بر اساس آخرین آمار پایگاه‌های نشریات علمی دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، هزار و ۴۵۲ عنوان مجله علمی از ابتدای سال جاری تاکنون در کشور منتشر شده است که نشریات حوزه علوم انسانی سهم مهمی از این تعداد دارند و با ۸۱۲ عنوان نزدیک به ۶۰ درصد از عناوین کل مجلات علمی را به خود اختصاص می‌دهند.
دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و موسسات علمی معمولا صاحب امتیاز این نشریات هستند و دانشگاه آزاد با ۱۲۰ عنوان و بعد از آن دانشگاه تهران با ۱۰۲ عنوان بیشترین سهم را در مجلات علمی دارند. از مجموع عناوین منتشره، ۹۱۶ عنوان فصلنامه، ۴۸۸ عنوان دوفصلنامه، ۲۹ عنوان دوماهنامه و ۱۹ عنوان ماهنامه هستند. همچنین از کل عناوین مزبور ۲۸۹ مجله در پایگاه اسکوپوس و ۶۷ مجله در وب آو ساینس/ web of science نمایه شده است.
از آنجا که یکی از راه‌های کسب مرجعیت علمی و دیپلماسی علمی به عنوان دو اولویت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم، نمایه‌شدن مجلات در نمایه‌های بین‌المللی است، وزارت علوم برای بین‌المللی شدن نشریات از آغاز تدابیر زیادی را اجرا کرده که تا حدی به نتیجه نشسته است. به گفته پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم از آغاز روند نمایه‌سازی مجلات در وزارت علوم (حدودا دو دهه قبل) ۱۰۱ نشریه علمی زیر نظر وزارتخانه در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه شده بودند که با تدابیر معاونت پژوهشی از سال گذشته تاکنون ۱۸ نشریه در اسکوپوس نمایه شده است.
اما همه حوزه‌ها سهم یکسانی از بین‌المللی شدن نشریات ندارند و نشریات علوم انسانی سهم کمتری در بین‌المللی شدن دارند و به گفته صالحی اقدامات زیادی برای بهبود نمایه سازی مقالات در حال انجام است و اگر نشریات و مقالات در سطح بین المللی نمایه شوند، می‌توانیم حرف خود را در زمینه های مختلف علوم انسانی و اجتماعی در جهان مطرح کنیم.
هنوز با جایگاه مطلوب در بین‌المللی شدن نشریات فاصله داریم
محسن شریفی در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، در مورد نشریات حوزه علوم انسانی که در پایگاه‌های بین‌المللی ثبت شده اند، گفت: با اینکه تعداد نشریات حوزه علوم انسانی بیشتر از بقیه حوزه‌ها است ولی تعداد نشریات ثبت‌شده در پایگاه‌های بین‌المللی کمتر از بقیه و بسیار کمرنگ است.
وی در مورد دلایل این امر گفت: این وضع دلایل مختلفی دارد و فعلا در جایگاه مطلوب نیستیم زیرا اگر تنها ۲۰ درصد از نشریات قرار باشد در نمایه‌های بین‌المللی قرار بگیرند، باید نزدیک به ۳۰۰ عنوان در این نمایه‌ها باشند ولی اکنون تعداد عناوین در همه حوزه‌ها و علوم انسانی کمتر است.
شریفی توضیح داد: نشریات برای نمایه شدن در نمایه‌های بین‌المللی باید شاخص‌های مختلفی را رعایت کنند که مهم‌ترین آن زبان بین‌المللی است. همچنین رعایت ارجاع‌دهی درست و مختصاتی برای جداول و چکیده‌ها مهم است و اگر هم به زبان بین‌المللی نیست، چکیده مفصل‌تر یا خلاصه توسعه‌یافته (extended abstract) باید داشته باشد. برخی از این شاخص‌ها در علوم انسانی هنوز رعایت نمی‌شود ولی در مجلات علوم فنی و مهندسی و پزشکی و کشاورزی چون بیشتر مقاله بین المللی می‌نویسند، شاخص‌ها بیشتر رعایت می‌شوند.
وی افزود: البته تلاش‌های زیادی انجام دادیم که نشریات اگر حتی در نمایه‌هایی مانند اسکوپوس و وب آو ساینس وارد نشوند، در نمایه‌های تخصصی می‌توانند وارد شوند و در آینده نزدیک زمینه حضور آنها در نمایه‌های بین‌المللی هم فراهم می‌شود.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم کارهای زیادی انجام داده و تدابیر تشویقی را برای سردبیران و مدیران مسئول نشریات علمی در نظر گرفته که شامل پایه تشویقی است. یعنی هر نشریه‌ای که وارد نمایه‌های بین‌المللی شود، مدیر مسئول و سردبیرآن پایه تشویقی می‌گیرند.
آموزش و شناسایی مجلات مستعد
شریفی گفت: یک کمیسیون تخصصی در دفتر برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم ایجاد کردیم که این کمیسیون آموزش‌های مختلفی برای مسئولان نشریات ارائه داده است، این آموزش‌ها توسط یک گروه متخصص برگزار می‌شود. این گروه چندین کارگاه آموزشی به صورت حضوری و مجازی برای مسئولان نشریات گذاشته‌اند که با استقبال خوبی هم روبرو شد. همچنین غیر از تامین هزینه‌های نشریه‌ها برای بین‌المللی شدن، اخیرا از ۱۸ مجله‌ای که طی ۶ ماه قبل وارد نمایه‌های بین‌المللی شدند، به شکل مادی و به هر کدام با پرداخت ۱۰۰ میلیون تومان تقدیر کردیم.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم اضافه کرد: از یک گروه متخصص خواسته‌ایم نشریات مستعد برای نمایه‌شدن بیشتر در حوزه علوم انسانی را شناسایی کنند تا با ارائه آموزش‌های بیشتر از آنها حمایت کنیم که وارد نمایه‌های بین‌المللی شوند.
وی ادامه داد: تاکید ما روی نشریات حوزه علوم انسانی بیشتر است تا نشریات بیشتری در این زمینه حمایت شوند. قصد داریم ۱۰۰ تا ۱۵۰ نشریه را انتخاب و از آنها به شکل ویژه برای بین‌المللی شدن حمایت کنیم.
نظر شما