تیشه شرم الشیخ به ریشه زمین

بیست و هفتمین کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل (COP۲۷) در شرم الشیخ مصر که قرار بود روز جمعه گذشته به پایان برسد، به علت اختلاف نظر و نرسیدن به اجماع نظر، تا یکشنبه ادامه پیدا کرد.

نمایندگان کشورها به رایزنی های خود ادامه دادند تا در یک توافق بسیار دشوار یالاخره صندوقی برای کمک به کشورهای فقیر و آسیب‌ دیده در برابر بلایای اقلیمی ایجاد گردید اما در این اجلاس طولانی هیچ اشاره‌ای به افزایش تلاش‌ها برای مقابله با انتشار گازهای گلخانه‌ای نشد.

با وجود تاسیس یک صندوق حمایتی، نبود اتفاق نظر درمورد افزایش تلاش‌ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در راستای هدف محدود کردن گرمایش زمین به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد ناامید کننده جلوه کرد و به تعبیر آلمان نتیجه نشست بیست و هفتم، ترکیبی از "امید و ناامیدی" را به همراه داشت.

«ایمون رایان» وزیر محیط زیست ایرلند با استناد به گزارش خوانده شده توسط وزیران در این نشست، هشدار داد که اگر جهان به جای ۱.۵ درجه سانتیگراد، ۲ درجه گرم شود، ۴۲۰ میلیون نفر با گرمای شدید مواجه خواهند شد و ۲۷۰ میلیون نفر کمبود آب را تجربه خواهند کرد.

با این وجود به نظر می رسد که منافع برخی کشورها اجازه رسیدگی به مساله انتشار گازهای گلخانه‌ای که مهمترین تهدید برای کره زمین محسوب می‌شود را نداده است. فرانس تیمرمانس معاون رئیس کمیسیون اروپا نیز توافق حاصل را در راستای یک حرکت رو به جلو برای انسان و سیاره زمین کافی ندانست. وی همچنین اشاره کرد که این توافق هیچ گونه تعهد اضافی را برای تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای در جهت کاهش آلودگی ایجاد نکرد.

آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز در پایان این اجلاس تاکید کرد: سیاره ما هنوز در بخش اورژانس است. ما باید به شدت انتشار (گازها) را کاهش دهیم و این مساله‌ای است که این کنفرانس تغییرات آب و هوایی به آن اشاره‌ای نکرد.

منافع کشورها در کاهش نیافتن انتشار گازهای گلخانه‌ای

از جمله کشورهایی که در مساله توافق بر سر کنترل گازهای گلخانه‌ای کارشکنی کرده، عربستان است. ریاض در این راستا با تکیه به راه حل جداسازی کربن و ذخیره آن، مسیرش را از بقیه جدا کرده درحالیکه به گفته دانشمندان این تنها راه حل برای بحران آب و هوایی نیست.

روزنامه گاردین در اینباره نوشت که عربستان دومین تولید کننده نفت در جهان که تقریبا ۱۵ درصد تولید جهان را در اختیار دارد، در کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل در مصر طرح خود را اعلام کرد که با شراکت آرامکو و با سرمایه‌ای بالغ بر ۴۲ میلیارد دلار اجرا خواهد شد.

عبدالعزیز بن سلمان وزیر انرژی عربستان اعلام کرده که مرکز جداسازی و ذخیره کربن سال ۲۰۲۷ شروع به کار می‌کند و در ابتدا ۹ میلیون تن کربن دی اکسید در سال جدا و ذخیره خواهد شد.

روزنامه انگلیسی افزود: برخی نگران هستند که این شیوه راهی برای شرکت‌های با سوخت فسیلی در جهت ادامه آلودگی باشد. برخی دیگر نیز در اعتبار طرح جداسازی و ذخیره کربن عربستان تشکیک وارد کردند. همچنین تمرکز بر روی این فناوری به نسبت کاهش مصرف سوخت فسیلی با بدبینی گسترده ناظران مواجه شده است.

برغم چشم انداز سعودی‌ها در راستای تمرکز زدایی از درآمدهای نفتی و متنوع سازی فعالیت‌های اقتصادی، آنها همچنان کسب درآمد از منابع انرژی را در اولویت قرار داده و آن را یک مزیت نسبی می‌دانند. از این رو با توجه به منافع اقتصادی ریاض در این زمینه، همکاری نکردن در راستای رسیدن به هدف کاهش گرمایش زمین از سوی آنها طبیعی است.

روزنامه فایننشال تایمز نوشت که چندین مذاکره کننده از ملت‌های غربی کشورهای تولید کننده نفت و گاز به رهبری عربستان که بحران انرژی جهانی آنها را جسور کرده، را مقصر ثمربخش نبودن نشست دانستند.

یکی از معمارهای توافق آب و هوایی پاریس هم معتقد است که مصر به عنوان کشور میزبان متنی را در این اجلاس ارائه کرد که به طور مشخص از کشورهای تولید کننده نفت و گاز و صنایع سوخت فسیلی حمایت می‌کند.

برخی از رسانه‌ها از جمله سی‌ان‌ان با توجه به اینکه چین بزرگترین تولید کننده گازهای گلخانه‌ای جهان است، مدعی شدند: پس از آنکه تعدادی از کشورها از جمله چین و عربستان سعودی، مانع از پیشنهاد برای حذف تدریجی تمام سوخت های فسیلی، نه فقط زغال سنگ شدند، تلاش برای رسیدگی به بزرگترین منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای با شکست مواجه شد.

از سوی دیگر کشورهای اروپایی نیز که پس از جنگ اوکراین با بحران انرژی و افزایش سرسام آور قیمت‌های گاز روبرو شدند، بار دیگر به علت نداشتن زیرساخت‌های کافی تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر، به سمت سوخت‌های فسیلی روی آوردند. بر اساس گزارش ماه ژوئیه دفتر آمار اتحادیه اروپا یورواستات، استفاده از سوخت‌های فسیلی در کشورهای عضو در سال ۲۰۲۱ به علت افزایش قیمت‌ها، بار دیگر در صدر اولویت‌ها قرار گرفت.
حال این روزهای قاره سبز با اوضاع فعلی جنگ اوکراین و تحریم انرژی روسیه به نسبت سال گذشته بدتر شده و کار به جایی رسیده که برخی از کشورها دوباره پای زغال سنگ را به میان آوردند. اولاف شولتس صدراعظم آلمان، تیر ماه گذشته از راه‌اندازی ۱۶ نیروگاه غیرفعال سوخت فسیلی و تمدید مجوز بهره‌برداری برای ۱۱ نیروگاه دیگر به‌دلیل نگرانی از کاهش بیشتر واردات گاز طبیعی از روسیه خبر داد. از همین رو اروپا نیز به علت شرایط بغرنج امروز و احتمالی آینده، به نفعش نیست تا در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای قدمی بردارد.

بااینحال اورسولا فون درلاین رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا برغم انتقادها از نتایج نشست امسال مدعی شد که کنفرانس بیست و هفتم، هدف ۱.۵ درجه سانتیگراد را زنده نگه داشت. وی همچنین ابراز خرسندی کرد که اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل یک فصل جدید را برای حمایت مالی از خسارت‌های آب و هوایی ایجاد کرد.

جان کری نماینده آب و هوایی دولت آمریکا با وجود اینکه در بیانیه نهایی کنفرانس مصر هدفی درخصوص کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تعیین نشده، موضع فون درلاین را تکرار کرد و گفت: اشتباه نکنید. ما امید ۱.۵ (درجه) را زنده نگه داشتیم. آمریکا در بقیه زمینه‌ها از جمله مسائل سیاسی برای دست یافتن به هدف مطلوبش از فشار آوردن به بقیه کشورها دریغ نمی‌کند اما به نظر اینبار نفع این کشور در کاهش کربن دی اکسید نبوده است.

آمریکا به عنوان دومین تولید کننده گازهای گلخانه‌ای در جهان، در زمان دولت دونالد ترامپ از توافق آب و هوایی پاریس خارج شد و هزینه کردن برای این توافق و پایبندی به مفاد آن را بی فایده دانست زیرا آنها از زغال سنگ همچنان به عنوان یک سوخت فسیلی مهم بهره می‌گیرند و ۲۲ درصد از برق خود را در سال ۲۰۲۱ از این طریق تامین کردند.

بدون راه پس و پیش

بیانیه پایانی بیست و هفتمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل در مصر نشان داد که جامعه جهانی عملا با وجود برنامه‌هایی که به نظر خیلی جدی در این محافل مطرح می‌شوند، عزم کافی را برای نجات زمین ندارد. دلایل بسیاری را می‌توان در این خصوص مطرح کرد اما مهمترین آنها نبود زیرساخت‌های انرژی‌های جایگزین (تجدیدپذیر) و منافع لابی‌ها و شرکت‌های فعال در زمینه سوخت‌های فسیلی است که اجازه یک اقدام کارساز را نمی‌دهد.

از این رو موارد یاد شده بر روی اقتصاد کشورهای تولید کننده گازهای گلخانه‌ای تاثیر گذار خواهد بود و تمایلی به اجرای طرح‌های عملیاتی در راستای کاهش گازهای گلخانه‌ای وجود ندارد. همچنین کشورهای تولید کننده سوخت‌های فسیلی هم نمی‌توانند از آورده‌های گزاف انرژی برای اقتصاد خود چشم پوشی کنند.

به نوشته روزنامه فایننشال تایمز، بسیاری از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سوخت فسیلی در جهان با وجود تهدید اتحادیه اروپا به خروج از نشست، موفق شدند اقدام‌های جسورانه برای کاهش آلودگی، را ناکام بگذارند.

برخی اعضا در کنفرانس نسبت به تضعیف طرح‌های کاهش آلودگی و جامه عمل پوشاندن به توافق ۲۰۱۵ پاریس در جهت نگه داشتن دمای میانگین کره زمین در زیر ۲ درجه سانتیگراد یا به صورت ایده آل زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد، ابراز نگرانی کردند. میانگین دمای کره زمین دست کم تا ۱.۱ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده است.

بنابراین با تمام تفاسیر، سیاست دولت‌ها به علت اوضاع پیچیده بحران انرژی در جهان و سود مالی کشورهای دارای منابع انرژی از فروش آنها تصمیم گیری در مورد کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را تبدیل به یک کلاف سردرگم کرده است.

بدین ترتیب جلسه نهایی 40 ساعته کنفرانس تغییرات اقلیمی که به تعبیر گوترش تصمیم برای روی آوردن به انرژی‌های تجدید پذیر در آن می‌توانست مسیر خروجی از جهنم آب و هوایی باشد، نتوانست خواسته اکثریت را تامین کند و نگاه ها برای نجات زمین همچنان به آینده معطوف شد.