به گزارش ایرنا، "یلدا"، داستانی به درازای تاریخ دارد، امشب پیر و جوان کودک و بزرگ دور هم جمع می‌شوند تا تجدید پیوند کنند، پیوندی به وسعت دلها، بهانه یلدا، مجالی است برای تکرار تلخ و شیرین زندگی‌ها، خاطرات و هر آنچه که امروزه در کنج خانه فراموشی انسان‌ها جا گرفته و غبار روز مرگی زندگی ماشینی، گرد ماتم بر آن فشانده است.
شب نشینی در کنار خانواده و عزیزان؛ لذتی است که به مانند آن را کمتر می‌توان در جایی پیدا کرد، حسی بی نظیر که متاسفانه این روزها کمتر شده و طی چند سال اخیر با شیوع ویروس منحوس کرونا رو به فراموشی رفته است.
شب یلدا به درستی بهانه ای است برای رفع این کدورت و زیارت عزیزانی که ثانیه ثانیه وجودشان نعمتی است که باید همواره شاکر خداوند باشیم.
چه عزیزانی که سال گذشته کنار ما بودند و امسال تنها یادشان با ما است و لحظه‌های کنار هم بودنشان خاطره‌ای برای مرور هر آنچه خوشیست هست.
یلدا به زمان بین غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب اول ماه دی (نخستین روز زمستان)، خانواده‌های ایرانی به رسمی حدودا هفت هزار ساله با فراهم کردن اسباب پذیرایی به استقبال این شب تاریخی می‌روند.
استقبالی که غیر از اجرای یک رسم مهم ایرانی، مهمترین دستور دینی یعنی به جا آوردن صله رحم را باز آموزی می‌کند، نشست فامیلی در منزل بزرگ فامیل و دورهم بودن خانواده‌ها بیش از همه برای نوجوانان و کودکان جذاب و شیرین است و خاطره این شب تا مدت‌ها نقل محافل جمع‌های دوستانه آن هاست.
احترام به بزرگان یکی از آداب و رسوم مهم قوم بلوچ و سیستانی است و براساس همین آداب دیرینه، شب یلدا در خانه بزرگ قوم و خانواده برگزار می‌شوددر سیستان و بلوچستان شب چله به جای واژه یلدا با همان مفاهیم فراگیر در میان مردم به کار می رود و این شب بلندترین شب سال و آغاز زایش دوباره خورشید و بازگشت گرما و روشنی به زندگی است که "چله بزرگ" نام دارد و پس از آن چله خُرد یا کوچک آغاز می‌شود که تا اواسط اسفند ماه ادامه می‌یابد.
شب یلدا شب زندگی، شادابی و مهرورزی و نیز شب انس و الفت است و از آنجا که در دین مبین اسلام نیز صله رحم یکی از آموزه‌های اخلاقی و دینی مورد تاکید است در این شب پیوند دین، مذهب و سنت را به خوبی شاهدیم.
مردم سیستان برای شب چله از پیش آماده می‌شدند به طوریکه در این شب سفرهای بزرگ از دست بافته‌های مردم منطقه پهن و با خوراکی‌های خوشمزه‌ای که پیشتر آماده کرده بودند تزیین می‌شود.
در این شب مردم از شیرینی‌هایی مانند ستو، شیرینک و حلوا و انواع تخمه‌های هندوانه، خربزه، عناب و پسته را در این شب فراهم و شب را تا صبح سحر می‌کنند. مردم این دیار از هندوانه‌هایی که از لابه‌لای کاه‌های که تابستان را به زمستان پیوند می‌دادند (هندوانه را در آخر فصل تابستان در میان انبار کاه قرار می‌دادند تا برای شب چله سالم بماند) به همراه پودر خوشمزه و مقوی شیرینک استفاده می‌کنند.
افزون بر اینها مردم این دیار از پودر دیگری به نام "ستو" که از ترکیب پودر جوی آبدار و بوداده شده با شکر و نبات و خوردنی خوشمزه دوشو (دوشاب) -ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی- که در یک مشک برای این شب آماده می‌شد؛ استفاده می‌کنند.
مردم سیستان و بلوچستان با انواع تخمه‌های بوداده شور هندوانه و خربزه و انار که در یک سفره بزرگ گذاشته می‌شد از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند و اعضای فامیل با رفتن به خانه سپید مویان و سالخوردگان این شب را در حلقه خانواده و بزرگان و شنیدن روایت‌های کهن و شاهنامه به صبح می رساندند
در سیستان واژه‌های «کهن سال و پیر» با «زندگی و تدبیر» هم خانواده هستند، پیران نماد کهن سالی هستی و موی سپیدشان نیز در این شب بلند، نشان خرد و تدبیر است. شب چله به گاه‌شماری مردم سیستان ارتباط دارد زیرا مردم این منطقه با یک تقویم و گاه‌شماری خیلی قوی ویژه خود شب چله را مشخص می‌کردند.
یلدا شبی برای مهرورزی
یکی از جوانان زاهدانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: شب یلدا شب زندگی، شادابی و مهرورزی و نیز شب انس و الفت است و از آنجا که در دین مبین اسلام نیز صله رحم مورد تاکید است در این شب پیوند دین، مذهب و سنت را به خوبی شاهدیم.
محمد دهمرده افزود: مردم زاهدان برای شب چله از پیش آماده می‌شوند و با حضور در خانه بزرگان به دید و بازدید و گفت و گو می‌پردازند.
وی بیان کرد: طی این شب با بچه‌های فامیل به بازی‌های مختلفی چون مافیا، گل یا پوچ، وسط بازی، فوتبال و ... می پردازیم.
این نوجوان زاهدانی گفت: داستان‌های قدیمی پدر بزرگ و مادر بزرگ‌ها از جذابیت‌های دیگر این شب است.
وی اظهارداشت: با توجه به شیوع کرونا طی ۲ سال گذشته در جمع فامیلی حضور نداشتم و امسال با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی خوشحالم که می‌توانم در این مراسم شرکت کنم.
آسوکه و چاک چاکَر پای ثابت شب‌های یلدا در سیستان و بلوچستان
داستان و داستان سرایی از قدیم الایـــام در ایـــران اسلامـی و میان خانواده‌ها رواج داشته اما این روزها با کمتر شدن روابط اجتماعی، طبیعتا داستان سرایی ها هم جای خود را به علم روز داده و دیگر از آن شور و حال و داستان های قدیمی و دلنشین و ساده خبری نیست.
در منطقه سیستان و بلوچستان، خواندن داستان و سـروده‌های بومی به گویش های محلی همواره از جذابیت خاصی برخوردار بوده، آسوکه (داستان کوتاه)، یکی از ماندگارترین رسوم مردم این منطقه است که در شب یلدا و با روایت خوانی بزرگان مجلس بیش از پیش مورد توجه قرار دارد، اثری ارزشمند که بدرستی در فهرست ثبت آثار ملی قرار گرفته است.
"چاک چاکَر" روایتی داستانی در بین مردم روستاهای بلوچستان است که در شب‌های زمستان و در کنار آتیش نشستن‌ها، از زبان بزرگان روایات می‌شود.
جامعه‌شناس و استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان گفت: مراجعه به سنت‌هایی مانند شب یلدا درمانی است بر دردی که تمدن مدرن در جامعه ایجاد کرده و انسان‌ها را ماشینی و بی‌احساس کرده است.
مجتبی امام دادی با بیان اینکه دورهم جمع شدن اقوام و آشنایان در شب یلدا از مهمترین آداب و رسوم این شب دانست و گفت: یکی از آداب و رسوم بسیار ارزشمند در این شب دور هم جمع شدن اقوام است، جمع شدنی که یکی از سنت‌های ارزشمند ایرانی است و این سنت حتی در جشن نوروز هم در قالب دید و بازدید انجام می‌شود.
جامعه‌شناس و استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان افزود: حضور اقوام و آشنایان در کنار یکدیگر و دور هم جمع شدن‌های یلدایی وسیله‌ای برای شادی و نشاط اجتماعی است و این موضوع از اهمیت بسیاری در جامعه برخوردار است.
خوراکی های مرسوم مردم سیستان و بلوچستان در این شب
یکی از غذاهای معروف شب یلدا در بین اقوام بلوچ "دانکو" است که با مخلوط برنج و کنجد درست می‌شود و هم‌اینک نیز در دورهمی‌ها مصرف می‌شود و خوراکی دیگر مخلوط پودر خرما و کنجد است که در زبان محلی به آن پُشک می گویند.
چنگال یکی دیگر از این خوراکی های معروف اهل سنت است که ماده اولیه آن خرما، نان و روغن محلی است که بسیار خوشمزه و مقوی است.
یکی دیگر از این خوراکی ها که به صورت میان وعده نیز مصرف می شود کورهِل نام دارد که همان باقلا پخته همراه با گندم است. علاوه‌بر اینها مردم محلی در این شب نوعی آش نیز دارند که به آن "سَبزوک" می گویند و درواقع آش جوانه گندم است.
غذای دیگری نیز به عنوان غذاهای شب چله در بلوچستان وجود داشته به نام "دَلَگ" که گندم کامل با مخلفات گیاهی و ادویه جوشانده شده بوده و به عنوان آش گندم از آن استفاده می‌شده است.
هندوانه سیستان و بلوچستان نوبرانه میوه های شب یلدا
یکی از پای ثابت‌های سفره شب یلدا هندوانه است، هندوانه‌ای نوبرانه که علاوه بر مصرف داخلی سیستان و بلوچستان به سایر استان های کشور ارسال می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی نیکشهر در جنوب سیستان و بلوچستان گفت: برداشت هشت هزار تن هندوانه پاییزه برای شب یلدا از سطح ۳۵۰ هکتار از مزارع جالیزی بورک دهستان چاهان این شهرستان انجام شد.
عبدالستارسهراب زهی اظهارداشت: امسال پیش‌بینی می‌شود در این فصل از سرد سال بیش‌از هشت هزار و ۷۰۰ تن هندوانه برداشت و روانه بازار شود.
وی افزود: هندوانه روستای بورک نیکشهر به منظور تامین میوه بازار شب یلدا در اوایل مهرماه کشت و برداشت آن تا پایان آذر ادامه دارد.
تغذیه در شب یلدا
مشاور تغذیه و رژیم‌های غذایی اظهارداشت: پرخوری در شب یلدا یکی از دردسرساز ترین مشکلاتی است که افراد در بلندترین شب سال به آن مبتلا می شوند.
مسعود فیروزکوهی بیان کرد: با توجه به استفاده از آجیل و خوراکی های مختلف افرادی که دارای فشار خون و چربی بالایی هستند گاها دچار مشکلاتی می‌شوند، بنابراین ضرورت دارد در مصرف آجیل ها که اکثرا شور هستند مراعات شود.
وی تصریح کرد: مصرف خام آجیل بهترین اقدام برای خرید آجیل شب یلدا است.
مشاور تغذیه و رژیم‌های غذایی گفت: زیاده روی در مصرف تنقلات، شیرینی و شکلات توسط کودکان، باعث بروز مشکلات گوارشی مثل درد معده، تهوع و استفراغ شده و مانع مصرف وعده های اصلی غذا می شود.
وی با اشاره به این که طبق آداب و رسوم هندوانه یکی از میوه های شب یلدا به شمار می رود، افزود: اگر هندوانه در شب یلدا مصرف می شود، بسیار اندک باشد چرا که این میوه پرطرفدار توانایی هضم در شب و موقع خواب را ندارند و در نتیجه مشکلاتی را برای معده به وجود می‌آورد.
ایرانیان از دوران باستان تاکنون از جمله ملت‌هایی بوده‌اند که بیشترین جشن‌ها را به بهانه‌های مختلف در طول سال داشته و برخی از این جشن ها همچنان پا برجاست، جشن‌هایی نظیر عید نوروز، چهارشنبه سوری، سپندارمذگان، مهرگان، یلدا و چندین جشن دیگر که در وسعت بسیار زیادی در جغرافیای ایران برگزار می‌شد و بهانه‌ای برای با هم بودن، شاد بودن و به اشتراک گذاشتن شادی‌ها بود.
نظر شما