راه‌گذر شمال جنوب؛ تجارت و فراتر از تجارت

به گزارش ایرنا، محمدرضا منافی، سردبیر گروه اخبار آسیا و اقیانوسیه ایرنا، در ویدئوکنفرانسی که دو خبرگزاری با موضوع کریدور بین‌المللی شمال – جنوب برگزار کردند، گفت: ایران با توجه به موقعیت راهبردی خود، از زمان‌های بسیار دور، گذرگاهی امن، آسان و مطمئن برای عبور کاروان‌های بازرگانی بوده است؛ تا جایی که این کشور، یکی از شاهراه‌های مهم جاده ابریشم به شمار می‌رفت.

وی با تاکید بر افزایش نقش ایران به عنوان گذرگاه بین‌المللی کالا در دوران مدرن، گفت: بسیاری از کشورهای قفقاز و آسیای میانه، محصور در خشکی هستند و برای دسترسی به آب‌های آزاد، باید از کشورهای دیگر عبور کنند. با نگاهی به نقشه، می‌توان دریافت که ایران، آسانترین و امن‌ترین راه دسترسی این کشورها به آب‌های آزاد است.

سردبیر گروه آسیا اقیانوسیه خبرگزاری ایرنا با اشاره بیانات اخیر حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص راه گذر شمال-جنوب، این موضوع را حاکی از جایگاه ویژه ایران در این راه گذر و نیز توجه ویژه جمهوری اسلامی ایران به راه گذر شمال - جنوب دانست.

منافی افزود: ایران، هند و روسیه، مبتکران راه‌گذر شمال-جنوب بوده‌اند و امروز هم وظیفه بیشتری در قبال تکمیل آن دارند.

این کارشناس ایرنا در ادامه، تکمیل راه‌گذر شمال – جنوب را از چند جنبه دارای اهمیت دانست و گفت: این کریدور، علاوه بر سه کشور بنیان‌گذار، برای کشورهای جنوب ایران و نیز همسایگان شمالی ایران در آسیای میانه و قفقاز از نظر اقتصادی و بازرگانی ارزشمند است. از سوی دیگر، افغانستان به دلیل سال‌ها جنگ و اشغال، نیازمند یک شریان تجاری مناسب برای بازرگانی با کشورهای منطقه است و پیوستن این کشور به کریدور شمال-جنوب، این امکان را فراهم خواهد کرد. همچنین دالان شمال-جنوب، باعث توسعه ظرفیت‌های گردشگری در کشورهای مسیر کریدور خواهد شد و بالاخره، اتصال راه‌گذر شرقی -غربی چین به کریدور شمال-جنوب، تبادل تجاری کشورهای منطقه را با پکن تقویت خواهد کرد.

منافی حفظ امنیت را نیز برای موفقیت راه‌گذر تجاری دارای اهمیت دانست و خواستار توجه همه کشورهای ذی‌نفع به موضوع امنیت شد.

سردبیر گروه اخبار آسیا اقیانوسیه ایرنا با تاکید بر اهمیت و نقش "ثبات و امنیت" در توسعه راه گذر شمال-جنوب ، به برخی شرایط کنونی حاکم بر منطقه از جمله جنگ اوکراین و تحریم هایی که علیه روسیه بدنبال داشته است و نیز تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران اشاره کرد و گفت که در چنین شرایطی، اهمیت و نقش راه گذر شمال-جنوب بیش از هر زمان دیگر قابل درک است.

وی با اشاره به مسائل پیش روی برخی کشورهای مرتبط با راه گذر شمال جنوب از جمله جنگ اوکراین، اختلافات جمهوری آذربایجان و ارمنستان، اختلافات مرزی تاجیکستان و قرقیزستان، شرایط بحرانی افغانستان، اختلافات هند و پاکستان و ... گفت که بدون تردید، حاکم شدن صلح، آرامش و ثبات در منطقه زمینه بسیار مساعدتری را برای توسعه این شریان حیاتی و گسترش همکاری های تجاری-اقتصادی منطقه فراهم خواهد ساخت.

ارمنستان، توسعه‌یافته‌ترین مسیر گذرگاه شمال – جنوب

ایوان زاخاروف،رئیس بخش خاورمیانه و خاورنزدیک اسپوتنیک نیز در این ویدئوکنفرانس، چهار مسیر گذرگاه شمال جنوب را برشمرد و گفت: مسیر غرب دریای خزر، از جمهوری داغستان روسیه و جمهوری آذربایجان به ایران می‌رسد و تا بنادر خلیج فارس امتداد می‌یابد. موفقیت این مسیر، به آن بستگی خواهد داشت که زیرساخت‌های ترابری و گذرگاه‌های مرزی، چگونه از عهده جریان رو به رشد ترانزیت کالا برآیند.

وی افزود: دومین مسیر، از کرانه شرقی دریای خزر، از قزاقستان و ترکمنستان می‌گذرد و به ایران می‌رسد. مسیر سوم هم ارتباط دریایی میان بندرهای دریای خزر است که البته بهره‌برداری از این مسیر، نیازمند کار جدی برای نوسازی بنادر و تعمیق کف دریا خواهد بود.

زاخاروف مسیر ارمنستان و گرجستان را چهارمین گذرگاه دالان شمال-جنوب دانست و تاکید کرد فعلا این مسیر، توسعه‌یافته‌ترین راه میان دیگر گزینه‌هاست.

رئیس بخش خاورمیانه و خاورنزدیک اسپوتنیک درباره حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تکمیل راه‌گذر شمال-جنوب اظهار داشت: بانک توسعه اوراسیا پیش‌بینی کرده است که بیشترین سرمایه‌گذاری، معادل 69 درصد از کل سرمایه‌گذاری، باید به سمت مسیر غربی هدایت شود. این مسیر، علاوه بر تکمیل راه‌آهن رشت به آستارا، ساخت کنارگذر برای شهرهای ولادی قفقاز، آستاراخان، ماخاچ قلعه و دربند در روسیه، نوسازی خطوط ریلی و ساخت بزرگراه باکو تا مرز روسیه را نیز شامل می‌شود.

زاخاروف افزود: افزون بر این، طبق برآورد بانک توسعه اوراسیا، 19 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها باید در مسیر دریای خزر و 12 درصد در مسیر شرق این دریا هزینه شود.

این کارشناس اسپوتنیک، تصمیم اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای تاسیس یک شرکت بیمه در این اتحادیه را ارزشمند دانست و گفت انتظار می‌رود این شرکت بیمه، در سال 2023 آغاز به کار کند.

وی همچنین گفت روسیه پیشنهاد کرده است که ایجاد یک اوپراتور مشترک لجستیک همراه با ایران و جمهوری آذربایجان بررسی شود تا بتوان سرویس جامع خدمات حمل و نقل به مشتریان را اصطلاحا در قالب پنجره‌ای واحد، ارائه نمود.

ایوان زاخاروف تاکید کرد که اهمیت تکمیل راه‌گذر شمال جنوب برای روسیه تنها به جنبه‌های اقتصادی محدود نمی‌شود و ارزش این کریدور، فراتر از تجارت است.

چالش‌های راه‌گذر و ضرورت همکاری رسانه‌ای

زمان رضاخانی از ایرنا، سومین سخنران این نشست بود. وی با اشاره به ارزش راهبردی راه‌گذر شمال جنوب گفت: گذرگاه کانال سوئز به عنوان مسیر سنتی تجارت میان شمال و جنوب، نه‌تنها به حد اشباع رسیده است، بلکه مسدود شدن چند روزه این کانال در مارس 2021، ارزش استفاده از یک راه‌گذر جایگزین را به بازرگانان بین‌المللی ثابت کرد.

وی افزود: بر اساس برآوردها، با تکمیل این راه‌گذر، برای ارسال کالا از هند به روسیه 30 درصد در هزینه و بیش از 50 درصد در زمان، صرفه‌جویی خواهد شد و این مزیتی بزرگ برای کشورهایی خواهد بود که از این راه‌گذر استفاده کنند.

رضاخانی در ارتباط با دلایل به درازا کشیدن تکمیل دالان تجاری شمال جنوب گفت: یکی از چالش‌های موجود، تکمیل زیرساخت‌ها شامل توسعه بنادر و ارتباطات جاده‌ای و ریلی است. مشکل دیگر، به تنوع تشریفات اداری و گمرکی در کشورهای آسیایی مربوط است که البته این چالش رفع خواهد شد؛ زیرا در موافقت‌نامۀ دالان شمال جنوب، بر یکسان‌سازی اسناد و تشریفات اداری ناظر بر حمل و نقل بین‌المللی در مسیر راه‌گذر، تاکید شده است.

این کارشناس ایرنا، حفظ امنیت کشورها و مرزها در مسیر راه‌گذر شمال جنوب را دارای اهمیت فراوان دانست و گفت اصولا بازرگانان به دنبال امن‌ترین مسیرها هستند و ضروری است کشورهای ذی‌نفع، با همکاری یکدیگر، مانع از هرگونه ناامنی شوند.

رضاخانی تحریم‌های غرب علیه روسیه و ایران را نیز از دیگر چالش‌های بهره‌گیری از راه‌گذر شمال جنوب دانست و یادآور شد برای غلبه بر این مشکل، در کوتاه‌مدت می‌توان از ساز و کارهای مشترک مالی و بیمه‌ای میان کشورهای بهره‌بردار از این راه‌گذر استفاده کرد و در درازمدت نیز با توجه به درهم‌تندیدگی اقتصاد برخی اعضای ذینفع با اقتصاد جهانی، طرف غربی را می‌توان به عقب‌نشینی از اعمال تحریم تشویق نمود.

وی اطلاع‌رسانی جامع و اقناع افکار عمومی را ابزاری کارآمد برای تسریع بهره‌برداری از راه‌گذر شمال جنوب ارزیابی کرد و گفت: در دو سطح اقدامات رسمی و پژوهش‌های دانشگاهی، در ارتباط با دالان مذکور، فعالیت‌های خوبی انجام شده است، اما تسریع فرآیندها نیازمند اقناع افکار عمومی است.

رضاخانی با اشاره به تجربه‌های موفق رسانه‌ای در مورد راه‌گذرهای بین‌المللی، پیشنهاد کرد برای راه‌گذر شمال جنوب نیز برنامه‌هایی به منظور همکاری رسانه‌ای طراحی شود و رسانه‌های کشورهای ذی‌نفع در قالب تبادل اخبار، اجرای برنامه‌های حرفه‌ای مشترک، برگزاری کارگاه‌های حضوری یا برخط و... به منظور اطلاع‌رسانی درباره این راه‌گذر، با یکدیگر مشارکت داشته باشند.

پیشنهاد این کارشناس ایرنا برای ایجاد ساز و کار همکاری رسانه ای مشترک میان کشورهای ذی‌نفع با استقبال کارشناسان حاضر در این نشست قرار گرفت و برضروری پیگیری و بررسی بیشتر این موضوع تاکید شد.

کنفرانس مشترک ایرنا و خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، روز دوشنبه به صورت برخط برگزار شد.