کشف ۷۰۰ قطعه هوبره در پنج سال و ۸۰۰ قطعه شاهین در ۱۰ سال گذشته

ایران با اقلیم متنوع دارای زیستگاه های غنی است که مکان امنی برای زیست انواع گونه های جانوری محسوب می شوند، البته در دهه های اخیر تعدادی از گونه های جانوری به علت تخریب زیستگاه ها در خطر انقراض قرار گرفته اند اما با تمام اینها طبیعت ایران پتانسیل خوبی برای زندگی انواع حیوانات دارد که فقط کافی است تعارض انسان با زیستگاه ها کاهش یابد.

در این میان دو گونه ارزشمند هوبره و شاهین نیز جزو حیوانات در معرض خطر انقراض در طبیعت ایران هستند که باید با برنامه های حفاظتی این خطر را از آنها دور کرد، در کنار تخریب زیستگاه اما قاچاق این گونه ها هم مزید بر علت است که حسن اکبری در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: طبیعت ایران دارای گونه های جانوری متنوعی است که بخش زیادی از آنها در خطر انقراض قرار دارند، البته مناطق چهارگانه که تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است قوانین مخصوص به خود را دارد اما مساله این است که برخی از گونه هایی که در خطر انقراض هستند در خارج از این مناطق زندگی می کنند.

وی تاکید کرد: البته سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ حیات جانوری فقط محدود به مناطق چهارگانه نیست بلکه دغدغه گونه های مناطق آزاد را هم دارد، گونه ارزشمندی مانند هوبره که پرنده ای در خطر انقراض است هم همواره مورد توجه سازمان سازمان محیط زیست بوده، این در حالی است که عمده زیستگاه این پرنده خارج از مناطق مدیریتی این سازمان واقع شده و در مناطق آزاد زندگی می کند و تقریبا از گونه هایی است که به شدت قاچاق می شود.

وی اظهار داشت: با این وجود سازمان محیط زیست سالانه وقت زیادی را به حفاظت و جلوگیری از قاچاق این گونه اختصاص می دهد، با این حساب بر اساس آمار در پنج سال گذشته بیش از ۷۰۰ قطعه هوبره از قاچاقچیان کشف و ضبط شده است که حتما چند برابر این عدد از کشور خارج شده است.

اکبری در ادامه به وضعیت پرنده شاهین در کشور اشاره کرد و گفت: در ایران قاچاق شاهین به ویژه از نوع بحری، شاهین و بالابان بسیار زیاد است این در حالیست که هر سه گونه در خطر انقراض قرار دارند، این پرندگان جزو گونه های ارزشمند و بومی کشور هستند که سالهاست در حجم زیادی زنده گیری و قاچاق می شوند و تمام این فعالیت ها در خارج از مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست انجام می شود اما با این وجود هزینه و وقت زیادی را صرف حفاظت و کاهش قاچاق این گونه می کنیم.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: آمارها نشان می دهد در حدود ۱۰ سال گذشته نزدیک به ۸۰۰ قطعه شاهین از هر سه گونه از قاچاقچیان در کشور کشف و ضبط شد و قطعا مانند هوبره چند برابر این عدد از کشور خارج شده است، باید توجه داشت که این آمار درباره گونه های ارزشمندی مانند شاهین و هوبره عدد بالایی است، کشفیات هم بالا است که نشان می دهد قاچاق زیاد اتفاق می افتد.

اکبری تاکید کرد: تمام این فعالیت ها، مقابله ها، پیشگیری ها و کشفیات تخلفات در خارج از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست اتفاق می افتد، این نشان می دهد که تلاش سازمان باید در تمام خاک کشور اتفاق بیفتد، از طرفی اسلحه شکاری و مهمات زیادی در دست مردم است، همچنین اسلحه مجازی که دست مردم است نسبت به گذشته خیلی بیشتر شده است که این خود مشکل را چند برابر می کند.

هوبره

هوبره از تیره درناسانان، پرنده ای خجالتی، حساس و نیمه مهاجر است که در دشت ها و نواحی بیابانی و مرکزی تا شرق کشور با پوشش گیاهی پراکنده زیست می کند، تعدادی از آنها آبان ماه از روسیه و کشورهای شمالی به ایران و جنوب دشت داراب در استان فارس مهاجرت می کنند، کارشناسان معتقدند هوبره نسبت به ناامنی بسیار حساس است و اگر یک سال وارد منطقه ای شود و احساس ناامنی کند، از آنجا رفته و دیگر بر نمی گردد.

این پرنده در طبقات فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در رده حساس و آسیب‌پذیر است و در ضمیمه کنوانسیون جهانی گونه‌های در خطر انقراض قرار دارد و بر این اساس تجارت این پرنده به هرشکلی غیرقانونی است.

هوبره به دلیل همه‌چیزخوار بودن و استفاده از گیاهان و جانوران گوناگون، از قبیل خزندگان حتی مارمولک‌ها و بی‌مهرگان مانند سوسک، مورچه، ملخ، حلزون، کرم و عقرب برای تغذیه خود، کمک فراوانی به کشاورزان منطقه می‌کند و باعث از بین بردن آفات کشاورزی به‌صورت طبیعی می‌شود.

این پرنده ترجیح می دهد که روی زمین راه برود یا بدود و اگر لازم شد پرواز می کند آن‌هم به سنگینی؛ بر این اساس عمدتا بر روی زمین لانه می سازد و از مصالحی استفاده می کند که رنگ آن به رنگ خاک مناطق بیابانی بسیار شبیه است، همچنین رنگ تخم این پرنده بسیار به رنگ همین خاک است از این رو تشخیص لانه و تخم آن بسیار دشوار است.

اما عواملی مانند خشکسالی، تخریب زیستگاه ها و قاچاق بی رویه نسل این گونه ارزشمند را با خطر انقراض مواجه کرده، این حیوان به صورت تکامل یافته با دشمنان طبیعی خود یعنی شاهین مبارزه می کند به این صورت که وقتی شاهینی در صدد شکار حیوان بر آید ماده چسبانکی که از مدفوع هوبره در بخش رکتومی ( انتهای روده) باقیمانده را شلیک می کند که در این حالت دیگر پرنده شکاری قادر به تعقیب هوبره نیست و حیوان فرصت گریز پیدا می کند از این رو به مرغ بمب افکن کویر نیز معروف است.

از بین رفتن گیاهان یکی دیگر از عوامل تهدید این پرنده ارزشمند است، زیرا هوبره آب نمی نوشد و آب مورد نیاز بدن خود را از گیاهان و غذاهایی مانند انواع حشرات، بذر گیاهان و توت هایی که می خورد، تامین می کند، این پرنده زمانی در مناطق کویری و استپی جنوب آسیا بسیار فراوان بود اما اعراب خاورمیانه با استفاده از بازهای شکاری، به ویژه بالابان و شاهین معمولی، تفنگ و تله‌ گذاری این پرنده را تا آستانه انقراض کامل پیش بردند تا اینکه در دهه ۱۹۷۰ تلاش‌ های حفاظتی و ممنوعیت شکار در برخی نقاط توانست آن را از خطر انقراض نجات دهد.

شاهین

شاهین نام کلی حدود ۴۰ نوع مختلف از این گونه پرنده است که بحری و بالابان دو نوع از آن است، این پرنده در نقاط مختلف در کره زمین زندگی می کند، شاهین در گذشته بسیار یافت می‌شد و تقریبا تمام نقاط جهان زیستگاه این پرنده بود اما امروزه تعداد آنها بسیار کم شده و فقط در بعضی نقاط خاص وجود دارند. اگر روند کاهش جمعیت این پرنده به همین روال پیش برود، شاید بعد از چندین سال رفته رفته منقرض شود.

این پرنده‌ جسور لانه‌ خود را روی مکان های بلند و در کوهستان های دور دست می‌سازد، لانه‌ شاهین ها معمولا بر روی صخره های کوهستانی است که از محل های قابل سکونت انسان بسیار دور است، شکار کردن با شاهین یکی از ورزش های زمان شاهان ساسانی بوده، بعد از آن این ورزش به اروپا رفته و بسیار مورد استقبال مردم آنجا قرار گرفت، این پرنده اکنون در کشورهای حوزه خلیج فارس به عنوان یک پرنده محبوب شناخته می‌شود.