فایننشال تایمز: آیا بحران انرژی، بخش صنعت اروپا را در هم می‌شکند؟

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا به نقل از تارنمای روزنامه "فایننشال تایمز"، در حالیکه شرکت های اروپایی خود را برای زمستانی طولانی آماده می کنند، مدیران و سیاستمداران نگران درهم شکستن صنایع در اثر افزایش بهای انرژی هستند.

این روزنامه در مطلب خود آورده است: «سنت گوبن» گروه فرانسوی مصالح ساختمانی، از جمله این شرکت ها است که در پی توافق مدیران برای کاهش هزینه های انرژی، در حال تدارک لباس گرم و دستکش برای کارکنان انبار خود است. این شرکت مقرر کرده تا به جای تنظیم دما بر روی ۱۵ درجه سانتیگراد، درجه حرارت ۸ درجه را در انبارهای خود تنظیم کند. مدیران ارشد این گروه تولیدی می گویند کار در دمای ۸ درجه سانتیگراد مانند فعالیت در بیرون است بنابراین ما باید همه ابزارها را برای کار در یک محیط بیرونی فراهم کنیم.

اما کارشناسان می گویند پایین آوردن درجه حرارت محل کار سبب کاهش هزینه ها نمی شود. در پی آغاز جنگ در اوکراین و تحریم روسیه و افزایش بی سابقه بهای انرژی، وضعیت حاکم بر اروپا به موضوعی برای بقا تبدیل شده است.

در ادامه مطلب درج شده در این روزنامه انگلیسی آمده است: بخش صنعت اروپا نزدیک به ۳۵ میلیون نفر یا ۱۵ درصد از جمعیت شاغل را به کار گرفته است و از این رو صنعتگران برجسته این بلوک در اوایل ماه جاری میلادی نسبت به اثرات ویرانگر بهای بی سابقه انرژی بر صنایع اروپا هشدار دادند.

«میز گرد اروپا برای صنعت» در نامه ای به «اورسولا فون در لاین» رئیس کمیسیون اروپا و «چارلز میشل» رئیس اتحادیه اروپا اعلام کردند: «افزایش قیمت انرژی باعث کاهش نگران کننده در رقابت پذیری مصرف کنندگان انرژی صنعتی اروپا شده است. بدون اقدام فوری برای محدود کردن قیمت‌ها برای خسارت جبران‌ناپذیر خواهد بود.

به نوشته این روزنامه، اما در ظاهر شرکت‌های صنعتی اروپایی چهره‌ شجاعانه از خود در برابر بحران انرژی نشان می دهند و با بحث بر سر اقدامات صرفه‌جویانه در مصرف انرژی و کاهش سایر هزینه ها ادعا می کنند که زمستان را پشت سر می گذارند. همزمان برخی دیگر نیز به دنبال استفاده دوباره از زغال سنگ و سایر سوخت های فسیلی هستند.

اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ حتی پیش از شروع زمستان در حال کاهش تولید هستند. از این رو مدیران اجرایی بسیاری از کارخانه ها از جمله بخش های تولیدی کود و سرامیک هشدار داده اند که در حال از دست دادن بازارهای جهانی به دلیل کاهش تولید هستند.

سیاستمداران اروپایی نیز زنگ خطر را به صدا درآورده اند. «الکساندر دی کرو» نخست وزیر بلژیک در اظهاراتی به تازگی گفته است که ما در معرض خطر صنعتی زدایی گسترده در قاره اروپا هستیم.

در این میان، برخی شرکت ها با درپیش گرفتن ابتکاراتی سعی در کاهش هزینه های انرژی دارند؛ به عنوان مثال، شرکت خودروسازی فرانسوی رنو، زمان گرم نگه داشتن رنگ را کاهش داده است؛  فرآیندی که تا ۴۰ درصد از تقاضای گاز را تشکیل می دهد. اما این مشاغل نخست باید زمستان سرد را پشت سر بگذارند.

فایننشال تایمز در این مطلب تشریح می کند که گاز مهم ترین منبع انرژی برای شرکت های صنعتی اروپاست. گاز یک ماده اولیه مهم است که در صنایع شیمیایی و کود استفاده می شود. بنابراین حذف آن برای بسیاری از فرآیندهای صنعتی به این آسانی نیست. نزدیک ۶۰ درصد مصرف گاز صنعتی برای فرآیندهای با دمای بالای ۵۰۰ درجه سانتیگراد و بالاتر از جمله شیشه سازی، سیمان یا سرامیک استفاده می شود. به همین دلیل، برخی شرکت‌ها برای برطرف کردن نیازشان به سمت سوخت‌های فسیلی روی می‌آورند، که عقب‌گردی بالقوه برای برنامه‌های گذار به سوی انرژی سبز بشمار می رود.

به عنوان مثال شرکت آلمانی "بایر" فعال در حوزه داروسازی و بیوتکنولوژی در سال ۲۰۱۹ از قصد خود برای کنار گذاشتن کامل سوخت های فسیلی و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر خبر داد. اما اکنون بار دیگر به استفاده از زغال سنگ روی آورده است.

بزرگترین سایت خودروسازی "فولکس واگن" در شهر "ولفسبورگ" نیز قرار است نیروگاه های برق را با استفاده زغال سنگ راه اندازی کند؛ تصمیمی که برخلاف تعهدات دولت این کشور برای گذار به سوی انرژی سبز است.  

براساس داده های موجود بخش فولاد اروپا نیز به دلیل افزایش بهای انرژی با کاهش تولید روبرو شده است. «آرسلورمتال» بزرگترین تولیدکننده فولاد اروپا، نیز پیش بینی کرده است که تولید سه ماهه جاری آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۷ درصد کمتر باشد.

«سازمان تجارت فلزات یورومتاکس» نیز می گوید که تمام کارخانه‌های ذوب روی اتحادیه اروپا مجبور به کاهش یا حتی توقف کامل فعالیت خود شده‌اند و این در حالی است که این بلوک ۵۰ درصد از تولید اولیه آلومینیوم را از دست داده است.

این وضعیت برای صنایع پلاستیک، سرامیک و دیگر صنایع وابسته به انرژی نیز در حال وقوع است.

شرکت "سنت گوبن" فرانسه می گوید پتانسیل کاهش انرژی در کارخانه های شیشه سازی این شرکت محدود است، چراکه کوره ها برای جلوگیری از انجماد شیشه باید روشن بمانند. بنابراین نمی توان مصرف سوخت را کاهش داد زیرا این به معنای تعطیلی واحد تولیدی است و به کارخانه آسیب می رساند. ضمن آنکه هرگونه تعطیلی اجباری موجب می شود که ۶ ماه تا یکسال برای شروع مجدد زمان لازم باشد.

از طرفی، تعطیلی های گسترده این نگرانی را ایجاد کرده که بحران انرژی سایه افکنده بر روی کارخانجات اروپایی، درها را به روی رقبای با هزینه انرژی کمتر باز می کند.

«جیووانی ساورانی» رئیس نهاد سرامیک سازی Confindustria Ceramica در ایتالیا می‌گوید: «کاهش یا توقف صادرات، هرچند به صورت موقت، به از دست دادن دائمی سهم بازار منجر می‌شود».

اما این نخستین بار نیست که تولیدکنندگان اروپایی از ضرر رقابتی ناشی از بازار پراکنده انرژی بلوک شکایت دارند. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، طی ۱۰ سال منتهی به ۲۰۲۰، قیمت گاز در اروپا به طور متوسط ​​دو تا سه برابر بیشتر از آمریکا بوده است. اما از زمان آغاز جنگ در اوکراین این شکاف ۱۰ برابر شده است.

«سازمان تجارت صنایع شیمیایی اروپا» (Cefic) نیز به تازگی اعلام کرده است که از ماه مارس سال جاری (اسفندماه) اروپا برای نخستین بار وارد کننده مواد شیمیایی از نظر حجم و ارزش شده است. «مارکو منسینک» مدیر کل این سازمان وضعیت جاری را نگران کننده ارزیابی کرده و می گوید تولیدات ما در سطح جهانی به دلیل هزینه های انرژی بسیار گران شده است.

گروه های بسته بندی «دی اس اسمیت» بریتانیایی و شرکت ایرلندی «اسمورفیف کاپا»  هر دو برای تامین کاغذ به شرکت های آمریکایی روی آورده اند. «رابرتز دی اس اسمیت» مدیرعامل شرکت مزبور می گوید: ما بیشتر از گذشته از آمریکا وارد می کنیم. برای تولید کاغذ انرژی زیادی مصرف می شود و از این رو خرید از آمریکا برای ما به صرفه تر است.

کارشناسان هشدار داده اند که هرچه شرکت‌ها مجبور به واردات برخی تولیدات از سایر کشورها شوند، این خطر وجود دارد که که برخی از تولیدات هرگز از سر گرفته نشود.

«آنوک آنره» از موسسه مطالعات انرژی آکسفورد می گوید که این اتفاق پیش‌تر هم رخ داده است. وی می افزاید: زمانی که قیمت گاز اروپا بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ در سطوح نسبتا بالایی قرار داشت، ما شاهد واردات از مناطقی مانند خاورمیانه، شمال آفریقا و آمریکا بودیم. همین امر سبب شد تا تقاضای گاز صنعتی هرگز به سطح قبل از بحران مالی بازنگردد.

این تهدید به ویژه در اروپای مرکزی و شرقی که به شدت به گاز روسیه متکی هستند، احساس می شود. به گفته منابع صنعتی، از ۴۵ میلیون تن تولید کود در سال اروپا، سهم لهستان تنها ۶ میلیون تن بوده و ۵ کارخانه تولیدی آن در حال حاضر تعطیل شده اند. این در حالی است که سه میلیون تن ظرفیت دیگر در مجارستان، رومانی و کرواسی به دلیل تعطیلی کارخانه ها به صفر رسیده است. در حال حاضر ۲۰ درصد ظرفیت تولید کود اروپا در اروپای شرقی وجود دارد که به دلیل تعطیلی صفر شده است.

در این میان شرکت هایی مانند «ولوو» و «بایر» شروع به ذخیره سازی قطعات و مواد اولیه به دلیل شرایط اضطراری و یا بروز مشکل در تامین کرده اند. شرکت بایر اعلام کرده است که نگرانی اصلیش نه قیمت انرژی، بلکه در دسترس بودن مواد اولیه برای تولید دارو است.

آینده صنعت مواد شیمیایی متکی به گاز اروپا و به ویژه «لودویگشافن BASF» به عنوان بزرگترین کارخانه شیمیایی در جهان برای برخی از صنعتگران عمیقا نگران کننده است. لودویگشافن یک تامین کننده کلیدی برای تولیدکنندگان همه چیز از خودرو گرفته تا خمیر دندان است و موتور بخش مواد شیمیایی آلمان بشمار می رود.

مارکو منسینک در این خصوص گفت: اگر صنعت مواد شیمیایی آلمان کاهش یابد، سه هفته بعد تمامی زنجیره های تامین اروپا به مشکل برمی خورند.  

براساس داده های موجود، شرکت های آلمانی که ۲۷ درصد از تولیدات صنعتی فروخته شده بلوک را از نظر ارزش تشکیل می دهند، در خط مقدم اثرات افزایش بهای انرژی قرار دارند. در ابتدای سال جاری، بیش از ۵۰ درصد واردات گاز آلمان از روسیه بود و صنایع این کشور چیزی بیش از یک سوم تقاضا برای انرژی را تشکیل می داد.

کشورهای دیگر هم اگرچه ممکن است از حجم صنعتی آلمان برخوردار نباشند، اما اقتصاد و اشتغال  آنها بیشتر به تولید وابسته است.

"سازمان همکاری و توسعه اقتصادی" (OECD سازمانی است بین‌المللی، که اعضای آن متعهد به اصول دموکراسی و اقتصاد آزاد هستند) تخمین زده است که لهستان، جمهوری چک، اسلواکی، اتریش، اسلوونی، سوئد، فنلاند و شمال ایتالیا بیشترین سهم اشتغال را در بخش های آسیب پذیر گاز دارند. همه این کشورها در تلاش هستند تا با سردتر شدن هوا و افزایش تقاضای انرژی، از صنایع و شهروندان خود حمایت کنند. اما بسیاری از شرکت ها در حال حاضر به دنبال زمستان سال آینده هم هستند و از این رو شرایط سختتری را پیش بینی کرده اند.

بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که دامنه افزایش قیمت ها در سال آینده محدود خواهد بود. «نیکلاس هولدر» مدیرعامل شرکت فرانسوی آرکز هولدر می گوید: «سوال واقعی این است که آیا در سال ۲۰۲۳ هم شاهد افزایش قابل توجه هزینه های انرژی خواهیم بود یا خیر. ما نمی‌توانیم تمام این هزینه‌های اضافی را بدون در نظر گرفتن پیامدهای آن به قبوض مشتریان وارد کنیم.

هرچند در این میان کسانی هم هستند که معتقدند نتیجه بحران کنونی انرژی یک پایگاه صنعتی قوی تر و سبزتر خواهد بود. شرکت هایی مانند "سنت گوبن"، شرکت صنایع شیمیایی بلژیکی "سولوی" و "اسمورفیت کاپا" به فایننشال تایمز گفتند که همگی در حال تسریع برنامه های گذار به انرژی تجدیدپذیر هستند و تهاجم روسیه به اوکراین این روند را سرعت بخشیده است.  

«تونی اسمورفیت» مدیر اجرایی اسمورفیت کاپا، اظهار داشت که شرکت او طبق برنامه‌های قبلی سه برابر پیش از قبل انرژی زمان صرف می کند تا به این مهم دست یابد. بنابراین دلایلی برای خوش بین بودن وجود دارد. وی افزود: این امر به انقلاب سبز سرعت می بخشد. پنجاه سال پیش هیچ گزینه ای برای انرژی سبز وجود نداشت و اکنون وجود دارد. من فکر می کنم این اروپا را بسیار سبز می کند.