کشت گیاهان کم آب‌بر، گامی عملی برای پایداری کشاورزی دشت قزوین

به گزارش ایرنا، میهن اسلامی ما از جمله قزوین سرزمینی نیمه خشک محسوب می شود که کمبود آب یکی از چالش های مهم پیش روی آن به ویژه برای بخش کشاورزی است، در این شرایط به منظور پایداری فعالیت های کشاورزی و حفظ امنیت غذایی جامعه باید کشت محصولات پرآب بر با محصولات اساسی و کم آب بر جایگزین شوند.

توجه به این رویکرد با نگاه به کاهش قابل توجه بارش ها نسبت به میانگین بلند مدت و کم شدن سطح آب سفره های زیرزمینی قزوین طی سالیان اخیر اهمیت دوچندان می یابد.

دشت قزوین با حدود ۴۴۰ هزار هکتار وسعت یکی از دشت های حاصلخیز کشور به شمار می رود که قابلیت تولید غذا برای بیش از ۲۰ میلیون نفر را داراست، با این حال به دلیل خشکسالی های بی وقفه و کاهش نزولات جوی این دشت در معرض خطر قرار گرفته و از سوی دیگر بهره برداری بیش از حد از منابع آبی و کشت محصولات پر آب بر نیز حیات آن را با تهدید روبرو ساخته است.

طی سالیان اخیر، به ویژه در دولت سیزدهم اصلاح الگوی کشت که یکی از اهداف عمده آن اصلاح مصرف آب در بخش کشاورزی و جایگزین سازی محصولات کم آب بر به جای پرآب بر است، در دستور کار قرار گرفته و عملیاتی ساختن آن در دشت قزوین نیز با جدیت دنبال و پیگیری می شود.

استقبال کشاورزان قزوینی از کشت محصولات کم آب بر

حسین زاده، یکی از صدها کشاورز بویین زهرایی است که طی سالیان گذشته اقدام به کشت گیاهان کم آب بر از جمله زیره و زعفران در مزرعه خود کرده است.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پیش از این که آب هم نسبتا بیشتر بود، مزرعه خود را زیر کشت صیفی جات می بردم اما در حال حاضر و با کم شدن آب و ذخایر آب های زیرزمینی دیگر کشت محصولاتی مانند گوجه فرنگی چندان منطقی نیست.

این کشاورز اهل بویین زهرا که هم در بخش زراعت و هم باغبانی فعالیت می کند، افزود: به توصیه کارشناسان بخش ترویج جهاد کشاورزی اقدام به کشت زیره و زعفران در اراضی کشاورزی خود کردم و از این اقدام نیز رضایت دارم چرا که کشت این محصولات نیازمند آب چندانی نیست و درآمد بیشتری را نیز نصیبم می کند.

حسین زاده ادامه داد: طی سال های گذشته همچنین اقدام به کاشت نهال پسته کردم که خاک بویین زهرا برای آن بسیار مستعد است و اکنون شاهد باردهی آن هستیم و دردصدد هستیم تا باغات خود را برای کشت این محصول را نیز گسترش دهیم.

به گفته مسوولان جهاد کشاورزی استان قزوین، طی سالیان اخیر کشت محصول کم آب بر زیره در مناطقی مانند شهرستان بویین زهرا ۱۰ برابر شده که این مساله بیانگر رویکرد کشاورزان استان نسبت به جایگزینی این دسته از محصولات با گیاهان پرآب بر است.

مصرف آب در بخش کشاورزی قزوین کاهش می یابد

آنگونه که رییس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین می گوید، با برنامه ریزی های انجام شده قرار است مصرف آب در بخش کشاورزی این استان کاهش یابد.

رضا افلاطونی در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: مطابق برنامه اصلاح الگوی کشت برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی برنامه ریزی کرده ایم و قرار شده در هر سال زراعی حدود ۵ درصد از سطح زیر کشت مزارع آبی استان را کم کنیم، البته این سیاست را با حفظ تولید از طریق عملیات به زراعی و استفاده از ارقام پربازده دنبال می کنیم، بدان معنا که با کاهش سطح زیر کشت شاهد کاهش تولید محصول نخواهیم بود.

وی اظهار داشت: الگوی کشت از هزاران سال قبل در دشت قزوین مورد توجه قرار گرفته بود و کاشت درختان پسته، بادام و انگور که نسبت به کم آبی مقاوم و مناسب هستند از دیرباز در این سرزمین کم آب مورد توجه قرار داشته و ما باید امروز این رویکرد پیشینیان خود را در دستور کار قرار دهیم.

رییس سازمان جهاد کشاورزی قزوین با بیان اینکه در راستای اصلاح الگوی کشت می کوشیم تا کشاورزان را به سمت کشت محصولات با ارزش اقتصادی بالا و کم آب بر سوق دهیم، افزود: به طور نمونه طی ۲ سال گذشته کشت گیاه زیره که به آب کمی نیاز داشته و فروش بالایی هم دارد را بین کشاورزان قزوینی فرهنگ سازی کرده ایم که انجام این مساله با استقبال بسیار خوب کشاورزان نیز همراه بود.

وی با اشاره به توسعه کشت گل محمدی و زعفران در قزوین طی سال های اخیر که از گیاهان دارویی کم آب بر هم به شمار می روند، تصریح کرد: سطح زیر کشت زعفران در قزوین سال زراعی جاری از ۱۰۰ هکتار هم فراتر رفت که نشان می دهد کشاورزان استان به سمت و سوی کشت و تولید محصولات کم آب بر با ارزش غذایی و مادی بالا روی آورده اند.

افلاطونی با ذکر اینکه تنها با توصیه امکان پیشبرد اصلاح الگوی کشت وجود ندارد، یادآور شد: پیشبرد این برنامه نیازمند گام های عملی است و در همین راستا امسال کشت قراردادی را کلید زده ایم که با تقویت این برنامه امکان کشت از پیش برنامه ریزی شده محصولات کم آب بر نیز وجود خواهد داشت.

این مسوول با بیان اینکه ناگزیر به انتخاب کشاورزی سازگار با کم آبی هستیم، گفت: توسعه کشت دیم، تقویت کشت گلخانه ای و پیشبرد کشاورزی دانش بنیان نیز از راه های کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی هستند که به طور جدی آنها را پیگیری می کنیم.

طرح جهش تولید در دیم زارها با هدف کاهش مصرف آب در کشاورزی قزوین

استفاده از ظرفیت کشت دیم نیز از روش هایی است که می تواند فشار بر سفره های آب زیرزمینی را کاهش داده و منجر به صرفه جویی در مصارف آبی بخش کشاورزی شود.

در همین راستا طرح جهش تولید در دیم زارهای قزوین پیگیری می شود که علاوه بر اهدافی چون تقویت درآمدزایی روستاییان و کمک به تامین امنیت غذایی می تواند به صرفه جویی منابع آبی کمک کند.

حسن جلیلوند، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی قزوین در این رابطه اظهار داشت: طرح جهش تولید در دیم زارهای این استان از سال گذشته به شکل پایلوت به جریان افتاده که یکی از اهداف آن را باید کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی دانست.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تصریح کرد: در قالب این طرح، امسال کشت محصولات دیم شامل گندم و جو، حبوبات، کلزا و سایر دانه های روغنی و گیاهان دارویی را در سطح ۶۰ هزار هکتار از اراضی و مزارع استان قزوین هدف گذاری کردیم و کشت و کار آنها نیز همزمان با آغاز سال زراعی جاری در مهر ماه آغاز شده و در جریان است.

به گفته این مسوول حوزه کشاورزی، برای سال زراعی جاری کشت محصولات و گیاهان کم آب بر که دارای توجیه اقتصادی لازم برای کشاورزان بوده، ارزش بالایی هم داشته و به امنیت غذایی جامعه نیز کمک می کند، کلید خورده است.

جلیلوند ادامه داد: در همین راستا، امسال برای نخستین مرتبه کشت گیاه روغنی کم آب بر کاملینا در سطح ۲۰۰ هکتار از اراضی استان عملیاتی شده است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین همچنین یادآور شد: امسال کشت گیاهان علوفه ای کم آب بر نیز در سطح سه هزار هکتار از مزارع استان قزوین کلید خورده و قصد داریم تا در هر سال زراعی این میزان را بیشتر کنیم.

نقش شهرک گلخانه‌ای در کاهش مصرف آب کشاورزی قزوین

بدون شک امروزه یکی از راه های پیشبرد کشاورزی مدرن و کاهش مصرف آب در این حوزه، توسعه گلخانه ها هستند که انجام این مساله در استان قزوین طی سالیان اخیر با راه اندازی شهرک گلخانه ای نودهک مورد توجه قرار گرفته است.

در جریان سفر اردیبهشت ماه رییس جمهور به قزوین نیز اعتبارات قابل توجهی برای آماده سازی فاز دوم این شهرک اختصاص یافت.

قرار است با راه اندازی این شهرک بخش زیادی از کشت سبزی، صیفی جات و محصولات پرآب بر در اراضی باز به فضای گلخانه ای منتقل شوند که انجام آن نقش مهمی در کاهش هدررفت آب و صرفه جویی این مایه حیاتی را به همراه خواهد داشت.

مدیر شرکت شهرک های کشاورزی استان قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا یادآور شد: به زودی با راه اندازی واحدهای تولیدی در دست ساخت شهرک گلخانه ای نودهک، کشت محصولات سبزی و صیفی از فضای باز به بسته منتقل و در مصرف آب هم صرفه جویی قابل توجهی رقم خواهد خورد.

این مسوول با بیان اینکه ۸۸ درصد مصرف آب استان قزوین به بخش کشاورزی اختصاص دارد، اظهار داشت: از آنجا که گلخانه ها تا بیش از ۵۰ درصد در مصرف آب این بخش صرفه جویی ایجاد می کنند، توسعه گلخانه ها یک سیاست راهبردی از سوی دولت و وزارت جهاد کشاورزی است که در استان قزوین نیز به طور جدی پیگیری می شود.

وی با بیان اینکه فاز نخست شهرک گلخانه ای نودهک در ۶۵ هکتار عملیاتی شده و اراضی مربوط به آن در اختیار سرمایه گذاران قرار گرفته، خاطرنشان کرد: عملیات آماده سازی فاز دوم این شهرک نیز از محل اعتبارات سفر رییس جمهور به مساحت ۵۰۰ هکتار کلید خورده است.

این مسوول ادامه داد: این بدان معناست که در آینده نه چندان دور در یک عرصه بیش از ۵۰۰ هکتاری شهرک گلخانه ای نودهک تاکستان در حوزه تولید محصولات کشاورزی، به ویژه سبزی و صیفی جات به فعالیت خواهد پرداخت که این مساله با انتقال کشت از فضای باز به سربسته و کنترل های لازم نقش مهمی در صرفه جویی آب بخش کشاورزی قزوین به همراه خواهد داشت.

رهاورد:

توسعه کشت گیاهان کم آب بر در راستای اصلاح الگوی کشت امروز یک الزام و ضرورت انکار ناپذیر به شمار می رود که باید با فعالیت های ترویجی جهاد کشاورزی و همچنین رسانه های جمعی در خصوص آن فرهنگ سازی شود.

پایداری کشاورزی در سرزمین نیمه خشک و کم باران کشور ما و تامین امنیت غذایی جامعه بدون شک در گرو پیشبرد این سیاست خواهد بود که باید از سوی دست اندرکاران بسیار جدی گرفته شود.