مذاکره ایران و عراق درباره خشکسالی و بحران هورهای دو کشور

به گزارش ایرنا، سفیر جمهوری اسلامی ایران ضمن تبریک انتصاب وزیر جدید منابع آبی عراق، آمادگی ایران را برای در اختیار گذاشتن تمامی تجارب، امکانات و توانمندی ها با هدف غلبه بر مشکلات توفان های خاک، ریزگردها، هورها و خشکسالی، اعلام کرد. در این دیدار همچنین، مسائل مورد علاقه دو کشور، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

وزیر منابع آبی عراق در این ملاقات، ضمن اشاره به پیامدهای مخرب خشکسالی و تغییرات اقلیمی در منطقه و جدی تر بودن آن در عراق، همکاری دو کشور برای حل این مشکلات را ضروری دانست و آمادگی خود را برای هرگونه همکاری در این زمینه اعلام کرد.

وی سیاست های نظام سابق و تحمیل جنگ های متعدد توسط صدام به عراق را عامل اصلی غفلت از پرداختن به حل و فصل خشکسالی و فراموشی نیازهای عراق در این زمینه دانست.

حل مشکلات خشکسالی و مقابله با توفان های خاک، حالا تبدیل به خواسته مشترک منطقه ای شده است و از همه انتظار می رود، سهمی در ایجاد راه حل های فعال برای این چالش ها داشته باشند.

پیش از این، «علی سلاجقه» معاون رئیس جمهوری اسلامی ایران و رئیس سازمان محیط زیست در دیدار با مقام های عراقی گفت: امروز منطقه و جهان دچار بی‌نظمی اقلیمی شده ، که پیامد آن ایجاد ریز گردها برای کل منطقه است و ما با توجه به مطالعات و تجربیات به دست آمده در بحث مقابله با بیابانزایی می‌توانیم در کنار کشور عراق باشیم و انتقال تجارب در این زمینه حائز اهمیت است .

بررسی منشاء خارجی ریزگردهای ایران نشان می‌دهد که این امر به دلیل خشکسالی و سدسازی‌ها در کشورهای منطقه و بیش از همه ترکیه بوده که با کاهش دبی حوضه‌های آبریز منطقه، بزرگ‌ترین کانون ریزگرد در عراق ایجاد شده و رفع آن از مسیر دیپلماسی می‌گذرد.

کاهش دِبی رودخانه‌های عراق و خشک شدن تالاب‌ها و هورهای آن تاثیری جدی بر روی تشکیل کانون‌های ریزگرد در این کشور دارد، که این امر نیز بیش از هر چیز ناشی از ساخت سدهای بالادستی بر روی رودخانه‌هاست. حوضه آبریز «دجله» و «فرات» از جمله حوضه‌های آبریز بسیار چالشی بوده و برای کشورهای دارای منافع مشترک (ترکیه، عراق، سوریه و ایران) در سال‌های اخیر تنش‌های جدی را ایجاد کرده است.

حوضه آبریز دجله و فرات شامل رودخانه دجله با طول کلی هزار و ۸۵۰ کیلومتر بوده که از ارتفاعات شرق ترکیه سرچشمه گرفته و پس از ورود به کشور عراق و عبور از سد موصل و شهرهای «موصل» و «بغداد»، در نهایت در شهر «قرنه» به رودخانه فرات می‌پیوندد و رودخانه فرات نیز با طول ۲ هزار و ۸۰۰ کیلومتر از ارتفاعات میانی ترکیه سرچشمه گرفته و پس از ورود به کشور سوریه و عبور از سدهای «اسد»، «تشرین» و «بعث» در شهر «رقه» سوریه و مخازن آبی «حدیثه» و «رمادی» در کشور عراق در محل شهر «قرنه» به رودخانه دجله می‌پیوندد.

این دو رودخانه به صورت مشترک تا شهر «بصره» در خاک عراق رودخانه‌ «شط‌العرب» و با پیوستن رودخانه «کارون» در مرز مشترک با ایران، رودخانه «اروند» را تشکیل داده و در نهایت به خلیج فارس می‌ریزند.

تجربه خشک شدن حوضه آبریز زاینده‌رود برای ایران نشان می‌دهد که چه مخاطرات بزرگی در پی خشکسالی این رود ایجاد شده است. حوضه آبریز دجله و فرات از جمله حوضه‌های آبریز بسیار چالشی بوده و چنانچه کشورهای دارای منافع مشترک در این گروه که شامل ترکیه، عراق، سوریه و ایران می‌شود نسبت به رعایت حقوق مشترک کشورها همکاری مستمر و فعالی نداشته باشند، به طور قطع باید در انتظار مشکلات پیچیده در آینده نزدیک بود.

اگرچه این وضعیت مورد توجه وزارت امورخارجه قرار گرفته است، اما باید توجه داشت که عبور از این وضعیت، همت و تلاش همه دستگاه‌های سیاسی و اجرایی را می‌طلبد.