مساله کتاب و کتابخوانی در عصر یکه‌تازی زندگی دیجیتال

به گزارش ایرنا، کتاب و کتابخوانی عنوان هفته‌ای در تقویم کشور است به این معنای که این رویکرد از اهمیت بالایی در همه حوزه‌ها برخوردار است و نگاه به امر اجتماعی - فرهنگی کتابخوانی فراتر از یک روز و یک هفته است.

ساعت ۱۰ صبح است، یکی از کتابخانه شهرکرد از جوانانی که روی صندلی نشسته‌اند و مشغول کتابخوانی هستند پُر است و جایی برای نفر بعدی که وارد محیط کتابخانه می‌شود نیست، یکی دو نفری هم که بیرون از محیط کتابخانه کنار دیوار ایستاده‌اند و در زمان استراحت موقت خود مشغول گوشی همراه خود هستند و مشغول بحث درباره ناخوانا بودن جزوه سال گذشته یکی از که همکلاسی دیگرشان هستند که شبکه‌های اجتماعی برای آنها ارسال کرده است. 

به نظر می‌رسد بیشتر این جوانان به قول خودشان "پشت کنکوری"هستند، آن طوری که روی میزهایشان پر از کتاب‌ها و جزوه‌ها و کاغذهای نکته‌برداری شده از کتابهاست و گاهی هم در ماراتن تورق کتاب‌های کنکور، نیم‌نگاهی به گوشی تلفن همراه خود دارند.

چهار نفر آن طرف‌تر دور یک میز برای استفاده از ۲ لپ‌تاپ خودشان روبروی هم نشسته‌اند به نظر می‌رسد دانشگاهی‌اند و درباره یکی از درس‌های خود در حال گفت وگوی خیلی آرام(یواش) و با تُن صدای پایین هستند که گاهی صدای خودکار زدن چند نوجوان دیگر، به آنها گوشزد می‌کند که صدای لپ‌تاپ آنها آرامش سالن را برهم زده است.

از یکی دو نفر درباره میزان کتابخوانی در طول روز سوال می‌کنم، که یکی از همین نوجوان مدعی می‌شود روزی ۱۰ ساعت کتاب می‌خواند، البته کتاب‌های درسی و روش تست‌زنی و مرور درسی‌هایی که در طول هفته خوانده است و زمان مشخصی(اعلام دقیق نمی‌کند) را نیز در اینترنت گشت و گذار می‌کند.

هدفش "قبولی۱۰۰ درصد؛ پزشکی تهران " کوتاه هم نمی‌آید و به کمتر از قبولی تهران نیز رضایت نمی‌دهد، غیر از کتاب‌های درسی چیزی در سه چهارماه اخیر نخوانده است و می‌گوید"بعد از کنکور و قبولی کتاب‌ها و مجلات علمی پزشکی را زیاد مطالعه خواهد کرد". 

یکی دیگر از جوانان در کتابخانه در بیرون از محوطه و سالن مطالعه در پاسخ به این سوال که چه تعداد کتاب در طول ماه یا سال می‌خواند؟، می‌گوید:" روزی ۶ساعت مطالعه درسی و یک ساعت مطالعه غیر درسی دارد".

لپ‌تاپش را نشان می‌دهد بیش از ۲۰۰ مقاله علمی - پژوهشی و ۱۳ کتاب الکترونیک را ذخیره کرده است و به قول خودش بیشتر این کتاب‌های دارای حق کپی رایت است اما تعدادی از مقالات رایگان هستند و در دسترس عموم قرار دارند. 

کتاب‌ها الکترونیکی با موضوع برق صنعتی به زبان اصلی هستند که هنوز ترجمه نشده‌اند که از یکی از این کتابخانه‌های دیجیتال خریداری کرده است و با دوستان در حال ترجمه بخشی از صفحه‌های کتاب هستند.

روی گوشی همراه بقیه دوستانش نیز کتاب‌های الکترونیکی(e-Book) وجود دارد ولی در نهایت بیشتر کتاب‌ها با همان موضوع رشته تحصیلی و درس مرتبط است.

ضرورت ترویج فرهنگ کتابخوانی در عصر دیجیتال 

با این اوصاف، برخی کارشناسان عقیده دارند که استرس بیش از اندازه برای رسیدن به یک هدف تحصیلی که گاهی در رسانه‌ها و فضای مجازی نیز به صورت مکرر مورد تبلیغ خواسته یا ناخواسته قرار می‌گیرد، باعث می‌شود بعضی از افراد کمتر به سراغ غیر کتاب درسی بروند و بیشترین زمان حضورشان در کتابخانه‌ها برای مطالعه کتاب درسی است در حالی که در همین کتابخانه‌ها نیز شرایط بهره‌مندی از کتاب چاپی ، الکترونیکی یا مقالات غیر درسی یا مرتبط با کتاب درسی هم وجود دارد. 

یک دانش‌آموخته رشته سیاستگذاری عمومی می‌گوید: فضای کتابخانه‌های عمومی، برای برخی از جوانان"قرائت‌خانه "یا سالن مطالعه قلمداد می‌شود در حالی کتابخانه‌ها منبع بزرگی برای دسترسی آن به علوم تولید شده است و توصیه می‌شود جوانان در کنار کتاب‌های درسی، روزی یک ساعت  مطالعه کتاب‌های غیر درسی متناسب با ذائقه خود را در نظر داشته باشند حتی می توانند نوعی از این کتاب‌ها را در گوشی‌ها خود ذخیره کنند و در زمان استراحت مطالعه کنند.

فرزانه حمیدی در گفت و گو با ایرنا افزود:سرانه مطالعه به مثابه یک شاخص زیربنایی در بخش فرهنگی شناخته می‌شود و در این راستا، بهره‌گیری از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در تحقق نهضت کتابخوانی موثر و اثرگذار باشد.

به گفته وی،برای شکل‌گیری نهضت کتابخوانی همراهی تمام نهادهای فرهنگی، نخبگان، دست‌اندرکاران و همراهی جامعه علمی کشور ضروری است و که این شکل گیری باعث توسعه در همه بخش‌ها می‌شود.

وی گفت: در مجلات تخصصی مانند "تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی" مقالات و پژوهش‌های قابل استنادی در خصوص جنبه‌های مثبت و منفی تاثیرگذاری فضای رسانه‌ای و فضای مجازی بر کتاب و کتابخوانی است که در برخی از آنها اعلام شده است؛ یکی از اثرات وجود شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به اشتراک‌گذاری منابع کتابخانه‌ای برای استفاده کاربران بوده است که خود می‌تواند به عنوان یک ابزار مفید وکارآمد برای توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی باشد.

توسعه کتابخوانی در روستاها و شهرها 

کارشناسان عقیده دارند که، کتابخانه‌های عمومی یکی از تأثیرگذارترین نهادهای اجتماعی هستند و از آن به عنوان پایگاهی برای دستیابی به اطلاعات شغلی، تجاری و کسب و کار استفاده می‌شود که خدمات گسترده‌ای را شامل می‌شود و می‌تواند به عنوان یک سازمان تولیدکننده سرمایه اجتماعی مطرح باشند.

این کارشناسان اعتقاد دارند زمانی که دسترسی افراد در روستاها و شهرها به کتابخانه یا کتاب میسر نباشد می‌تواند از روش‌های غیر حضور و الکترونیکی برای ارسال کتاب چاپی یا کتاب‌های الکترونیک استفاده کرد.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی چهارمحال و بختیاری درباره سرانه کتاب و کتابخوانی می‌گوید:هم‌اکنون بیش از ۹۸۰ هزار کتاب در ۵۶ کتابخانه عمومی وجود دارد که با توجه به جمعیت استان، سرانه یک کتاب برای هر نفر را رقم زده است و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها این سرانه تا پنج سال آینده باید به سه کتاب خواهد رسید.

احمد فرهادی به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی افزود:طی یک‌سال اخیر با کاهش محدودیت‌های کرونایی، تعداد عضویت در کتابخانه‌های عمومی استان رشد ۲ برابری داشت و هم‌اکنون ۵۳ هزار و ۵۰۰ نفر عضو کتابخانه‌های عمومی استان هستند.

فرهادی ادامه داد: ۵۶ کتابخانه عمومی در استان فعال است و با توجه به تعداد زیاد روستاهای استان، احداث کتابخانه در همه روستاها امکان‌پذیر نیست و می‌توان برای گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی از اجرای طرح‌‍‌های  کتابخانه سیار و پیشخوان کتاب استفاده کرد.

وی یادآور شد: طرح پیشخوان خدمات کتابخانه‌ای با هدف ارائه مطلوب‌تر خدمات به مردم ساکن در حاشیه شهرها و مناطق کمتر برخوردار و فراهم‌کردن زمینه دسترسی آسان اقشار مختلف به کتاب و کاهش به اجرا در می‌آید.

به گزارش ایرنا، در پیشخوان خدمات کتابخانه‌ای به‌جای ساخت کتابخانه و یا راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار، کانکس‌هایی در مناطق کمتر برخوردار و حاشیه شهرها جانمایی می شود و در آن‌ها، خدمات کتاب‌خانه‌ای به مردم ارایه می‌شود.

فرهادی تصریح کرد: در دوران همه‌گیری کرونا، با وجود حضور کتابداران در کتابخانه‌های عمومی استان، روند پذیرش کتابخوانان در کتابخانه‌ها به صورت حضوری انجام نمی‌شد و کتابداران به‌صورت مجازی خدماتی را در فضای مجازی ارایه می‌کردند، ولی با بازگشایی دوباره کتابخانه ها در یکسال گذشته شاهد استقبال مردم از کتابخانه‌ها بودیم.

وی اظهار داشت: در یک‌سال گذشته بیش از ۲۸ هزار نسخه کتاب و ۱۹ هزار مجلد توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی به تمامی ۵۶ کتابخانه عمومی اُستان تخصیص یافت و به کمک منابع استانی با اعتباری ۳۰ میلیون تومانی نیز ۵۶۰ جلد کتاب استانی به کتابخانه‌‍‌های استان اضافه شد.

فرهادی به ارایه خدمات جدید به کتابخوانان چهارمحال و بختیاری اشاره کرد و گفت:در سه کتابخانه مولوی، امیرکبیر و حافظ شهرکرد در صورت تقاضای اعضای کتابخانه، کتاب با پیک برای این علاقه‌مندان ارسال می‌شود و در این کتابخانه‌ها میز خدمات داده‌ها و مقالات‌ به صورت رایگان در اختیار اعضا کتابخانه‌ها قرار داده شده است که تمامی مقالات علمی داخلی و تعداد زیادی از مقالات معتبر خارجی را شامل می‌شود و بیش از ۲ میلیون رکورد الکترونیک در این مخزن عرضه شده است.

وی تاکید کرد: بر اساس تفاهمنامه اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان با شرکت مخابرات، فیبرنوری برای سه کتابخانه پر مراجعه شهرکرد ایجاد شده است و همه ۵۶ کتابخانه عمومی استان دارای دسترسی به اینترنت هستند و اعضای کتابخانه مجاز به استفاده از اینترنت پرسرعت کتابخانه‌ها به صورت رایگان هستند.

مدیرکل امور کتابخانه‌های عمومی چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: سال گذشته سه سالن مطالعه اختصاصی در کتابخانه‌های استان ایجاد شد که این فضاهای جدید قرار است در بیش از نیمی از تمامی ۵۶ کتابخانه عمومی استان به شرط کاهش نیافتن صندلی‌های عمومی ایجاد شود.

فرهادی تصریح کرد: کتابخانه فرخشهر تا سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و کتابخانه‌های شهرهای دشتک و سامان و منطقه حاجی‌آباد شهر لردگان و منطقه جوانمردی خانمیرزا و روستای چلمان از جمله طرح‌های کتابخانه‌ای جدید در استان هستند.

مدیرکل امور کتابخانه‌های عمومی چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: کتابخانه سعدی شهرکرد که مختص نابینایان بود و ساختمانی مستعمل داشت مقرر شد به‌طور کامل نوسازی شود و در سه طبقه به صورت اختصاصی به کتابخانه نابینایان و ناشنوایان تبدیل شود.

به گزارش ایرنا، آمار اعضای کتابخانه‌های عمومی چهارمحال و بختیاری افزون بر ۲۵۰ هزار نفر است که از این تعداد جمعیتی معادل ۵۴ هزار نفر به‌صورت مستمر فعالیت‌های مرتبط با کتاب و کتاب‌خوانی را دنبال می‌کنند.