حکایت ادامه‌دار تخریب جنگل‌ها برای رسیدن به گران‌ترین قارچ جهان

به گزارش ایرنا، نخستین تصویر شکل گرفته در ذهن مردم با شنیدن اسم استان‌های شمالی کشور، جنگل‌ها و طبیعت زیباست که چند سالی است مورد حرص و طمع عده‌ای برای کسب ثروت با نیت‌های سودجویانه از قاچاق چوب تا جستجوی قارچ ترافل به عنوان یکی از خوراکی‌های گران قیمت برای مشتریان خارج از کشور قرار گرفته است.

قارچ زیرخاکی ترافل که به آن «دنبلان» نیز گفته می‌شود و به رنگ‌های خاکستری، سفید، قهوه‌ای، قرمز تیره، بنفش و سیاه در طبیعت وجود دارد با برخی از گونه‌های جنگلی از جمله بلوط هم زیست بوده و در عمق حدود ۳۰ سانتیمتری از سطح خاک و در مجاورت ریشه این درختان رشد می‌کند.

یکی از خواستگاه‌های اصلی قارچ ترافل سیاه در کشور ایران، جنگل‌های گلستان به‌ویژه مناطق شرقی این استان است که با توجه به هجوم سودجویان برای برداشت این قارچ، آسیبی زیادی به طبیعت وارد می‌شود.

محدوده زیستگاهی اصلی «ترافل» در حوزه شرق گلستان شهرستان گالیکش است هر چند در مناطقی از مینودشت، علی‌آبادکتول و گرگان هم رویش این قارچ گزارش شده و از این قارچ در صنایع داروسازی، تولید روغن‌های معطر، صنایع غذایی و رستوران‌ها استفاده می‌شود و علاقه مندان و طرفداران بسیاری دارد.

برداشت قارچ ترافل از خاک جنگل علاوه بر آنکه موجب تخریب بافت خاک، افزایش فرسایش و رواناب‌ها و آسیب دیدگی جدی به ریشه درختان و اختلال در زادآوری طبیعی درختان می شود در حوزه محیط زیست و حیات وحش هم مشکلاتی را به همراه می آورد.

مشاهدات کوهنوردان از تلاش بومیان برای جمع‌آوری دنبلان

با افزایش بی‌سابقه قیمت قارچ ترافل در کشورهای اروپایی و اطلاع مردم ساکن در استان‌های شمالی از این موضوع، موج هجوم به جنگل‌های هیرکانی برای به‌دست آوردن این خوراکی ارزشمند افزایش یافته است.

عده‌ای به صورت تکی و یا گروهی بدون توجه به اخطارهای نیروهای حفاظتی از طریق راه‌های فرعی با حضور در دل جنگل‌های و مناطق حفاظت شده اقدام به کندن اطراف درختان بلوط و فندوق و درختچه ولیک با استفاده از هر ابزاری برای رسیدن به قارچ ترافل می‌کنند و بیشترین زمان حضورشان در فصل بهار و تابستان است.

مشاهدات کوهنوردان از مناطق کوهستانی جنگل‌های «لوه» در چند روز اخیر حکایت از ادامه‌دار بودن تخریب جنگل‌ها برای رسیدن به این ماده خوراکی گران قیمت دارد و پرس و جوها نشان می‌دهد قیمت هر کیلو آن در این روزها به هفت تا هشت میلیون تومان رسیده است.

یکی از این کوهنوردان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: به همراه تیم در حال عبور از مسیرهای جنگلی ارتفاعات لوه شهرستان گالیکش بودیم که تردد موتورسیکلت سوارهایی با صورت‌های پوشیده و تیشه به دست به همراه خورجین و سگ‌های ترک نشین توجه‌ ما را جلب کرد.

علی حسینی افزود: این موتورسواران هر چند دقیقه یک بار از کنار تیم کوهنوردی ما عبور کرده و به دل جنگل‌ می‌رفتند و ایجاد جاده خاکی با سطح سفت در میان درختان جنگلی در این ارتفاع که افراد عادی امکان حضور ندارند نشان دهنده تردد زیاد آنان است.

وی اظهارداشت: از تعدادی از کوهنوردان با تجربه حاضر در تیم علت را جویا شدیم که در پاسخ گفتند این افراد که همگی ساکنان بومی روستاهای منطقه هستند با اطلاع از وجود قارچ ترافل در همزیستی با درختان بلوط موجود در جنگل‌های «لوه» برای جمع آوری این خوراکی به دل کوه می‌زنند.

افزایش قیمت قارچ ترافل و ادامه طمع سودجویان

به گفته کارشناسان، رویشگاه اصلی این قارچ خوراکی جنگل‌های شمال از گیلان تا گلستان است و برداشت آن از اسفندماه آغاز شده و تا شهریور ادامه می‌یابد و برخی از ارقام آن که کمیاب‌تر هستند را می‌توان در ماه‌های مهر و آبان هم در دل جنگل‌ پیدا کرد.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گالیکش هم با تایید حضور عده از بومیان منطقه با پای پیاده و موتورسیکلت به ویژه در منطقه جنگلی لوه برای پیدا کردن قارچ ترافل، گفت: مردم محلی با توجه به قیمت بالای ترافل برای کسب درآمد با تخریب ریشه درختان اقدام به برداشت غیرقانونی این ماده خوراکی می‌کنند.

ساسان فرامرزی افزود: این افراد با آموزش دادن به سگ‌ها با حضور در جنگل‌های هیرکانی به ویژه محدوده پوششی درختان بلوط که همزیستی مناسبی برای رشد قارچ ترافل دارند، فصل بهار و تابستان و حتی همین الان هم اقدام به ردیابی و جمع‌آوری این ماده خوراکی که با توجه به کمیابی بر حسب بررسی‌ها قیمت فعلی آن در داخل ایران به کیلویی ۶ تا هفت میلیون تومان نیز رسیده است، می‌کنند.

وی اظهارداشت: هرچه از غرب استان گلستان به طرف شرق حرکت می‌کنیم بر تراکم درختان بلوط به ویژه در شهرستان‌های گالیکش و مینودشت افزوده می‌شود و سودجویان با اطلاع از این موضوع به صورت تک نفره و یا گروهی با استفاده از سگ‌های تعلیم‌دیده این قارچ را ردیابی و با تیشه اطراف درخت بلوط را می‌کنند که در بیشتر مواقع باعث آسیب به ریشه می‌شود.

این کارشناس حوزه منابع طبیعی گلستان ادامه داد: جنگل‌های هیرکانی از گذشته زیستگاه قارچ ترافل بود اما مردم به این ماده خوراکی توجهی نداشتند تا اینکه  از سال‌ ۱۳۹۷ به بعد با تبلغ گسترده از ارزش غذایی و قیمت بالای آن در کشورهای اروپایی، دلالان فرصت‌طلب برای کسب درآمد بیشتر اهالی بومی را تشویق  به حضور در جنگل‌ها و جمع‌آوری این قارچ‌ها کردند.

فرامرزی افزود: دلالان هر کیلو قارچ ترافل را که در فصل‌های و بهار و تابستان بیشتر در جنگل‌ها قابل مشاهده است به قیمت کیلویی ۴۰۰ تا ۲ میلیون تومان می‌خرند و با قیمت‌های چند برابری به واسطه‌ها در کشورهای دیگر می‌فروشند.

بر اساس اعلام سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از نیمه دوم سال ۹۸ برداشت قارچ ترافل از جنگل‌ها ممنوع اعلام شد اما با مجرمان آن برخوردی صورت نمی‌گرفت تا اینکه در اواخر سال گذشته با پیگیری اداره حقوقی این سازمان و قوه قضایه راهکارهای قانونی به دادگستری استان‌ها ابلاغ شد که طبق آن برای جمع‌آوری کنندگان این قارچ قرار مجرمیت اعمال می‌شود.

وی تاکید کرد: نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی همواره در تلاش برای جلوگیری از دست درازی سودجویان به عرصه‌های ملی هستند اما هرچقدر هم که ورودی مناطق جنگلی برای حضور مردم بسته شود اما باز هم سودجویان از هزاران راه انحرافی موجود در دل کوه‌ها راه ورود جدیدی برای خود پیدا می‌کنند.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گالیکش افزود: با این وجود نیروهای یگان حفاظتی این شهرستان امسال توانستند ۸۳ کیلوگرم قارچ ترافل قاچاق را از سودجویان کشف کنند و در این رابطه ۱۱ پرونده تخلف کشف شد.

برداشت نادرست قارچ ترافل به ریشه درختان آسیب می‌زند

به گفته کارشناسان، در کشورهای اروپایی برای برداشت این قارچ از سگ‌های پرورش داده شده کمک می‌گیرند و برداشت قارچ با کمترین آسیب به درخت انجام می‌شود اما در ایران مردم با استفاده از تیشه، چندین سانتیمتر از سطح خاک در اطراف درخت را می‌کنند و قارچ را برداشت می‌کنند و این نوع برداشت به درخت آسیب‌زده و در فرایند رشد آن تأثیرگذار است.

وسعت زیاد آسیب به طبیعت موجب شده مسوولان تدابیری را برای محدود کردن برداشت این قارچ اتخاذ کنند که یکی از این اقدامات ممنوعیت صادرات قارچ ترافل بود که شواهد نشان می‌دهد این کار مؤثر نبوده و صادرات این قارچ با توجه به قیمت جذاب آن به‌صورت قاچاق انجام می‌شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: با توجه به افزایش تصاعدی رغبت به برداشت این قارچ در بین مردم و کارساز نبودن محدودیت صادراتی باید برای مدیریت و حفظ طبیعت ارزشمند جنگل‌های هیرکانی اقدامات دیگری را در دستور کار قرار داد.

حمید سلامتی افزود: راهی که کشورهای اروپایی دنبال کردند پرورش نهال‌های بارور شده «ترافل» بود که آن را در سطح عرصه‌های جنگلی و باغی انجام داده‌اند و به‌تازگی محققان یکی از شرکت‌های فناور در مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان برای نخستین بار در کشور موفق به تولید نهال بارور شده «ترافل» در برخی از گونه‌های درختان شدند.

وی ادامه داد: با مصرف این قارچ سلول‌های جوانی بیشتر تکثیر شده و جلوی پیر شدن سلول‌ها گرفته می‌شود و همچنین تاثیرگذاری آن در جلوگیری از رشد تومورهای سرطانی به اثبات رسیده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، احیا و توسعه جنگل‌های کشور، ایجاد جنگل‌های اقتصادی، درآمدزایی روستاییان و جوامع محلی، ارزآوری برای کشور، ترسیب کربن، حفظ این گونه ارزشمند و پایداری اکوسیستم را از جمله اهداف توسعه نهال‌های بارور شده ترافل برشمرد.

سلامتی، ترافل را یکی از گران‌ترین قارچ‌های جهان و به‌عنوان الماس آشپزخانه‌ها دانست، گفت: ترافل با توجه به عطر و بوی خاص خود در آشپزخانه‌ها و رستوران‌های گران‌قیمت به‌عنوان طعم‌دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرد و علاوه بر این از آن در صنایع غذایی و دارویی نیز استفاده می‌شود.

وی بیان کرد: امسال نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی گلستان موفق به کشف هزار و ۵۶۲ کیلوگرم «قارچ ترافل» قاچاق از سودجویان شدند.

گلستان با مساحتی در حدود ۲ میلیون و ۱۹۲ هزار و ۱۳۰ هکتار از شمال با ترکمنستان، از شرق با خراسان شمالی، از غرب با مازندران و جنوب با سمنان همسایه است.

اراضی زیر پوشش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزون بر یک میلیون و ۳۹۷ هزار و ۲۴۴ هکتار بوده که شامل ۴۵۲ هزار هکتار جنگل، ۸۶۲ هزار هکتار مرتع (شمال استان)، ۲۰ هزار هکتار اراضی ساحلی و اراضی مستثنیات و ۶۲ هزار و ۴۲۰ هکتار اراضی موات است.