تغذیه دستی وحوش خراسان‌شمالی؛ بله یا خیر؟

به گزارش ایرنا، فصول سرد سال که از محور بجنورد به جنگل گلستان و یا محور سنخواست در جاجرم عبور می کنی، خودروهای محیط زیست در حال توزیع علوفه به وحوش منطقه مشاهده می شود و این شرایط در نگاه اول بسیار دلنشین و زیبا است ولی غافل از اینکه اینگونه تغذیه نیز با اما و اگرهای زیادی مواجه است.

در خراسان شمالی ۶۵ گونه پستاندار از ۱۹۷ گونه موجود در کشور، زیست دارد و مناطق حفاظت شده و پارک های ملی "سالوک"، "ساریگل" و "ضامن آهو"، مناطق حفاظت شده "قرخود"، "گلول" و پناهگاه حیات وحش "میاندشت" جاجرم را که محل زیست پلنگ ها است را در خود جای داده است که در فصول سرد سال بسیاری از وحوش این مناطق به صورت دستی تغذیه می شوند.

تغذیه دستی حیوانات در فصول سرد خراسان شمالی موافقان و مخالفانی دارد، مخالفان معتقدند که حیات وحش این خطه از شمالشرق کشور نیازی به تغذیه دستی وحوش ندارد و این حیوانات در فصول سرد سال به مناطق کویری کشور همسایه می روند و فصول گرم نیز به استان ما می آیند.

این مخالفان بر این باورند که غذای دستی سیستم ایمنی بدن حیوانات را ضعیف و عادت آنها را تغییر می‌دهد اما موافقان معتقدند این اقدام تغییری در روال طبیعی حیوانات ایجاد نمی‌کند و ما باید برای جبران مافاتی که در گذشته کردیم، یعنی عوامل انسانی که باعث شد زیستگاه ها تغییر کنند باید از انقراض برخی از گونه ها جلوگیری کنیم.

آسیب‌زا و مخرب حیات وحش

کارشناسان معتقدند که مقوله غذادهی به حیوانات در فصل سرما در ۲ بخش وجود دارد، یکی برای حیات وحش در زیستگاه های طبیعی و دیگری برای حیوانات بدون سرپرست و ولگرد است که هر دو تا نباید انجام شود، در مورد حیات وحش مگر اینکه تحقیقات جامعی روی یک زیستگاه انجام شود و بعد متوجه شویم که مثلا خشکسالی، دست‌کاری های انسان، تخریب زیستگاه و شکار بی رویه منابع غذایی و آبی آن منطقه را محدود کرده است.

صاحب نظران این حوزه بر این باورند که در حیوانات بدون صاحب جریان کاملا متفاوت است، درباره آنها اصل اولیه کنترل جمعیت است که حتما باید انجام شود، این‌ها حیوانات اهلی هستند و اصلا جایشان در زیستگاه های طبیعی نیست، حیواناتی هستند که انسان همواره برای مقاصد خود مانند تهیه شیر، گوشت، پشم، سواری، بارکشی و یا حفاظت از خود آنها را به حیوانات اهلی تبدیل کرده و جای این‌ها اصلا در طبیعت نیست و نباید به صورت رها شده یا بدون صاحب باشند، جمعیت‌شان باید مدیریت شود.

سرپرست حفاظت محیط زیست شیروان که خود از کارشناسان این حوزه است در مورد تغذیه وحوش حیوانات در فصل سرد سال می گوید: معتقد هستیم که حیات وحش قادر است زیست خود را در طبیعت مدیریت کند از این رو نباید نیازی به تغذیه دستی حیوان باشد اما در برخی موارد باید این اقدام انجام شود.

میثم باقری می افزاید: حیات وحش این خطه از شمالشرق کشور در فصل سرما از زیستگاه خود در منطقه حفاطت شده گُلیل و سرانی به آن سوی مرز استان به کشور ترکمنستان گذار می کند از این رو نیاز به تغذیه دستی این حیوانات وجود ندارد اما کمتر از ۱۰ درصد از جمعیت حیات وحش این شهرستان که در منطقه حفاظت شده شاهجهان به سر می برند، نیاز به تغذیه دستی دارند که در این زمینه ۲ تن علوفه خشک تامین شده است.

وی افزود: خوشبختانه پرسه و حضور وحوش در منطقه شاهجهان در مزارع و باغ ها گزارش نشده است.

وی تاکید کرد: درباره گونه های دیگر حیات وحش هم دقیقا همین است اگر بدون مطالعه اقدام به این کار شود، علاوه بر اینکه ممکن است غذا غذای مناسبی برای آنها نباشد و متابولیک شدید برایشان ایجاد کند می تواند چرخه طبیعی زندگی آنها را کاملا از بین ببرد و باعث می شود حیوانات به جوامع انسانی نزدیک تر شوند، خطرات برای شکار شدن و بیمار شدنشان افزایش یابد و سیستم ایمنی آنها ضعیف تر شود و مشکلات عدیده دیگری برای آنها پیش آید.

تغذیه دستی؛ باید

در نقطه مقابل کارشناسانی وجود دارند که تغذیه دستی حیات وحش را به یک «باید» تبدیل کرده اند به این معنا که ما باید برای جبران مافاتی که در گذشته کردیم، یعنی عوامل انسانی که باعث شد زیستگاه ها تغییر کنند و بعضا به طور کامل از بین بروند؛ حالا باید بتوانیم این شرایط را تا حدی مدیریت کنیم تا بقای این حیوانات بیش از این به خطر نیفتد.

این کار در نقاط مختلفی از خراسان شمالی نجام می شود؛ یعنی تغذیه دستی وحوش و به طور کلی حیات وحش و وقتی که طبق اصول و ضوابط خودش دارد انجام می شود نامش می شود «مدیریت حیات وحش» و کارکرد حفاظتی دارد حتی برای احیای برخی از گونه های در خطر انقراض نیز دارای اهمیت است و از آنجایی که ۱۸ گونه از وحوش این استان در معرض تهدید و انقراض قرار دارند که در این‌باره اقدامات لازم برای صیانت و حفاظت از این گونه‌ها انجام می شود.

معاون طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره با بیان اینکه در فصول سرد سال وحوش استان به صورت دستی تغذیه می شوند می گوید: خشکسالی ها و کاهش بارندگی سبب شده تا وحوش در یافتن علوفه در طبیعت با مشکل روبه رو شوند از این تامین علوفه وحوش به ویژه برای آهوان میاندشت جاجرم در دستور کار قرار گرفت.

علیرضا باغچقی می افزاید: جمعیت آهوان در میاندشت شهرستان جاجرم به عنوان طعمه اصلی یوزپلنگ ایرانی در این زیستگاه دارای اهمیت و حساسیت ویژه است و خشکسالی سبب فقر مراتع شده و در این وضعیت ممکن است حیات وحش برای تامین غذا از زیستگاه امن خود خارج و به زمین های کشاورزی اطراف وارد شود که این موضوع علاوه بر عدم امنیت برای حیات وحش سبب آسیب و خسارت جدی به محصولات کشاورزی می شود.

وی می افزاید: توزیع علوفه و تغذیه دستی وحوش با هدف جلوگیری از نزدیک شدن وحوش در مناطق مسکونی و مزارع و باغ ها انجام می شود و تلاش داریم با این اقدام از خسارت به مزارع جلوگیری شود.

در خراسان شمالی ۶۵ گونه پستاندار از ۱۹۷ گونه موجود در کشور زیست دارند و ۱۴۱ گونه پرنده از ۵۳۲ گونه موجود، ۶۸ خزنده از ۲۲۸ گونه کشور، چهار گونه خزنده دوزیست از ۲۰ گونه موجود و هشت گونه ماهی و آبزی از ۱۶۰ گونه آبزی موجود در کشور زیست می کنند.

برخی از این گونه ها نظیر یوزپلنگ، بالابان، هوبره، کبک دری و کرکس مصری در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت در رده‌های بحرانی و در حال انقراض قرار دارند.

اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی مناطق حفاظت شده و پارک های ملی سالوک، ساریگل و ضامن آهو، مناطق حفاظت شده قرخود، گلول، سرانی و پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم را مجموعا با گستره حدود ۲۰۰ هزار هکتار مدیریت می کند.