طرح‌های کوچک مقیاس؛ گامی بزرگ برای توسعه روستاهای خراسان شمالی

به گزارش خبرنگار ایرنا، ۴۴ درصد از جمعیت یک میلیون نفری خراسان شمالی در روستاها ساکن هستند و نرخ مشارکت اقتصادی در این استان به واسطه کشاورزی بودن بالاتر از میانگین کشوری است اما اشتغال ناقص در این استان زیاد و سرانه درآمد خانوارها پایین است.

این خطه از کشور همواره از استان های برتر در نرخ مشارکت اقتصادی است و این امر نشاندهنده این است که جمعیت آماده به کار و فعال در استان وجود دارد، اما مردم این استان از اشتغال ناقص رنج می برند.  

بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی؛ بخش کشاورزی ۳۳.۸ درصد، خدمات ۳۸.۶ درصد و صنعت ۲۷.۶ درصد از سهم اشتغال استان را تشکیل می دهد و در سال های اخیر سهم کشاورزی از اشتغال در این سه بخش، کاهش یافته است اما هنوز هم آمار گواه تمرکز بر کشاورزی و افزایش بهره‌وری در این بخش است.

سابقه امر نشان می دهد که نبود توجه لازم به اقتصاد روستاها سبب شده تا اهالی این مناطق در اشتغال و کسب و کار با مشکل جدی روبه رو شوند و به ناچار به شهرها مهاجرت کنند، البته این مهاجرت ها هم سبب شده تا حاشیه نشینی به ویژه در شهر بجنورد مرکز استان گسترش یابد. 

خراسان شمالی از جمله استان ها با جمعیت بالای روستایی است از این رو توجه به رونق اقتصاد و اشتغالزایی در این مناطق از اهمیت ویژه ای برخوردار است. البته ظرفیت ها و پتانسیل های فراوانی برای تحقق این اهداف در روستاهای استان وجود دارد اما روستاییان نتوانسته اند به خوبی از آن استفاده کنند. 

در این زمینه اجرای پروژه‌های اقتصادی دانش بنیان کوچک مقیاس در برخی از استان ها در دستور کار قرار گرفته است، پروژه هایی که با هزینه کم می تواند مزایا و بهره وری زیاد برای روستاییان داشته باشد و سبب افزایش درآمد خانوارها شده و از مهاجرت روستاییان به شهر جلوگیری کند.

اجرای سه طرح کوچک مقیاس در خراسان‌شمالی

پروژه‌های کوچک مقیاس می تواند در کنار زراعت و باغبانی و در وسعت کم حتی در حیاط منزل اجرایی شود. طرح های کوچک مقیاس با حداقل سرمایه گذاری قابل اجرا و با استفاده از فناوری هایی که به کار رفته است، میزان تولید و درآمدزایی قابل توجهی دارد.

اکنون سه پروژه کوچک مقیاس شامل طرح ساخت استخر پیش ساخته کوچک مقیاس پرورش ماهی، طرح ساخت گلخانه های کوچک مقیاس با سیستم هوشمند پایش اقلیم و طرح توسعه کشت کاکتوس در استان معرفی شده است. 

این استخرها در وسعت کم قابل اجرا است و کشاورز از آب این استخرها در آبیاری کشتزارها هم استفاده می‌کند و بهره‌وری را به طور قابل توجه افزایش می دهد. 

گلخانه های کوچک مقیاس هم در وسعت ۲۰۰ و ۳۰۰ مترمربعی قابل اجرا است، روستاییان آن را حتی در حیاط منازل خود راه اندازی می کنند و با برخورداری از حمایت های علمی به سود مناسب دست یافته و اقتصاد را رونق می دهند. 

برای اجرای این گلخانه ها و یا استخرها ۲۷۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری می شود و بازگشت سرمایه آن در سال های اول محقق می شود. 

طرح های فناورانه کوچک مقیاس زیر چتر حمایت دولت

مسوول تجاری سازی فناوری ستاد فناوری، آب و خشکسالی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که به برای حضور در رویداد "تانا" سلامت به خراسان شمالی سفر کرده بود در این زمینه می گوید: دولت از اجرای پروژه‌های کوچک مقیاس فناورانه در بخش‌های مختلف حمایت می‌کند و تسهیلات مناسبی در این زمینه پرداخت می شود.

پرویز گرشاسبی با بیان اینکه خراسان شمالی مستعد اجرای طرح های کوچک مقیاس فناورانه است و در این زمینه سه طرح در این استان اجرا می شود می افزاید: پروژه های کوچک مقیاس کشاورزی با هزینه اندک و در فضایی کم اجرا می شود که اقتصادی و به صرفه است و همه می توانند در این طرح ها مشارکت کنند و این طرح ها کمک شایانی به درآمدزایی مردم این خطه از کشور می کند.

وی می افزاید: برای هر طرح ۲۷۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری می شود که البته سرمایه گذار این طرح در بازاریابی و فروش محصول مورد پشتیبانی قرار می گیرد.

مسوول تجاری سازی ستاد فناوری معاونت علمی رییس جمهور در ادامه می افزاید: ساخت گلخانه های کوچک مقیاس با سیستم هوشمند پایش اقلیم، استخرهای معمولی پرورش ماهی و کشت کاکتوس که در سال‌های اخیر در سبد غذایی و محصولات کشاورزی قرار گرفته است و مصرف برگ و یا گل آن مزایای خاص دارد در اولویت اجرای این طرح ها قرار دارد.

کشت کاکتوس «اپونتیا» در صدر حمایت

مسوول پروژه‌های کوچک مقیاس ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری رییس جمهور هم که در این آیین حضور داشت درباره اهمیت این طرح ها می گوید: کشت کاکتوس«اپونتیا» نسبت به سایر طرح ها از اهمیت بیشتری برخوردار است و این ستاد ۱۰ پروژه توسعه کشت این نوع از کاکتوس را به عنوان گونه کم آب بر تعریف کرده که در مرحله اجرای طرح است.

علیرضا جوانمردی می افزاید: طرح پایلوت کشت کاکتوس «اپونتیا» به عنوان یکی از طرح های کوچک مقیاس برای نخستین بار در کشور با حمایت این ستاد در استان سیستان و بلوچستان اجرا شد.

وی می افزاید: کشت کاکتوس ظرفیت خوبی برای توسعه کشاورزی است و اخیرا برگ و میوه کاکتوس در سبد مصرف کشاورزی وارد شده و این گیاه کم آب بر در زمین های درجه ۲ و ۳ قابل کشت است.

مسوول پروژه‌های کوچک مقیاس ستاد توسعه فناوری‌های محیط‌زیست معاونت علمی رییس جمهور می گوید: تاکنون هفت واحد گلخانه کوچک مقیاس با سیستم هوشمند پایش اقلیم در سیستان و بلوچستان و همچنین ۱۶ استخر پیش ساخته کوچک مقیاس پرورش ماهی در استان های کرمان، مازندران و سیستان و بلوچستان اجرا شده است.

وی می گوید: باتوجه به راندمان بالا در استخرهای کوچک مقیاس،تقاضا برای اجرای این پروژه افزایش یافته است و ۶۰ درصد از تسهیلات مورد نیاز برای سرمایه گذاری به وسیله استان تامین و ۴۰ درصد باقی مانده هم آورده متقاضی و یا با کمک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تامین می شود.

مزایای طرح های مقیاس کوچک

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان شمالی درباره مزایای اجرای طرح های کوچک مقیاس در استان می گوید: نرخ جمعیت روستایی استان نسبت به میانگین کشوری بالاتر و سهم روستا در اقتصاد در حال کاهش است و این مسائل موجب افزایش حاشیه‌نشینی شهرها و مهاجرت روستاییان به شهر می‌شود و اجرای پروژه‌های اقتصادی کوچک مقیاس دانش بنیان در محیط های روستایی موجب جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها می‌شود.

 مرتضی بهزادفر می افزاید: تعریف پروژه‌های اقتصادی کوچک مقیاس در مناطق روستایی اهمیت بسیاری دارد، این پروژه‌ها، سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد و باید بسترسازی مناسب برای این حوزه فراهم شود.

وی می گوید: سرمایه‌گذاری در روستاهای استان ضعیف است و ایجاد گلخانه های سبک، استخرهای پرورش ماهی قابل حمل، پرورش گیاه کاکتوس آپونتیا با سرمایه‌گذاری حداکثر ۳۰۰ میلیون تومان از جمله پروژه‌هایی است که در این همکاری برای جامعه هدف در مناطق روستایی پیش بینی شده است.

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان شمالی می گوید: بازگشت سرمایه در این پروژه‌ها یک تا چهار سال پیش بینی شده است و برای اجرای آن تسهیلاتی پرداخت می‌شود که ۷۰ درصد منابع بانکی و ۳۰ درصد تسهیلات بلاعوض است.

کلام آخر

خراسان شمالی جزو چند استان با نسبت بالای جمعیت روستایی در کشور است از این رو باید به ظرفیت روستاها و پتانسیل های بخش کشاورزی توجه شود، باوجود ظرفیت های موجود، خطر کاهش تولید در روستاها احساس می شود، سهم روستاها از تولید و درآمد در حال کاهش و کمرنگ شدن است.

در این باره باید به اجرای پروژه های کوچک مقیاس در روستاها و حمایت از اجرای آن در این مناطق توجه شود، استان ظرفیت بالایی در زمینه طرح های کوچک مقیاس مزبور داشته و البته منابع اعتباری مختلف هم وجود دارد.

براساس نظر دست اندرکاران این حوزه؛ پروژه های کوچک مقیاس در تمام شهرستان‌های استان قابل اجرا است و امید دارند تا با کمک حوزه فناوری از حاشیه نشینی و مهاجرت روستاییان به شهر جلوگیری شود.

اولویت حمایت ها برای اجرای این طرح ها مناطق محروم و درآمدزایی برای مددجویان نهادهای حمایتی است و باید از این فرصت در رشد اقتصادی مناطق محروم استان همچون راز و جرگلان و گرمه و جاجرم استفاده کرد.