به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، سینما و تولیدات مستند به دلیل پایه پژوهشی و حقیقت یابی، نقش فعالی در توجه جامعه به موضوعات مختلف از پنجره تصویر دارند. توجهی که در صورت اقبال هرچه بیشتر می تواند محلی برای تغییر و اثرگذاری در حوزه هایی چون آگاهی بخشی و فرهنگ سازی باشد.
دیدن سینمای مستند به عنوان یک آینه شاید بهترین برداشت از این جنس از سینما باشد. یعنی سینمایی که آنچه در جامعه در جریان است را به تصویر می کشد و بسته به میزان توانایی و قدرت فیلمساز و کاهش دخالت او در اثر این آینه می تواند بسیار شفاف و بدون زنگار حقایق را به مخاطب عرضه کند.
یکی از گلایه‌های پرتکرار مستندسازی و مستندسازان در ایران عدم برخورداری از یک کانال و رسانه تخصصی برای پخش تولیدات این سینما بوده است. شاید این موضوع است که همواره اقبال پرشماری را نسبت به برگزاری جشنواره سینما حقیقت رقم زده است چرا که در غیبت فضایی که آثار مستند با همه گستردگی در ژانر بتوانند به نمایش دربیایند، جشنواره حقیقت تنها فضای ممکن هرساله است.
از سوی دیگر و در شرایطی که مستندسازان امکانی برای به تصویرکشیده شدن آثارشان نمی یابند، همواره خود را از برخورداری از مخاطبان بیشتری که می توانستند جذب اثر شوند، ناکام می بینند.
البته در دو، سه سال اخیر به موازات گسترش پلتفرم ها و امکان تماشای آثار مستند در این رسانه ها بخشی از این مشکل مرتفع شده است. بی شک سرمایه گذاری در پلتفرم ها برای تولید مستند می تواند حرکت مثبتی در حمایت از مستندسازان از سویی و تامین نیاز مخاطبان به تماشای آثار مستند از سوی دیگر باشد.
نگاهی به مستندهایی که توانسته اند تا جریان و کمپینی را به راه بیاندازند و حتی تغییری در قانون ایجاد کنند در آستانه شانزدهمین جشنواره سینمای مستند می تواند نشان از اهمیت و جایگاه برجسته این سینما باشد.
کتایون جهانگیری یکی از مستند سازانی است که در پی انتقال پیامی آموزنده در قالب مستند است، وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا و در توضیح این موضوع بیان کرد: فیلمی به اسم شکارچی ساختم که بگویم چرا باید این حجم از خشونت در شکار وجود داشته باشد و در این فیلم شکارچیان سابقی را جلوی دوربین آوردم که در گذشته شکار می‌کردند و امروز آن را کنار گذاشته بودند. از دل این داستان می‌رسیم به اقرار این آدم‌ها و این موضوع که در شکار، خشونت وجود دارد؛ این موضوع به آگاهی بیننده از این وضعیت و موضوعی به نام خشونت منجر خواهد شد.
شکار و اسیدپاشی؛ دو سوژه مستندی آگاهی دهنده
وی افزود: مستندسازی که از اسیدپاشی صحبت می‌کند و سوژه‌اش خانمی است که قربانی اسیدپاشی شده است، این آگاه سازی مخاطب را به گونه ای دیگر رقم می زند؛ در چنین مستندی دیدگاه فیلمساز این است که چرا چنین اتفاقی در جامعه می افتد و چرا چنین اتفاقی برای این فرد افتاده است. وقتی فیلمساز شما را به درون زندگی این فرد می‌برد و نشان می دهد که چطور تمامِ زندگی این فرد بر اساس این اتفاق تحت الشعاع گرفته است، شمای مخاطب را نسبت به این موضوع آگاه می‌کند که این کار وحشتناکی است که برای عدم رخ دادن آن باید فکری کرد. بر همین اساس است که مستندهایی را می بینیم که موجب شروع یک جریان و کمپین شده اند.
تاکید بر فرم‌گرایی، مستندسازان ایرانی را به حاشیه برده است
در کنار سینمای داستانی ایران که همواره در خارج از کشور حرفی برای گفتن داشته و تصویری موفق از فیلمسازی را ارائه کرده است، سینمای مستند ایران نیز از زمان شکل گیری تا به امروز حرکت روبه جلوی مداومی بوده که خروجی های اثرگذاری را ارائه و جوایز معتبر جهانی را هم کسب کرده است.
البته که این مسیر رشد هرگز متوقف نخواهد شد و فیلمساز و فیلمسازی مستند نیاز دارد تا نقاط ضعف را بهبود بخشیده و با استفاده از تجربه کشورهای صاحب سبک در مستندسازی و مستندسازان برجسته کیفیت خروجی خود را بهبود بخشد.
مستندسازان ما هنوز آن دیدگاه قوی در ساخت مستند خودش ندارند، برای همین ما بسیاری از موضوعات را حیف می‌کنیمجهانگیری در توضیح تفاوت مستندسازی ایران با سایر کشورها بیان کرد: ما مستندهای خوبی می‌سازیم و ایران سوژه‌های بسیاری برای تولید مستند دارد اما در کارگاه‌ها با دیدن مستندهای خارجی درمی یابیم که آن‌ها اساساً به دنبال فرم گرایی نیستند و دنبال بیان درست و صحیح از یک موضوع هستند. در نتیجه دیدگاه‌هایشان بسیار بهتر از ماست یعنی پردازش و درون مایه‌هایی قوی و غنی‌تر را در مستندهایشان می‌بینیم.
کارگردان مستند نفس‌های شکسته در توضیح مفهوم فرم گرایی ادامه داد: بسیاری از مستندهای ما دنبال این هستند که چه چیزی را به چه شکلی نشان دهند و مانند دکور کردن یک اتاق درگیر ظواهر می شوند. اما مهم است که بگوییم نورگیری و هواگیری این اتاق چگونه است و بن مایه این اتاق برای زندگی و زیست سالم چگونه است؛ موضوعی که هنوز در مستندهای ما مغفول است یعنی مستندساز ما هنوز آن دیدگاه قوی را در ساخت مستند خودش ندارند، برای همین ما بسیاری از موضوعات را حیف می‌کنیم. موضوعی که خود من هم از آن مستثنا نیستم. ما در پردازش موضوع را حیف می‌کنیم و فکر می‌کنیم هرچه ژست ساختاری ما متعدد باشد و فرم‌های ساختاری بیشتری را وارد کار کنیم، موفق‌تر هستیم قبل از این که فکر کنیم مستند ما می‌خواهد چه بگوید.
رابطه مستند با جامعه رابطه‌ای مستقیم است
کارگران مستند همه‌چیز درباره آرزو با اشاره به تاثیرپذیری مستقیم مستند و سینمای مستند از شرایط اجتماعی گفت: این گونه نبوده است که ارتباط مردم با سینمای مستند قطع باشد؛ این موضوع با شرایط حاکم بر جامعه هم بسیار مرتبط است یعنی هرچه جامعه نیاز بیشتری پیدا کرده تا با واقعیت زندگی کند و با حقیقت انطباق بیشتری یافته، اهمیت و جایگاه فیلم مستند هم محکم‌تر و قوی‌تر شده است.
سینمای مستند امروز سینمایی بزرگتر و غنی‌تر شده استوی افزود: شاید دلیل دیگر این موضوع را هم بتوان در پیشرفت و افزایش کیفیت تولیدات در سینمای مستند دید. پیش‌تر سینمای مستند سینمایی کوچک بود که امروز سینمایی بزرگتر و غنی‌تر شده است. امروز سینمای مستند گسترده شده است و می‌بینیم که این فیلم‌ها در سینماها و پلتفرم‌ها اکران و تماشا می‌شوند. در نتیجه این سینما مخاطب خودش را پیدا کرده است.
کتایون جهانگیری (۱۳۵۱) کارگردان و مستندساز است؛ وی فیلمسازی را از سال ۱۳۸۰ با مستند تجربی سنگ و آتش آغاز کرد و به جشنواره فیلم کوتاه راه یافت.
جهانگیری عضو انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند مستقل سینمای ایران است و بیشتر فعالیت وی در حوزه طبیعت و مسائل محیط زیستی می‌باشد و مستندهای بسیاری در این رابطه ساخته که از میان آن‌ها می‌توان شکارچی، تار وسیم، نفس‌های شکسته، حماسه سوگواران، زنان بر بام مبارزه، استاد، فریاد شد آواز، قطار مسیر ۶۰، همه‌چیز درباره آرزو و مجموعه حیات وحشی پناه جان را نام برد.
این مستندساز برای ساخت مستند زیر این چتر باران می‌بارد در جشنواره حقیقت، جایزه سوم بخش کارآفرینی را به خود اختصاص داد.
شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی‌مقدم اواخر آذرماه ۱۴۰۱ برگزار می‌شود.
نظر شما