آیین های سنتی مردم این استان که بر گرفته از باورهای دینی، سنت های باستانی و اخلاق مداری است در عین سادگی بن مایه هایی از نشاط و امید در آن نمایان است.
همراهی آیین های سنتی با پوشیدن لباس های محلی رنگارنگ شاد، رقص های آیینی و بومی با حرکت های منظم،آواهای محلی بر جذابیت های این رسوم کهن در کهگیلویه و بویراحمد افزوده است.
سنت کمک افراد به یکدیگر در زمان حاضر به صورت های گوناگون به ویژه در مناطق روستایی و عشایر کهگیلویه و بویراحمد رواج دارد به طوری که اگر کسی به عنوان مثال خانه اش آتش می گرفت اهالی برای بازسازی مسکن او مشارکت می کنند یا اگر کسی در اثر بیماری نمی تواند محصولات خود را به موعد درو کند ، مردم طایفه او دستجمعی به کمک او می شتابند و محصول او را جمع آوری کرده و پس از کوبیدن آن را به انبار گندم آن شخص می برند .
همچنین در موقع نشا کردن برنج که در اصطلاح محلی بویراحمد « کلکی » و میان مردم کهگیلویه « تولکی » گفته می شود ، همه به یکدیگر کمک می کنند ، و در زراعت های کوتاه بهاره و زمستانه و عروسی ها و عزاداری ها ، همین نوع کمک ها مرسوم است.
با وجود این برخی سنت های کهن به دلیل نام و نشان دار بودنشان بر حلاوت آن میان مردم افزوده است البته برخی از این رسم های زیبا کمرنگ شده و برخی نیز محدود به برخی نقاط شده است.
«تی دسی»
یکی از زیباترین آیین های سنتی که هنوز از در مناطق مختلفی چون روستای دیل از توابع شهرستان گچساران مرسوم است به گویش محلی «تی دسی» به معنی گذاشتن چیزی در دست معروف است که در این رسم برای تامین هزینه زندگی جوانان تازه ازدواج کرده از سوی اهالی پول نقد اهدا می شود.
در این آیین که معمولا چند روز پس از ازدواج جوانان انجام می شود اهالی روستا نزد عروس و داماد آمده و هدیه های خود را تقدیم می کنند مردم روستای دیل می گویند که تی دسی به منزله بانک خانگی عمل می کند یعنی زوج هایی که کمک های همولایتی های خود را دریافت می کنند اسامی را یادداشت کرده و آن را در سال های آینده برای فرزندان اهدا کننده جبران می کنند.
مردم روستای دیل اعتقاد دارند که آیین تی دسی به ازدواج به هنگام جوانان کمک می کند به همین خاطر بزرگان همواره بر ادامه این رسم دیرینه تاکید دارند.
کاسه بهره
"کاسه بهره" یا دادن بخشی از نهار یا شام به همسایه ها از سنت های زیبا مردم کهگیلویه و بویراحمد است که هنگام ماه رمضان یا وقتی که همسایه زن بارداری داشته باشد حکم وظیفه شرعی پیدا می کند.
مردم این دیار که همواره در دستگیری از نیازمندان پیش قدم هستند در سنت زیبای «کاسه بهره» سعی در سهیم کردن همسایه ها در سفره ساده اما پر از صفا و صمیمیت خود دارند.
در این سنت زیبا بانوان نزدیکی های افطار یا شام غذاهای محلی چون آش ماست، دنگو، حلوا، آش دوغ، آب‌گوشت، کلگ گوشت و دمپخت گوشتی برای همسایه های خود می برند.
همسایه ها نیز اگر وضع مالی خوبی داشته باشند ظرف کاسه بهره را خالی برنمی گردانند و آن را از غذا یا خوراکی در دسترس پر می کنند.
دِندون رَوْنی
"دِندون رَوْنی"در موسم روییدن دندان کودک، مقداری گندم ، عدس و نخود را زیر درخت انجیر طبخ می کردند، مقداری از آن را بر شاخ و برگ انجیر می افشاندند و سپس مابقی را به عنوان «دِندون رَوْنی»به همسایه ها تقدیم می کردند.
در این آیین که همچنان در بسیاری از نقاط کهگیلویه و بویراحمد مرسوم است همسایه ها نیز متقابلاً به رسم تبریک و شاد باش چیزی مثل قند ،چای و سکه به خانواده کودک تقدیم می کردند.
مردمان استان اعتقاد دارند که اجرای آیین «دِندون رَوْنی» طول عمر فرزندشان را بیشتر کرده و آنانی که خوراک را مصرف می کنند نیز تعداد دندان دارها یا فرزندانشان افزایش می یابد.
شاهنامه خوانی
یکی دیگر از آیین های سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد است که بیشتر شب های زمستان در مناطق عشایری استان مرسوم است اهالی در یکی از سیاه چادرها جمع می شوند و چند نفر اشعار حماسی شاهنامه را می خواند.
در این آیین معمولا مردان شاهنامه خوان تمامی ابیات و صحنه های نبرد را از حفظ می خوانند و سعی شاهنامه خوان بر آن است که شنونده را در فضای خیالی صحنه های شاهنامه قرار دهد.
شاهنامه خوانی که هر بار در خانه یکی از اهالی برگزار می شود همراه با صرف چای آتشی و خوراکی هایی مانند مویز،انجیر،کلخنگ انجام می شود.
شاهنامه خوانی مهمترین سرگرمی دور هم نشینی های ایلات و عشایر کهگیلویه و بویراحمد به ویژه در شب های طولانی زمستان از دیرباز تاکنون بوده است،اقوام مختلف این استان به ویژه لرها و ترک های این استان به دلیل روحیه سلحشوری با شاهنامه، انس و الفتی خاص دارند.
گفته می شود رقص چوب بازی که در جشن ها به ویژه آیین های عروسی از سوی مردان این استان اجرا می شود برگرفته از شاهنامه است،این اثر سترگ فردوسی همه وجوه زندگی،باورها و دستاوردهای فکری، دینی، اخلاقی و اجتماعی آنان را در خود جای داده است.
به نظر می رسد زندگی پرماجرای عشایری به همراه محیط جغرافیایی کوهستانی و سختگذر آن از یک سو و تلاش افراد با سواد در حفظ هویت ملی خود از سوی دیگر انگیزهای قوی برای حفظ ادبیات شفاهی در قالب اشعار شاهنامه و بصورت شفاهی و شنیداری بوده زیرا بسیاری از شاهنامه خوانان هم اکنون نیز فاقد سواد خواندن و نوشتن هستند.
گاهی مواقع در پایان این آیین مشکلات یا چالش های زندگی خانواده ها مطرح و درباره آن تصمیم گیری می شود.
ثبت ملی آثار معنوی
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:۶۸ اثر میراث معنوی استان در فهرست آثار معنوی ملی ثبت شده بود.
رحیم دادی نژاد تاکید کرد: گلیم مشته، جاجیم بافی، مشک دوزی، دست بافته گچمه، سیاه چادر بافی، گلیم نقش برجسته و خیش بافی از مهمترین آثار معنوی ثبت ملی شده از کهگیلویه و بویراحمد است.
وی عنوان کرد:شالی کاری، بازی کل کله برد، جشن انار و آیین‌های ازدواج از دیگر آثار معنوی ثبت ملی شده در این استان است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد خاطرنشان کرد: امسال هم پرونده چند اثر معنوی مانند دست بافته هایی مانند گلیم سوزنی،گلیم فرش،نمد،فن تولید کلاه سنتی استان و نوعی حلوا به نام زیره تو تشکیل شده و قرار است در شورای ثبت مطرح شود.
کهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن سردار نامی ایران در دوره هخامنشی می‌شناسند،این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها جزیی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بود.
کهگیلویه و بویراحمد در دوره‌های تاریخی مختلف با نام‌هایی بلاد شاپور، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته شده است.
این استان با ۷۲۶هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد و این استان بیش از ۱۶ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد.
نظر شما