" سد بلطاق بویین میاندشت " ، به نام تامین آب شرب یا به کام کشاورزی ؟

به گزارش ایرنا، آن طور که در نامه شرکت آب منطقه ای اصفهان به مدیرکل معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان در ششم مهر ماه ۱۴۰۱ آمده است: " بر اساس تخصیص نهایی حجم ۷۳.۴ میلیون مترمکعبی این سد( بلطاق )، با انجام مطالعات بازنگری منابع آب، اجرای این طرح فاقد توجیه فنی و اقتصادی لازم و انجام مطالعات مرحله اول و دوم طرح، قبل از هرگونه عملیات اجرایی ضروری است.

در بخش دیگری از این نامه بر وجود تعارض شدید در منطقه بین مخالفان و موافقان اجرای سد تاکید شده که به این واسطه انجام مطالعات و بررسی های اجتماعی قبل از هرگونه عملیات اجرایی ضروری است.

نکته قابل تامل این که بر اساس مصوبه کمیته فنی شرکت آب منطقه ای اصفهان در تاریخ ۲۳ خرداد، مقرر شده است عملیات اجرایی این سد متوقف باشد تا طرح مورد بازنگری قرار گیرد، اما همه اینها در حالی است که روزهای گذشته و به گفته اهالی منطقه بلطاق، عملیات جاده سازی سد ادامه پیدا کرده و به اعتراض اهالی روستاهای این منطقه منجر شده است.

به گفته آنها در حالی که شرکت آب منطقه ای اصفهان بر متوقف بودن پروژه تاکید کرده است اما با فشار و اصرار مقامات بویین میاندشت، عملیات احداث جاده این سد توسط پیمانکار از سر گرفته شده است.

ماجرای ساخت این سد اما در روستای بلطاق شهرستان بویین میاندشت برمی گردد به سال ۱۳۸۴، زمانی که نماینده وقت بویین میاندشت، برای توسعه در بخش کشاورزی و صنعت پیگیر احداث این سد بود و در ادامه مطالعات ، تامین نیاز شرب ۲۵ روستا هم به اهداف آن اضافه شد.

رودخانه یلان از سرشاخه های قُمرود است. این رودخانه یکی از تامین کننده های آب سد گلپایگان و سد ۱۵ خرداد است که برای تامین آب شرب قم احداث شده است. سد بلطاق اما قرار است در حدود ۴۰ کیلومتری سد آغچه احداث شود، جایی که بعد از آن، سد گلپایگان ، سد کوچری و سد ۱۵ خرداد( دلیجان) قرار دارد.

آن طور که مقامات آب منطقه ای اصفهان در نامه یاد شده مطرح کرده اند، همزمان با پیگیری ها برای احداث این سد و مطالعات اولیه در سال ۱۳۸۶ ، اعتراض نمایندگان گلپایگان هم شروع شد.

در ادامه ماجرا عاقبت در سال ۱۳۹۰ مجوز تخصیص آب به سد بلطاق به میزان ۶.۹ میلیون مترمکعب توسط وزارت نیرو صادر شد اما در سال ۱۳۹۶ با حذف میزان مقادیر توسعه در بخش کشاورزی و صنعت به دلیل خشکسالی میزان تخصیص آب طرح سد بلطاق از ۶.۹ میلیون متر مکعب به ۲.۵ میلیون مترمکعب کاهش یافت. میزانی که از اساس احداث سد مخزنی بلطاق را فاقد توجیه فنی و اقتصادی کرد.

اما ماجرا به همین جا ختم نشد و با پیگیری مسوولان بویین میاندشت در سال ۹۸، تخصیص این طرح دوباره اصلاح و به ۴.۷۳ میلیون مترمکعب افزایش پیدا کرد. با این وجود با انجام مطالعات بازنگری منابع آب، طرح از سوی آب منطقه ای اصفهان مجدد فاقد توجیه فنی و اقتصادی اعلام شد.

بعد از این اتفاق، مطابق با آنچه آب منطقه ای اصفهان در نامه به مدیر کل معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان مطرح کرده است، مجدد ماده ۲۳ طرح احداث سد بلطاق با پیگیری های نماینده بویین میاندشت، در سال ۱۴۰۰ و بر اساس تخصیص اولیه (۶.۹ میلیون متر مکعب) از وزارت نیرو اخذ می شود که در این رابطه شرکت آب منطقه ای به روز رسانی مطالعات مرحله اول و دوم طرح را لازم دانسته است.

با این وجود شرکت آب منطقه ای، اجرای طرح احداث سد بلطاق را فاقد توجیه اقتصادی دانسته و بر به روزرسانی مطالعات آن تاکید کرده است اما بر اساس گفت و گوهای خبرنگار ایرنا با اهالی منطقه بلطاق و همچنین برخی کارشناسان، اصرار برخی دست اندرکاران موجب شده تا با وجود آنچه شرکت آب منطقه ای به طور رسمی به مقامات استانداری اصفهان اعلام کرده است، عملیات پیشروی جاده این سد پیش برده شود.

آن طور که به ایرنا گفته شده است، سال‌های گذشته پنج کیلومتراز جاده دسترسی ایجاد و حالا در روزهای اخیر هزار و ۸۰۰ متر از آن آسفالت شده است تا کار احداث سد روی غلتک بیفتد. همه اینها اما در حالی است که این اقدام در تعارض کامل با آنچه در مفاد نامه مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان به مقامات استانداری اصفهان آمده است.

در این رابطه خبرنگار ایرنا کوشید تا با رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت آب منطقه ای با این تعارض گفت و گو کند اما روابط عمومی این شرکت، اظهار نظر مقامات شرکت متبوعش در این رابطه را به وقت دیگر موکول کرد.

خواسته ما ارتقا کشاورزی و راه آن سد است

در همین ارتباط فرماندار شهرستان بویین میاندشت به خبرنگار ایرنا گفت: برف و باران زیادی در شهرستان بویین و میاندشت می‌بارد ولی ما دو بار در سال مدیریت بحران اعمال می‌کنیم، یک بار در زمستان که برف ها را چگونه در جاده ها جمع کنیم و بار دیگر در تابستان است که چگونه آب شرب مردم را برسانیم.

رضا علی معصومی با بیان اینکه ۷۰ درصد آبریز شهرستان بویین میاندشت در حوضه قمرود ، ۲۷ درصد در حوضه زاینده رود و سه درصد در حوضه دز است، افزود: چگونه است که آب به پشت سد گلپایگان و از آنجا به قم و سد ۱۵ خرداد برود و آنها حق آبه دار باشند ولی مردمی که زمستان سخت را تحمل می کنند، نتوانند آب شرب خودشان را از همین جا تامین کنند!

معصومی در حالی که از توقف و بازنگری مطالعات طرح از سوی شرکت آب منطقه ای اصفهان ابراز بی اطلاعی می کند، گفت: بازنگری طرح مبنی بر توقف سد نیست؛ مطالعات اولیه سد انجام شده و مورد تایید و طرح هم در حال اجرا ست.

وی افزود: سنگ بستر شهرستان بویین میاندشت بالاست و حاصل بارش های آن در کف رودخانه جاری می شود و به پشت سد گلپایگان و بعد هم به سد ۱۵ خرداد و قم می رود.

فرماندار بویین میاندشت با بیان اینکه میزان کشاورزی گلپایگان در ۱۵ سال اخیر ۱۰ تا ۱۵ برابر افزایش داشته است، گفت: گلپایگان کشاورزی را افزایش داده و آب را از چاه ها بیرون کشیده، در نتیجه دچار فرونشست شده است؛ آنها نباید کشاورزی را توسعه می دادند.

معصومی با اشاره به اینکه بویین میباندشت در دهه ۶۰ ، کشاورزی گسترده ای نداشته است، افزود:جمعیت این خطه در دهه ۶۰ بالغ بر ۵۰ هزار نفر بود و حالا ۲۵ هزار نفر است؛ مردم مهاجرت کرده اند و رفته اند. چرا آن موقع از کشاورزی حمایت نکردند تا جمعیت همین جا بماند.

فرماندار بویین میاندشت از ظرفیت بالای کشاورزی در دشت های بویین میاندشت گفت و افزود: ما آب برای کشاورزی داریم اما نمی توانیم آن را نگه داریم، صنعت و فولاد که نداریم، خواسته ما ارتقای کشاورزی است و یکی از مسیرهای آن هم سد است.

مجدانه پیگیر احداث سد هستیم

در این پیوند حسین محمد صالحی، نماینده حوزه فریدن، فریدون شهر، چادگان و بویین میاندشت که پیگیر احداث جاده سد بلطاق بوده است نیز به خبرنگار ایرنا گفت: سازمان آب منطقه ای نامه ای به صورت محرمانه برای توقف سد بلطاق زده بود که با پیگیری های ما نامه عوض شد. بنابراین دستور از وزیر گرفتیم که باید این کار انجام شود.

وی افزود: با توجه به اعتبارات ۱۴۰۰ که در اختیار نماینده ها قرار داشت، پنج میلیارد تومان به سد بلطاق اختصاص داده شد و با همه فراز و نشیب ها و مخالفت هایی که از سوی آب منطقه ای می شد، جاده دسترسی سد با بودجه در اختیار خودمان در حال انجام و کارهای مطالعاتی هم در دست اقدام است.

محمد صالحی گفت: اگر این سد را حتی به یک سد کوچک‌تر هم تبدیل کنیم که بتوانیم آب شرب منطقه را تامین کنیم، این کار را خواهیم کرد و مجدانه پیگیر آن هستیم.

وی در پاسخ به این موضع که توسعه کشاورزی می تواند منابع آب را در پایین دست تحت تاثیر قرار دهد، گفت: تا زمانی که آب شرب نداریم بحث کشاورزی مطرح نیست. شرکت آب منطقه ای برای تامین آب، منابع جایگزین ندارد و فقط این بحث را مطرح می کند تا سنگ اندازی شود و کار را متوقف کند؛ فقط به این دلیل که ممکن است پایین دست معترض شوند؛ اگر آب برای کشاورزی محدود است ، پایین دست کشاورزی اش را محدود کند.

محمد صالحی افزود: ممکن است در سال‌های آینده دوباره آب سالی شود و بتوان توسعه کشاورزی هم انجام داد اما در زمان حاضر با همین میزان تخصیص می توان بخشی از آب شرب شهرستان را که تنش زیادی دارد تامین کرد.

توسعه کشاورزی، به چه قیمت؟

اما از دیگر سو براتی کارشناس منابع آب به ایرنا گفت: از طرفی منطقه بویین میاندشت کوهستانی است و سنگ کف بستر آن بالا و منابع آب زیرزمینی محدود است و از طرف دیگر هم اکثر اراضی هدف برای کشاورزی این منطقه، زمین درجه ۳ و چهار و به طور تقریبی بیشتر تپه ماهور است که در زمان حاضر به صورت دیم کشت می شود .

وی با اشاره به متوسط بارندگی بالغ بر ۴۸۰ میلیمتردر بویین میاندشت، بر بازده خوب کشت دیم در این منطقه تاکید کرد و گفت: بخشی از آب کشاورزی اراضی این طرح(احداث سد بلطاق) در حاشیه رودخانه است که به صورت ثقلی تامین آب می شود و بخش دیگر آن هم به صورت پمپاژ است. مثل ماجرای باغ های بن و سامان که در سال‌های اخیر آب را برای باغ‌های گردو و بادام در ارتفاعات پمپاژ می کردند.

براتی با اشاره به قانون۱۵۸ و ۱۵۹ قانون مدنی، افزود: در طرح احداث سد بلطاق هم شرایطی ایجاد می‌شود که آب را از سد بلطاق به ارتفاعات پمپاژ کنیم در حالی که قانون به صراحت می گوید اولویت با کسانی است که حق تقدم در برداشت و مصرف داشته اند.

وی با اشاره به تبعات احداث سد بلطاق، تصریح کرد: اجرای طرح احداث سد بلطاق، حق آبه کشاورزان پایین دست را تحت تاثیر قرار می دهد در حالی که فرونشستِ دشت گلپایگان را هم تشدید می کند. از سویی در این طرح، توسعه کشاورزی دیده شده که این موضوع با توجه به خشکسالی ها، خط قرمز وزارت نیرو است.

براتی در توضیح بیشتر افزود: اراضی کشاورزی هدف این طرح، اراضی دیم و اراضی درجه ۳ و چهار هستند که باید جهت آماده سازی آنها برای کشاورزی هزینه زیادی کرد و این در حالی است که دشت گلپایگان اراضی درجه یک برای کشاورزی دارد.

وی با اشاره به تخصیص صنعت در طرح احداث سد بلطاق ، گفت: هیچ صنعتی در این منطقه وجود ندارد و با منافع این سد همخوان نیست.

احداث این سد منطقی نیست

این کارشناس با اشاره به موضوع تامین آب شرب ۲۵ روستا منطقه بویین میاندشت در طرح احداث سد بلطاق که برخی از مسوولان منطقه بیشتر با تکیه بر آن، اصرار بر اجرای طرح دارند، افزود: نیاز این روستاها ۵۰۰ هزار مترمکعب است و هیچ کجا برای تامین آب شرب روستا در مناطق کوهستانی که بارندگی بالایی هم دارد، سد احداث نمی کنند و سایر منابع را اولویت برای تامین آب شرب قرار می دهند.

براتی احداث سد بلطاق را طرح پر حاشیه خواند که دچار تعارضات زیاد اجتماعی است و در این رابطه گفت: کشاورزان یا مالکانی که ملک هایشان در محدوده دریاچه سد قرار می گیرد، از مخالفان احداث سد هستند و به دلیل تعارضات اجتماعی، این طرح چند بار متوقف شده است.

شرکت آب منطقه ای قاطعانه برخورد نمی کند

موسی الرضا رحیمی از اهالی روستای بلطاق که ملکش در حوضچه این سد قرار می گیرد و مخالف احداث این سد است، به خبرنگار ایرنا گفت: ملکی که حوضچه سد در آن قرار می گیرد، متعلق به «میدانک باغمادی» در بالای روستای بلطاق است. این سد از روز اول مطالعاتی نبوده و فقط بر اساس رابطه پیش رفته است.

وی افزود: چندین بار شکایت کرده ایم و به دفتر مقام معظم رهبری، وزارت نیرو و بازرسی کل کشور و خلاصه همه جا شکایت کرده ایم و اما تاکنون هیچ گونه پیگیری در رابطه با کار ما نشده است.

رحیمی با اشاره به دستور توقف احداث سد از سوی شرکت آب منطقه ای، یادآور شد: سر آب رودخانه یلان که از داخل میدانک باغمادی عبور می کند، تامین کننده آب شهرهای گلپایگان، خوانسار، دلیجان و قم است و با وجود شکایت های ما، هنوزهم پیگیر احداث این سد هستند.

این کشاورز اهل بلطاق با انتقاد از شرکت آب منطقه ای اصفهان، گفت: مقصر اصلی، شرکت آب منطقه ای است؛ چرا که این شرکت باید قاطعانه بگوید این سد مطالعاتی نیست و تحت هیچ شرایطی نباید اجرا شود. شرکت به ما نامه داده است که موضوع تحت بررسی است ولی از طرف دیگر هم جاده سازی می‌کنند.

وی افزود: هزار میلیارد تومان هزینه احداث این سد است و بالغ بر سه میلیون درختان مزرعه میدانک باغمادی چون صنوبر و کبوده زیر آب می روند؛ درختانی که مصرف صنعتی و حکم یک کارخانه را دارند.

رحیمی گفت: می گویند برای ۲۵ روستا آب را تامین می کنند در حالی که این روستاها بالای ۳۰۰ نفر جمعیت ندارند؛ در روستاهای ما در بخش بویین میاندشت، تنها ۶ ماه از سال آن هم به دلیل امور کشاورزی و دامداری سکونت وجود دارد و بقیه سال سکونت ندارند. حرف از آب شرب ۲۵ روستایی است که جمعیت آنها بین ۲تا ۳۰۰ نفر است و احداث این سد به این بهانه منطقی به نظر نمی رسد.

کشاورزان گلپایگان معترض هستند

برای بررسی بیشتر ابعاد ماجرا، پیگیری خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با فرماندار شهرستان گلپایگان و و نماینده این شهرستان در مجلس شورای اسلامی بی نتیجه ماند، اما رییس شورای اسلامی شهر گلپایگان که پیشتر در نامه ای به تاریخ بیستم آذرماه ۱۴۰۰ به شرکت آب منطقه ای اصفهان به دلیل نارضایتی شهروندان بالاخص کشاورزان گلپایگان، خواستار ممانعت از ایجاد سد بلطاق شده بود، به خبرنگار ایرنا گفت: اگر سد زده شود، جلوی یکی از شاهراه های اصلی آب گرفتکی سد گلپایگان گرفته می شود و پیرو این موضوع شورای شهر به وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای استان نامه نگاری کرده است.

سید محمدحسن علوی رئیس شورای اسلامی گلپایگان افزود: کشاورزان نگران و معترض هستند و در سنوات گذشته هم استشهاد محلی در این رابطه داشته اند. ما موضوع را پیگیری کرده ایم و دستمان به آن استشاد محلی نرسیده ؛ گویا استشهاد در فرمانداری دوره قبل بوده که پیگیری های من در این دوره نتیجه ای نداده است.

به گفته وی قرار است نمایندگان کشاورزان گلپایگان مجدد استشهاد محلی تهیه کنند و در اختیار شورای شهر گلپایگان قرار دهند تا موضوع دوباره پیگیری شود.

به گزارش ایرنا، بویین میاندشت از غربی ترین شهرستان های استان اصفهان است و با اقلیم کوهستانی ۴۰۰ میلی‌متر میانگین بارش به صورت برف و باران دارد. بلطاق نیز روستایی از توابع بخش کرچمبو شهرستان بویین میاندشت است که از سال ۱۳۸۴ سدی هم نام با همین روستا برای توسعه کشاورزی، صنعت و شرب ۲۵ روستای بویین میاندشت پیگیری شده و با تعارضات بالا از سوی آب منطقه ای اصفهان فاقد توجیه اقتصادی مطرح شده است.