علیرضا حاتم سیاهکل در حاشیه برگزاری همایش «شهر در مسیر پیشرفت» در جزیره قشم در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا که مدلسازی و رویکردهای سیستمی حل مسئله (ساختاردهی مسئله) در توسعه شهری چیست و چگونه اجرا می شود، اظهار داشت: امروزه بسیاری از مسایل و مشکلات جوامع بشری و سیستم های اقتصادی و اجتماعی ناشی از جز نگری است.
وی با تعریف تفکر جز گرا گفت: این تفکر از زمان تمدنهای باستانی وجود داشته است و آنرا برخاسته از اندیشه فلاسفه یونان باستان می دانند. تفکر جز گرا هر پدیده ای را ابتدا به اجزا کوچکتر تقسیم می کند و می خواهد با مطالعه رفتار هر یک از اجزا، به رفتار پدیده اصلی دست یابد. به عبارتی رفتار پدیده اصلی را حاصل جمع رفتار اجزا آن می داند. پس از رنُسانس، روش یادشده، روش غالب و فراگیر علمی شد و به آن تحلیل می گویند.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان هرمزگان ادامه داد: طبق روش تحلیل، برای درک یک چیز، باید آن را بصورت فیزیکی یا مفهومی تجزیه کنیم. سوال این است که اجزا را چگونه بفهمیم و جواب آن این است که اجزا را باید تجزیه کنیم.
حاتم سیاهکل با بیان اینکه سوال بعدی که مطرح می شود این است که آیا این فرآیند انتهایی هم دارد، افزود: برای کسی که معتقد باشد درک کامل جهان امکان پذیر است، جواب سوال یادشده مثبت خواهد بود. اجزا نهایی را عنصر (Element) می نامند. اگر چنین اجزایی وجود داشته باشند و ما بتوانیم آنها و رفتارشان را درک کنیم، درک کامل جهان، ممکن خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه تعریف سیستم عبارتست از مجموعه ای از عناصر که با یکدیگر تعامل دارند، اظهار داشت: مشکل از جایی شروع می شود که ما سیستم را به عوامل اولیه تجزیه می کنیم و با تمرکز بر جزییات در پی حل مشکل سیستم بر می آیم غافل از این نکته که سیستم تجزیه شده فقط مجموعه ای از عناصر تفکیک شده است و خاصیت سیستم اولیه را که همان تعامل اجزا می باشد، دارا نیست. اینجاست که لزوم نگاه کل گرایانه به سیستم مشخص می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان هرمزگان با ارایه تعریفی از تفکر گفت: تفکر یکی از راههای شناخت و کسب علم و معرفت، سازماندهی حرکت فکر برای کشف حقایق و مقدمه کسب اعتقادات و ایمان است.
حاتم سیاهکل محله با بیان اینکه تفکر سیستمی چارچوب، روش، قانون و منطقی برای شناخت یک مسئله است که جنبه های تجزیه ای و تحلیلی و جنبه های ترکیبی آن مسئله را در بر می گیرد، توضیح داد: تفکر سیستمی جنبه های تجزیه ای و تحلیلی (اجزا مسئله) و جنبه های ترکیبی (کلیت مسئله) را بررسی و مشخص می کند.
وی افزود: طبق تفکر سیستمی، ویژگی های مهم یک سیستم از تعامل بین اجزا آن نه از فعالیت جداگانه آنها بوجود می آید. بنابر این وقتی سیستم را تجزیه می کنیم، ویژگی های مهم خود را از دست می دهد.
این استاد دانشگاه اعلام کرد: بنابر این سیستم، یک کل است که با تحلیل قابل درک نیست و با توجه به نکته یادشده، روشی غیر از تحلیل برای درک رفتار و ویژگی های سیستم ضروری است. ترکیب نقص یادشده را جبران کرده و برای تفکر سیستمی، یک موضوع کلیدی است در واقع، تحلیل و ترکیب، مکمل هم هستند.
وی با اشاره به شیوه های تفکر آنها را «کل گرایی اولیه» و «تفکر جز گرا» عنوان کرد و گفت: در «کل گرایی اولیه» این شیوه تا رنُسانس، روش غالب تفکر بود. این دوره را دوران حاکمیت فلسفه ها و وجود علامه ها (که از هر موضوعی، مقداری می دانستند) می شناسند که یک اشکال عمده کل گرایی این بود که رشد نداشت.
حاتم سیاهکل محله اظهار داشت: در زمان حاضر با استفاده از تجارب روش های قبلی توانسته اند مدل کامل تری برای تحلیل شهر و فضاهای شهری ارایه کنند که این روش دارای توانایی حل مسایل با شاخص های نامحدود و تحلیل اطلاعات به صورت دیجیتال و با خطای بسیار پایین است. از طرف دیگر این روش مبتنی بر استدلالات(دلیل آوردن) علمی بوده و سلیقه‌های شخصی جاری در تصمیم‌گیری حذف می شوند و توانایی خلاصه‌سازی اطلاعات را دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان هرمزگان افزود: از دیگر توانایی‌های این روش توانایی تحلیل و ارزیابی دقیق پروژه‌های شهری و اولویت بندی آنها است. در این روش برای سنجش توان شهر از تحلیل سلامت شهر استفاده می‌شود.
وی گفت: فرایند تحلیل اینگونه است که در این روش ابتدا شهر به وسیله ۹۲ پارامتر تحلیل می‌شود. این تحلیل‌ها برای شهر و مناطق شهری و نواحی و محلات تهیه می‌شود و به کمک این اطلاعات کیفیت شهر و مناطق شهری و نواحی و محلات در بعد کالبدی - فضایی (مولفه عینی محیط)، (مولفه ذهنی محیط) و (مولفه عملکردی محیط)، بعد اجتماعی - فرهنگی (کیفیت قلمرو فردی و خصوصی)، (کیفیت عرصه همگانی و قلمرو عمومی)، بعد اقتصادی، بعد کیفیت زیست‌محیطی و مولفه مدیریتی بررسی می شوند.
