به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، جمیله علم‌الهدی امروز یکشنبه در مراسم اختتامیه هفته پژوهش (۱۹ تا ۲۵ آذر) در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تقسیم‌بندی مفهوم علم در جامعه ایرانی آن را بر اساس تقسیم‌بندی تاریخی به قبل و بعد از تاسیس دارالفنون به عنوان مقطع تاریخ خاص دسته‌بندی کرد و گفت: بر این اساس دو رویکرد به علم مطرح می‌شود؛ قبل از تاسیس دارالفنون، علم به مثابه فضیلت و رویکرد به علم رویکرد اخلاقی بود، ولی بعد از آن، علم به مثابه ثروت تلقی شد که با رسوم و سنت ایرانی و اسلامی فاصله دارد.
وی ادامه داد: قبل از این تاریخ، آزادی علمی، تزکیه نفس و استقلال علمی، معانی خوب و اخلاقی داشت. عالمان به اصحاب ثروت پشت پا می زدند که نمونه‌های آن در ایران فراوان است. این رویکرد هنوز هم ادامه دارد اگرچه استادان نادری این رویکرد را دارند.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی با استناد به آیاتی از قرآن کریم افزود: بر اساس آیات اول سوره مبارکه الرحمن، (علم القرآن خلق الانسان) علم باعث پیدایش انسان نشده است؛ بلکه خداوند به عنوان معلم ظهور می کند و برای تحقق آن انسان را می آفریند.
این آیات نقش معلمی یا هدایت را از ابتدای خلقت انسان توضیح می دهد. این رویکرد که رویکرد علم به مثابه فضیلت است، به زندگی بشر معنای جدیدتری داد و پیشرفت جوامع بشری را معنادار کرد.
علم‌الهدی رویکرد دوم را رویکرد بعد از تاسیس دارالفنون و رویکرد علم به مثابه ثروت دانست و گفت: در این رویکرد، تولید علم اخلاق و آداب خود را دارد. برای آن سازمان هایی باید تاسیس و شیوه هایی برای معلمی و ارتقا تعریف شود. از وقتی کار علمی قیمت گذاری شد، اختلالات مختلفی در قدردانی از علم و تغییر رفتار عالمان حرفه ای پدید آمد.
زنان از حوزه علم و علم‌ورزی دور بودند
رئیس پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری در مقدمه دوم به بحث زنان در جامع علمی پرداخت و گفت: پیش از تاسیس دارالفنون اگرچه رویکرد کلی به علم مزایای زیادی داشت، با عرف زمانه آلوده بود و عرف ارباب و رعیتی اقتضا می کرد زن از حوزه علم و علم‌ورزی دور باشد و زنان در خانه و خانواده بمانند؛ اگرچه تاریخ ایران پُر از زنان موثر در حوزه‌های مختلف مانند بانو گوهرشاد است. اینها نوادر بودند و عموم جریان زنان متاثر از جریان کلی بود. وضعیت از این جهت، بعد از تاسیس دارالفنون هم بهتر نشد و تحت تاثیر عرف جامعه با زنان به گونه ای نه چندان شایسته برخورد شد.
وی تصریح کرد: جریان انقلاب اسلامی توسط امام خمینی (ره) با رویکرد جدید نسبت به زنان تاسیس شد؛ اما سیطره عرف مانع از تغییر نگاه کلی به زنان حتی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و حضور امام خمینی (ره) در جامعه شد.
علم‌الهدی با اشاره به ویژگی‌های زنان آنها را مظهر وحدت بخشیدن دانست و افزود: این امر داخل خانه رخ داد ولی بیرون از خانه محقق نشد و این سوال مطرح است که بانوان چه ویژگی‌هایی را به جامعه منتقل کردند.
نقشی که بانوان در خانواده دارند، اتصال است و باید به جامعه منتقل می کردند وادبیاتی در این زمینه تولید می شد، اما این امر رخ نداد.
وی با تاکید بر زوجیت در قرآن و ادبیات اسلامی گفت: زوجیت که در مورد همه خلقت صدق می‌کند و قرآن کریم نیز بر آن تاکید دارد، به مفهوم زناشویی فروکاست و بعد از تاسیس دارالفنون جنسیت به جای زوجیت نشست. در حالی که زوجیت شامل همه خلقت است و در زوجیت هم باید معانی مختلفی از جمله معنای معلم و شاگردی را لحاظ کرد. معلم و شاگرد، پدرفرزند و مادرفرزند معناهای مختلف زوجیت هستند که بعد از دارالفنون منتقل نشد. همچنین در این خلاء فکری، مفاهیمی همچون جنسیت، برابری و غیره وارد کشور شد و فضا را پر کرد. علم به مثابه ثروت تلقی شد و مفاهیم جنسیتی هم وارد ثروت قدرت شد و مشابه آنچه در دنیای مدرن شکل گرفت.
علم الهدی گفت: پژوهشگاه باید با رویکردهای تاریخی و فلسفی با استفاده از همه علوم، مطالعاتی عمیق و با موضع کلامی در زمینه چهارگانه دین، دولت، دانش و دکان انجام دهد و نسبت های ممکن بین این چهار عنصر را بیابد؛ چراکه تا وقتی مطالعات عمیق تاریخی فلسفی بین آنها انجام نشود، شرایط موجود کلی دنیا و شرایط کشور خود را حتی نمی توانیم تبیین کنیم و نمی دانیم چه اتفاقی می افتد.
به گزارش ایرنا، همزمان با این مراسم با حضور محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و شماری از چهره‌های علوم انسانی مانند مهدی گلشنی و باقر ساروخانی جامعه شناس و از استادان دانشگاه تهران از آخرین دستاوردهای اعضای هیات علمی پژوهشگاه و بزرگان حوزه علوم انسانی رونمایی شد. در این مراسم ۵۷ عنوان کتاب رونمایی شد که از این تعداد ۳۱ عنوان کتاب جدید، هشت عنوان کتاب اثر استاد مهدی گلشنی فیزیکدان و نظریه‌پرداز ایرانی، پژوهشگر فلسفه علم، مترجم و عضو پیشین هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف، ۶ عنوان کتاب از آثار دکتر کریم مجتهدی استاد پیشین دانشگاه تهران و فیلسوف شناخته شده، چند جلد نوشته دکتر باقر ساروخانی جامعه شناس ایرانی و استاد بازنشسته دانشگاه تهران و برخی آثار نیز تجدیدچاپ آثار سال های قبل پژوهشگاه بود. همچنین از برترین پژوهشگران پژوهشگاه تقدیر شد.
نظر شما