کوتاهی در این بخش پذیرفتنی نیست و در صورت لزوم فرمانداری ناگزیر است در این حوزه ورود پیدا کند.

زرودی در باره رودخانه گنداب رود اظهارداشت : این رودخانه مرز میان نوشهر و چالوس جریان دارد و متاسفانه حجم انبوهی از روان آب های سطح شهر چالوس به هنگام بارندگی وارد این رودخانه می شود و اگر برای جلوگیری از این روان آب ها باید نشست مشترکان میان مسوولان این شهرستانها برگزار و راهکارهای لازم در این حوزه ارائه شود، بی تردید هر گونه کوتاهی در این بخش سبب آبگرفتگی فرودگاه و تخریب باند آن در  جریان سیل می شود.

فرماندار نوشهر با اظهار آنکه حدود ۱۰۰ میلیارد ریال هم برای ساخت دیواره حفاظتی رودخانه کوشک سرا اختصاص داده شد بر ضرورت تسریع در روند اجرای این طرح تاکید کرد.

زرودی وجود در ختان مزاحم در حاشیه و بستر رودخانه ها را یکی از عوامل مهم وقوع احتمالی سیل در این شهرستان مطرح کرد. 

درختان مزاحم از بستر و حریم رودخانه جمع آوری شود

وی تاکید کرد : منابع امور آب با همراهی مسوولان منابع طبیعی و محیط زیست هر چه زودتر این در ختان مزاحم در بستر و حریم رودخانه ها را شناسایی و نسبت به قلع و قمع آن ها اقدام و نتیجه را به فرمانداری گزارش کنند.

سیلی که در هفتم مرداد ماه امسال در پی بارندگی های رگباری و طغیانی شدن رودخانه چالوس در مناطق بالادست نقاط روستایی و کوهستانی بخش مرزن آباد رخ داد براساس مشاهدات عینی مسوولان امر و نیز گزارش ها، بارندگی شدید به علت عدم لایروبی رودخانه های دلیر و چالوس ، دخل و تصرف به حریم و بستر ، ساخت و سازهای غیر مجاز ، حجم انبوهی از گل و لای ، تخته های سنگ های بزرگ ، تنه و شاخ برگ درختان سرپا ،خشک و افتاده به همراه خود آورد به طوری که مسیر ورود جریانی اب رودخانه را مسدود کرد .

چالش لایروبی نکردن رودخانه ها باید برطرف شود

استاندار مازندران پس از این واقعه تلخ و غمبار در نشستی با موضوع ستاد مدیریت بحران استان ضمن انتقاد از مسوولان دست اندرکار بابت ساخت و سازهای غیر مجاز در حریم و بربستر رودخانه ها ، برچیدن درختان مزاحم در مسیر رودخانه های این بخش کوهستانی را خواستار شد.

سیدمحمود حسینی پور در این نشست گفته بود : مساله لایروبی نکردن رودخانه ها و نیز عدم قلع و قمع درختان مزاحم یکی از مهم ترین موضوعاتی بود که در بازدید از مناطق سیل زده روستاییان این منطقه مطرح کردند و باید تحت هر شرایطی این چالش برطرف شود.

طبق قانون ، متولی رودخانه ها و انهار در داخل و خارج از بافت شهری بر عهده منابع امور آب است منتهی بحث ساماندهی مانند ساخت دیواره های حفاظتی ، لایروبی و نیز ایجاد سازه ها در شهرها بر عهده شهرداری هاست که باید با نظارت منابع امور آب در هر منطقه انجام گیرد.  

بارش های رگباری به وقوع سیلاب منجر می شود/ 14 رودخانه غرب مازندران بحرانی است

رئیس اداره کنترل سیلاب و آبخوانداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران - نوشهر گفت : امروز فاصله زمانی دوره برگشت سیلاب ها از حدود ۵۰ سال به حدود ۱۰ سال رسیده است و نوع بارندگی ها هم شاید گاهی اوقات مدت زمان آن کوتاه باشد اما متاسفانه مقدار آن پرحجم و به شکل رگباری است و باعث بروز سیل و سیلاب می شود.

قربانعلی خدایی افزود : از مجموع ۳۴ رودخانه بزرگ و کوچک در محدوده حفاظتی این اداره کل ، براساس مطالعات میدانی و قدم به قدم ، حدود ۱۴ رودخانه آن بحرانی است و اگر چاره ای برای ساماندهی و خنثی سازی نقاط حادثه خیز این رودخانه ها صورت نپذیرد احتمال دارد خسارت های زیادی روی دوش مردم و دولت بگذارد.

رئیس اداره کنترل سیلاب اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران - نوشهر تصریح کرد: امروز رشد درختان در ارتفاعات جنگلی به خاطر رطوبت بالا بسیار زیاد است به عنوان نمونه درخت "توسگا" گونه ای است که خیلی زود رشد می کند و به محض بارندگی شدید و پرحجم شدن آب رودخانه ها ، این درختان ریشه کن و زیر آن ها خالی می شود و پس از غوطه ور شدن در آب در مسیر به ویژه در سرپیچ ها یا ورودی دهنه پل ها گیر می کنند و در نتیجه آب مسیر رودخانه تغییر می کند و پس می زند.

خدایی توضیح داد : به عنوان مثال اگر این اتفاقات در نقاط روستایی رخ دهد به طور طبیعی باعث آب بردگی و آب شستگی اراضی باغی و زراعی می شود و ضمن آنکه در پیرامون این رودخانه به زیرساخت ها مانند معابر عمومی، سکونتگاه ها، مکان های عمومی خسارت وارد می کند.

لزوم احداث دیواره های حفاظتی رودخانه ها

این کارشناس خاطرنشان کرد : امروز تنها کاری که اتفاق می افتد مدیریت سیلاب بوده  نه کنترل این پدیده طبیعی و راهکار اصلی جلوگیری از بروز سیل علاوه بر شناسایی و  نشانه گذاری درختان مزاحم برای قطع آن ها، ساخت سرشاخه گیرها در نقاط پایین دست یا به عبارتی خروجی جنگل ها و احداث دیواره های حفاظتی رودخانه هاست که برابر قانون در خارج از روستا و شهر برعهده ادارات منابع امور آب ، حوزه شهری شهرداری ها و روستاها بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است.    

رئیس اداره کنترل سیلاب و آبخوانداری اداره کل منابع طبیعی استان مازندران - نوشهر گفت :  ساخت دیواره های حفاظتی ، احداث سد و بندهای سرشاخه گیر تحت عنوان طرح های آبخیزداری را راهی موثر برای پیشگیری از سیل و سیلاب در این منطقه است و از سال ۱۳۹۸ چنین طرح هایی در این منطقه اجرا شده است.

خدایی ، افزود : حدود  ۹ بند سرشاخه گیر به روی رودخانه های "پلنگ رود " ، "میجران " رامسر ، "شیرود " ،سرخرود " ، "کاظم رود " تنکابن ، "کرکرودسر" ، "ماشلک " و  "خیرودکنار" نوشهر انجام شد.

برابر آمار طی ۲ سال گذشته تاکنون حدود ۵۳۰ میلیارد ریال از محل اعتبار صندوق توسعه ملی و استانی ، با انجام عملیات اجرایی حدود ۱۸۴ طرح آبخیز داری ، حدود ۴۰۰ هزار هکتار از سطح عرصه های منابع طبیعی غرب مازندران تحت پوشش این طرح ها قرار گرفت.

وی گفت:  امسال عملیات ساخت تعداد سه سرشاخه گیر با پیش بینی اعتباری مورد نیاز بالغ بر ۳۵ میلیارد تومان در دستور کار داریم و این طرح ها اجرا شود ، سطحی حدود ۱۵۰ هزار هکتار را زیر پوشش قرار می دهد که این طرح های آبخیز به روی رودخانه های " عالم کلای "  و "گلندرود " نوشهر ، "نوکرود " عباس آباد و "صفا رود" رامسر است.       

مدیر منابع امور آب شهرستان های نوشهر ، چالوس و کلاردشت در این باره گفت :حدود ۱۹ رودخانه دائمی به طول حدود ۳۵۰ کیلومتر در شهرستان نوشهر ، چالوس و کلاردشت جریان دارد و آن نقاطی از طول مسیر این رودخانه ها که نیاز به ساماندهی باشد این کار انجام می گیرد کما اینکه امسال چنین عملیاتی در رودخانه های کرکرودسر ،ماشلک و نیرنگ به عنوان رودخانه های بحرانی و خطر ساز این شهرستان انجام گرفت.

سید محمود کلانتریان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : اغلب خسارت ها ناشی از سیل در فاصله میان کوه و دشت در این منطقه رخ می دهد و هربار سیل آمده در بازدیدهای میدانی مشخص شده که کنده های بزرگی در سرپیچ ها یا سردهنه پل ها باقی ماندند و مانع حرکت آب رودخانه در مسیر اصلی شدند و همین عامل باعث بالا آمدن ارتفاع آب و تغییر مسیر جهت رودخانه شدند.

این مسوول توضیح داد : به عنوان مثال سیلی که در سال ۱۳۹۷ در این شهرستان بوقوع پیوست  رودخانه های "گچرود " و "وازیوار "  شرق شهرستان نوشهر طغیان کرد و سیل در این منطقه رخ داد و با بکارگیری ماشین آلات سنگین برای رفع گرفتگی و هدایت آب متاسفانه حجم انبوهی از چوب آلات جنگلی در میان این رودخانه وجود داشت که با بیل مکانیکی به بیرون انداخته شد.

مدیر منابع امور آب شهرستان های نوشهر، چالوس و کلاردشت با اظهار بی اطلاعی  از شمار درختان مزاحم موجود در بستر رودخانه های جریانی این شهرستان ها اظهارداشت : در بستر برخی از رودخانه ها مانند صلاح الدین کلا ، کچرود ، وازیوار ، "کینس رود ،  نیرنگ و چالوس درختانی وجود دارد  که براساس مصوبه اخیر ستاد مدیریت بحران استان درصدد هستیم با همکاری اداره منابع طبیعی شهرستان ها  نسبت به قطع این درختان اقدام کنیم.

وجود درختان مزاحم در حریم و بستر جریانی رودخانه ها به هنگام پرآب شدن در زمان بارش های رگباری از مهم ترین عوامل وقوع سیل بنا به گفته مسوولان دست اندرکار محسوب می شود و طبق تبصره ۲ قانون منع برداشت چوب از جنگل های شمال که از اواخر سال ۱۳۹۵ در کشور اجرا شد سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با جمع آوری و بهره برداری درختان پیر ، خشک سرپا ، افتاده ، لاپی ، و آفت زده غیر قابل احیا در قالب بهداشت ، حفاظت و پرورش جنگل اقدام کند.

درحالی که بنا به گفته برخی از مسوولان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری غرب مازندران طی سه سال گذشته حدود ۲۴ هزار متر مکعب چوب در قالب وجود درختان مزاحم در بستر رودخانه های این منطقه شناسایی شد اما اجازه قلع و قمع این درختان به مسوولان متولی داده نشد.

به تاکید کارشناسان امر غرب مازندران به لحاظ موقعیت جغرافیایی ویژه اعم از جنگل و دشت و دریا و وجود رودخانه سیلابی در این منطقه ضروری است تا مسوولان امر در استان مازندران و مهمتر مسوولان وزراتخانه های ذیربط نسبت تخصیص اعتبارات موردنیاز برای لایروبی و ساماندهی رودخانه های یادشده این منطقه توجه ویژه داشته باشند.

همچنین اهالی شهرستان های نور، نوشهر ؛ چالوس ، کلاردشت ، عباس آباد ، تنکابن و رامسر واقع در غرب مازندران ضمن قدردانی از دولت مردمی سیزدهم در توجه به زیرساختهای این منطقه در یک سال اخیر از مسوولان نهادهای مربوط انتظار دارند تا نسبت به رفع این نیاز اساسی منطقه سیل خیز تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند.