به گزارش ایرنا کاروانسراها در گذشته ای نه چندان دور از مهمترین مراکز زیست اجتماعی و اقتصادی مردم محسوب می شد که با پیشرفت تمدن و فناوری های بشری و دگرگونی ارتباطات و مناسبات تجاری بتدریج به حاشیه رفتند و به اماکنی متروک، فرسوده یا در معرض تخریب تبدیل شدند.
استان کرمان با سابقه دیرین تاریخی و موقعیت جغرافیایی خاص خود در شاهراه حیاتی جنوب شرق کشور میزبان تعداد قابل توجهی از کاروانسراها بویژه در دوره های صفویه و قاجاریه بوده است که هنوز در نقاطی از این استان مورد استفاده مردم در کسب و کار خود قرار دارد.
به دلیل ویژگی های تاریخی و ارزش میراثی کاورانسراها، این بناها با ساماندهی و انجام عملیات مرمت ظرفیت بسیار خوبی برای بدل شدن به مراکز گردشگری، تجاری و حتی اجتماعی دارند که در سال های اخیر نمونه های موفقی چون تبدیل کاروانسرای گنجعلیخان در قالب مرکز صنایع دستی و کاروانسرای وکیل در قالب هتل بوتیک را می توان مثال زد.
اما کاروانسراهایی مانند جَر و کوزه‌گران نیز در شهر کرمان وجود دارند که باوجود داشتن امکان مرمت و حیات دوباره، به دلایلی همچون مالکیت اوقافی و تعدد ورثه، بشدت در معرض تخریب قرار گرفته اند به طوری که در صورت ادامه این وضعیت در آینده ای نزدیک اثری از آنها برجای نخواهد ماند.
ارزش اقتصادی و گردشگری این بناها درحالی است که صرفا وجود و نگهداشت این بناهای تاریخی، نمادی از گذشته و حیات نیاکان ما به شمار می روند و از آثار مختلفی دیگری نیز از این منظر برخوردارند.
در این زمینه بیشتر بخوانید.
باتوجه به شرایط موجود این دسته از کاروانسراها برای احیا و مرمت، خبرنگار ایرنا به سراغ مسئولان امر رفته تا وضعیت موجود را بررسی و راهکارها را نیز جمع بندی کند.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان درباره آخرین وضعیت کاروانسراهای استان به خبرنگار ایرنا گفت: بحث مالکیت مهمترین و اصلی ترین مشکل بر سر راه حیات دوباره آنهاست.
مجتبی شفیعی افزود: اگر میراث فرهنگی مالک کاروانسراها بود، می شد روندی که در مرمت کاروانسرای وکیل طی شد را انجام داد و با جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی آنها را مرمت و احیا کند.
وی اظهارداشت: اما موضوع دیگر در حوزه مالکیت بناهای تاریخی از قبیل کاروانسراها چون مالکیت در اختیار ورثه است و تعدد مالکیت وجود دارد، به نتیجه رسیدن و رساندن کار مشکل است که از معضلات ما در حوزه مرمت، بازسازی و احیای این اماکن محسوب می شود.
مالکیت مهم اوقاف
شفیعی تصریح کرد: اوقاف بخش بزرگی از مالکیت کاروانسراها در استان کرمان را به عهده دارد و پیشنهادهای لازم برای مرمت و بازسازی این اماکن هم به این نهاد ارائه شده است که باید پیگیری کنند.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان با اشاره به تجربه موفق مرمت و بازسازی کاروانسرای وکیل شهر کرمان اظهارداشت: این بنا با مشارکت بخش خصوصی به یکی از فاخرترین هتل بوتیک های کشور تبدیل شده که در آبان توسط وزیر میراث فرهنگی افتتاح شد و هم اکنون در حال پذیرش مسافر است.
وی تصریح کرد: کاروانسراهای دیگری نیز در سطح استان کرمان وجود دارد که می توان با سرمایه گذاری بخش خصوصی مرمت و بازسازی و به مکانی با ارزش برای اقامت و بازدید گردشگران تبدیل شوند.
شفیعی با اشاره به حادثه آتش سوزی یک دهه قبل در کاروانسرای جر شهر کرمان و تخریب آن بیان کرد: بخش عمده ای از مالکیت این بنا در اختیار اداره اوقاف است و پیشنهاد دادیم که با بخش خصوصی یا سایر مالکان برای بازسازی مشارکت کنند.
وی ادامه داد: کاروانسرای جر با توجه به موقعیتی که دارد محل مناسبی برای راه اندازی بازارچه طلا، زیورآلات و صنایع دستی محسوب می شود و میراث فرهنگی برای ارائه خدمات مشاوره ای در بحث طراحی اعلام آمادگی کرده است.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان بیان کرد: کاروانسرای کوزه گران کرمان نیز که در معرض تخریب قرار دارد، حدود ۸۰ درصد مالکیت شخصی دارد که برای تعیین تکلیف این بنا به مالکان اخطار داده شده است.
توافق های خوب با اوقاف
مشکلات کنونی در احیای کاروانسراهای تاریخی کرمان درحالی است که ۲۸ مهرماه امسال وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد: توافق‌های خوبی در یک سال اخیر با سازمان اوقاف و امور خیریه برای بهره‌برداری بهتر و بیشتر از آثار تاریخی و توسعه گردشگری به‌ویژه با همکاری بخش خصوصی صورت گرفته است. عزت الله ضرغامی افزود: طبق نظر رهبر معظم انقلاب، لازم است بناها و آثاری که در اختیار دولت قرار دارد و دولت به هر دلیلی قادر به حفاظت از آنها نیست، بر اساس قانون و به‌منظور بهره‌برداری بهتر در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد.
به گزارش ایرنا باتوجه به مالکیت اوقاف در بخش قابل توجهی از کاروانسراهای تاریخی کرمان ضرورت دارد توضیحات مدیران اوقاف نیز درزمینه برنامه آنها برای احیای این بناها به مخاطبان ارائه و نتایج توافق هایی که میراث فرهنگی از آنها سخن به میان می آورد، در عرصه میدانی بیان شود لذا ایرنا کرمان آمادگی دارد نقطه نظرات اوقاف استان را در این زمینه منعکس کند و تلاش خبرنگاران ایرنا در این زمینه نیز همچنان جریان دارد.
چه خبر از ثبت جهانی ۲ کاروانسرای کرمان؟
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان همچنین در پاسخ به خبرنگار ایرنا درباره آخرین وضعیت ثبت جهانی ۲ کاروانسرای این استان به نام های چاه توران در شهرستان راور و گنجعلیخان در شهر کرمان بیان کرد: قرار بود تابستان امسال اجلاس یونسکو برای بررسی پرونده های ثبت جهانی تشکیل شود اما این اجلاس لغو و به زمان دیگری موکول شده است و منتظر برگزاری این اجلاس هستیم.
شفیعی افزود: ارزیابان یونسکو چندی قبل بازدیدها و بررسی های خود را از این ۲ کاروانسرا انجام داده اند و طبق ارزیابی های اولیه مشکلی در راه ثبت این آثار نیست.
دیار کریمان با هشت اثر ثبت جهانی، افزون بر ۷۰۰ اثر ثبت ملی، دهها اثر واجد ارزش تاریخی و اقلیم منحصربه فرد و چهار فصل از مهمترین مقاصد گردشگری کشور محسوب می شود.
استان کرمان با هشت اثر بیشترین آثار ثبت جهانی را در کشور در مقایسه با سایر استان ها دارد و ارگ بم (بزرگترین سازه خشتی جهان)، روستای دست‌کَند میمند با چندهزار سال قدمت، باغ زیبای شازده یا شاهزاده ماهان با ویژگی های منحصر به فرد باغ و معماری عمارت آن، دشت کویر لوت که قدیمی ترین درفش جهان از این کویر در منطقه شهداد به دست آمده و سه قنات «گوهرریز» جوپار در شهرستان کرمان، «اکبرآباد» و «قاسم آباد» در شهرستان بم به همراه روستای دارستان سیرجان و این شهرستان به عنوان خاستگاه بافت گلیم شیرکی سیرجان از آثار ثبت جهانی استان کرمان به شمار می روند.
نظر شما