چه محصولی در کردستان بکاریم؟

به گزارش ایرنا، یک میلیون و ۲۱۷ هزار و ۳۸ هکتار از مساحت کردستان به اراضی کشاورزی اختصاص دارد که این میزان حدود پنج درصد اراضی کشاورزی کشور را تشکیل داده است؛ ۹۶ درصد سطح اراضی کشاورزی استان هم به کشت سالانه محصولات زراعی و سطح آیش ( بدون کشت) و چهار درصد به عبارتی ۵۲ هزار و ۶۷۰ هکتار آن به اراضی باغی اختصاص پیدا کرده است.

براساس آخرین گزارش عملکرد سالانه تولید محصولات زراعی و باغی استان که مربوط به سال ۱۴۰۰  است در ۷۹۱ هزار و ۹۷۰ هکتار زیر کشت؛ یک میلیون و ۷۵۴ هزار تن محصول تولید شده و میزان برداشت محصولات باغی هم ۴۴۳ هزار تن بوده است.

از ۷۹۱ هزار و ۹۷۰ هکتار اراضی زیر کشت محصولات زراعی استان ۸۷ درصد آن دیم و فقط ۱۳ درصد آن آبی است سالانه هم حدود ۲۱۱ هزار و ۲۶۸ هکتار از اراضی دیم به ویژه در شرق و شمال شرق و شمال استان به طور آیش در تناوب زراعی قرار می‌گیرد.

۷۹ درصد از سطح زیرکشت محصولات زراعی استان سالانه به غلات، ۱۳ درصد حبوبات، پنج درصد به علوفه و سه درصد دیگر به سایر محصولات زراعی اختصاص پیدا می کند.

فعالیت بیش از ۹۰ درصد بهره‌برداران بخش کشاورزی کردستان در حوزه زراعی و باغی

در چهارمین سرشماری عمومی کشاورزی که در سال ۹۳ انجام شد (سرشماری بخش کشاورزی هر ۱۰ سال یکبار انجام می شود) ۱۱۳ هزار و ۶۰۶ بهره بردار بخش کشاورزی در سطح استان شناسایی شد و حال مسوولان ذیربط معتقدند این آمار در حال حاضر به ۱۲۵ هزار بهره‌بردار افزایش پیدا کرده است.

بیشتر بهره‌برداران بخش کشاورزی به عبارتی بیش از 100 هزار نفر آنها مربوط به زیربخش های زراعت و باغبانی است و این اهمیت بخش کشاورزی استان به ویژه در این ۲ زیربخش را می‌رساند.

کشاورزی جزو نخستین مشاغل انسان ها در طول تاریخ بوده که به تدریج و با رشد علم و تکنولوژی دستخوش تغییراتی به منظور بهبود تولید و افزایش درآمد شاغلان آن شده است.

سال ها است که در کشورهای صنعتی شیوه سنتی کشاورزی منسوخ شده و به شیوه های مدرن اقدام به تولید محصولات کشاورزی می کنند در این بین کشورهای در حال توسعه هم چون ایران هم درصدد گذر از این مرحله است.

 در گذشته بدون توجه به مسائلی هم چون نیاز بازار و میزان آب مصرفی و نوع محصول براساس ظرفیت منطقه؛ کشاورزان اقدام به کشت می کردند و در بسیاری از مواقع هم تولید بیش از تقاضای بازار منجر به افزایش ضایعات و ضرر مالی آنها می‌شد ولی با در نظرگرفتن ظرفیت‌های هر منطقه و کشت محصول براساس آن می توان از چنین آسیب‌هایی جلوگیری کرد.
 

کردستان دارای دشت های مناسب و مستعدی به ویژه برای کشاورزی است که عمده آنها در شهرستان های قروه، بیجار و کامیاران واقع شده ولی یکی از چالش های این مناطق نبود آب کافی است و در مقابل غرب استان به دلیل برخورداری از بارندگی بیشتر به گونه ای که متوسط بارندگی بلندمدت در آن بیشتر از ۳۷۶ میلیمتر در سال است از مناطق مستعد دیم کشور به شمار می‌رود.

کردستان دارای دشت های مناسب و مستعدی به ویژه برای کشاورزی است که عمده آنها در شهرستان های قروه، بیجار و کامیاران واقع شده ولی یکی از چالش های این مناطق نبود آب کافی است و در مقابل غرب استان به دلیل برخورداری از بارندگی بیشتر به گونه ای که متوسط بارندگی بلندمدت در آن بیشتر از ۳۷۶ میلیمتر در سال است از مناطق مستعد دیم کشور به شمار می‌رود.

مورد مذکور همواره یکی از دغدغه های مسوولان و فعالان بخش کشاورزی استان بوده است و طرح هایی هم چون انتقال آب از غرب به شرق استان هم مطرح شده و مصوباتی هم در این رابطه وجود دارد تا بیشتر از این فشار به سفره های آب زیرزمینی در شرق استان وارد نشود که تاکنون این مهم محقق نشده است.

لذا در این راستا از سال ۱۳۸۸ بحث الگوی کشت مطرح شد ولی در حد بیان و طرح مساله ماند و سپس  طی سال زراعی ۹۳-۹۲ وضعیت الگوی کشت در کردستان مورد بررسی قرار گرفت و این سال به عنوان سال پایه در نظر گرفته شده است.

حال با توجه به اهمیت اینکه چه میزان منابع موجود به صورت ظرفیت در هر منطقه در اختیار است و باید چه محصولی و به چه میزانی و در کجا و چه زمانی کشت شود، مدل الگوی کشت در کشور طراحی و تهیه شده و ۱۸ مهر ماه سال ۱۴۰۱ هم سند این الگو با حضور مسوولان کشوری رونمایی شده است.

براساس اعلام معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی کردستان این برنامه هنوز به استان ابلاغ نشده و اطلاعی از شیوه اجرایی در اختیار نیست ولی برمبنای چارچوب اصلی طرح الگوی کشت؛ فاز نخست اجرای آن به محصولات زراعی اختصاص دارد سال آینده محصولات باغی و سال های بعد هم شیلات و دیگر محصولات بخش کشاورزی به آن افزوده می شود.

طی دهه های اخیر توجه به الگوی کشت چندین برابر شده است چراکه اقلیم به طور قابل توجهی تغییر کرده و یکی از مهمترین چالش های این قرن تهدید امنیت غذایی است لذا همه کشورها به دنبال اجرای طرح‌های موثری در راستای افزایش تولید با حفظ منابع آب و خاک هستند.

آیت‌الله رئیسی در دومین جلسه شورای عالی آب در دولت سیزدهم بر اجرای الگوی کشت تاکید و آن را به عنوان یکی از مهمترین و محوری ترین مسائل کشور مطرح کرد و خواستار همکاری مردم در راستای تحقق این برنامه شد.

تضمین درآمد کشاورز رمز موفقیت در اجرای طرح الگوی کشت

رییس خانه کشاورز کردستان در رابطه با اجرای طرح الگوی کشت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: سالانه تعدادی از کشاورزان به دلیل عدم تناسب بین عرضه و تقاضا متضرر می شوند و اگر الگوی کشت بدرستی اجرا شود بی شک شاهد ایجاد تناسب در تولید و عرضه محصولات به بازار خواهیم بود.

سعید احمدپناه اجرای این طرح را مستلزم داشتن پشتوانه قانونی دانست و افزود: اگر کشاورزی اقدام به اجرای این طرح نکند آیا قانونی برای برخورد با او وجود دارد؟ آیا انگیزه و تشویق لازم برای کشاورزان در نظرگرفته شده است؟.

وی معتقد است هنوز زیرساخت های لازم برای اجرای این طرح مهیا نیست چرا که کشاورزان همواره به سمت کشت محصولاتی گرایش دارند که برای آنها بیشترین درآمد را داشته باشد لذا در صورت عدم تامین و تضمین درآمد اقدام به اجرای چنین طرحی نخواهند کرد.

رییس خانه کشاورز کردستان ادامه داد: البته  اگر این طرح به طور مطلوب و با درنظر گرفتن همه موارد اجرایی شود بسیار تاثیرگذار است به ویژه در شرایط کنونی که مشکلاتی در زمینه تامین آب در کشور داریم.

احمدپناه با اشاره به اینکه کشاورزان از کمبود آب آسیب زیادی دیده و می بینند، افزود: اگر امروز کشاورزان به دنبال کشت بهترین رقم گندم با عملکرد بالا و سپس تغذیه خاک برای داشتن بیشترین تولید هستند به دلیل تضمین خرید آن از سوی دولت است.

 بر اساس گفته مسوولان موارد تشویقی و برخوردی هم برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده و این بیانگر جدیت در اجرایی کردن این طرح تاثیرگذار به ویژه در زمینه مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی است.

اعمال مشوق هایی برای اجراکنندگان طرح الگوی کشت

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت:کشاورزانی که طرح الگوی کشت را اجرا کنند در تمدید پروانه چاه آب و بهای آب پرداختی حمایت می شوند و مبلغی از آنها دریافت نخواهد شد و یا تخفیف زیادی به آنها داده می شود و افرادی هم که رعایت نکنند باید هزینه‌های بیشتری بابت این موارد پرداخت کنند.

کشاورزانی که طرح الگوی کشت را اجرا کنند در تمدید پروانه چاه آب و بهای آب پرداختی حمایت می شوند و مبلغی از آنها دریافت نخواهد شد وی یا تخفیف زیادی به آنها داده می شود و افرادی هم که رعایت نکنند باید هزینه‌های بیشتری را بابت این موارد پرداخت کنند.

حیدر مرادی ادامه داد: به عنوان نمونه براساس اجرای این طرح در اراضی پایاب سد، هر کشاورزی مختار است ۲۰ درصد اراضی خود را به کشت علوفه، ۴۰ تا ۴۵ درصد به کشت غلات و ۱۰درصد دانه های روغنی و دیگر محصولات کشاورزی اختصاص دهد.

وی اضافه کرد: اگر کشاورزی ۱۰۰ درصد زمین خود را به کشت یک محصول آن هم از نوع آب بر اختصاص دهد دیگر از خدمات سازمان جهاد کشاورزی از جمله یارانه کود و سم و تسهیلات بهره‌‎مند نخواهد شد.

مرادی یادآور شد: اجرای الگوی کشت منجر به حفظ منابع آب و خاک و جلوگیری از فرسایش های آبی و بادی و همچنین حرکت از سمت کشت مرسوم به سوی کشاورزی حفاظتی و کم خاک ورزی می شود که این موارد منجر به حفظ منابع و تولید پایدار در این بخش خواهد شد.

هر طرحی که در هر بخشی تهیه و تدوین می شود در مسیر اجرای آن ممکن است موانعی وجود داشته باشد که اجرای آنرا با مشکلاتی مواجه کند و موجب تاخیر در دستیابی به هدف های تعیین شده شود.

در مسیر اجرای طرح الگوی کشت هم به گفته مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان هم تصمیم گیری های که در ارتباط با صادرات و واردات محصولات کشاورزی اتخاذ می شود اگر بدون توجه به بازار و وضعیت تولید باشد می تواند از موانع موثر در اجرای الگوی کشت باشد.

مرادی ثابت نبودن بازار و قیمت محصولات کشاورزی را مانعی برسر راه اجرای طرح الگوی کشت خواند و افزود: وقتی بدون توجه به تولید انجام شده صادرات و واردات برخی از محصولات ممنوع یا آزاد می شود بازار تعادلش را از دست می دهد و تولیدکنندگان متضرر می شوند.

آموزش بهره‌برداران در اجرای طرح الگوی کشت

رییس بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی کردستان هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه در الگوی کشت تولید براساس ظرفیت های طبیعی، اقتصادی و سیاست های استراتژیک در کشور است،  اظهار داشت: سه عامل موثر در اجرای این طرح شامل ظرفیت های طبیعی، اصول فنی و اقتصادی و سیاست های استراتژیک است.

همایون کانونی ادامه داد: الگوی کشت نوعی برنامه ریزی است که هر کشوری از طریق آمایش سرزمین در بخش کشاورزی  اقدام به اجرای آن می‌کند.

وی به یکی  از ابرچالش هایی موجود در کشور یعنی مساله آب است اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه بیشترین مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی است لذا الگویی برای کشت محصولات باید انتخاب شود که بیشترین میزان صرفه جویی و بهره‌وری آب از آن حاصل شود.

این محقق بخش کشاورزی معتقد است اجزا و عوامل مختلفی در موفقیت این طرح موثر است و باید میزان سرمایه، سطح اراضی و نیروی انسانی و نوع محصولی که در نتیجه آن درآمد بیشتری عاید کشاورز خواهد شد؛ مشخص باشد.

به گفته کانونی یکی از عوامل موثر در اجرای این طرح آموزش اصولی به کشاورزان توسط نیروهای متخصص است و با این اقدام دانش و مهارت بهره برداران در کشت محصولاتی که در راستای حفظ منابع آبی و خاکی تاثیرگذارند افزایش می‌یابد.

یکی از عوامل موثر در اجرای این طرح آموزش اصولی به کشاورزان توسط نیروهای متخصص است و با این اقدام دانش و مهارت بهره برداران در کشت محصولاتی که در راستای حفظ منابع آبی و خاکی تاثیرگذارند افزایش می‌یابد.

اجرای الگوی کشت موفق در اراضی دیم

از آنجا که بیشترین سطح اراضی زیرکشت زراعی کردستان به کشت دیم اختصاص دارد و میزان افرادی که معیشت آنها به این بخش وابسته است هم بیشتر است لذا نباید از این قسمت در اجرای طرح الگوی کشت در استان غفلت شود.

حفظ رطوبت خاک و افزایش ماده آلی از مسائل مهم در اراضی دیم است به طوری که رییس بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی کردستان در این رابطه اظهار داشت:با الگوی کشت مناسب شامل استفاده از تناوب، ارقام مقاوم به خشکی و بکارگیری شیوه خاک‌ورزی که منجر به حفظ رطوبت خاک شود نه از بین رفتن آن، می توان در اراضی دیم شاهد افزایش عملکرد و حفظ منابع شد. با الگوی کشت مناسب شامل استفاده از تناوب، ارقام مقاوم به خشکی و بکارگیری شیوه خاک‌ورزی که منجر به حفظ رطوبت خاک شود نه از بین رفتن آن، می توان در اراضی دیم شاهد افزایش عملکرد و حفظ منابع شد.

براساس بند«ت» ماده ۳۵ قانون برنامه ششم توسعه، دولت موظف به طراحی و اجرای الگوی کشت با تاکید بر محصولات راهبردی و ارتقای بهره وری آب در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و تامین منابع و الزامات مورد نیاز در قالب بودجه سالیانه و اعمال حمایت و مشوق های مناسب فقط در چارچوب الگوی کشت شده است. در این ماده قانون برنامه ششم ، وزارت نیرو هم موظف شده مطابق طرح الگوی کشت آب مورد نیاز را در اختیار کشاورزان قرار دهد.

اجرای برنامه ششم توسعه تا پایان سال ۱۴۰۱ تمدید شد و هرچند می بایست این طرح و منابع مالی و آبی آن طی ۲، سه سال پیش اجرایی شود ولی امید می‌رود در سال پایانی این برنامه شاهد آغازی قوی و موفق از آن باشیم.

اجرای این طرح بی شک به تنهایی از عهده وزارت جهاد کشاورزی خارج است و به گفته معاون امورر زراعت وزارت جهاد کشاورزی در صورتی در اجرای طرح الگوی کشت موفق می‌شویم که وزارتخانه‌های صمت، نیرو و اقتصاد، بانک مرکزی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و سایر نهادهای ذی‌ربط در کنار وزارت جهاد کشاورزی باشند.