فرونشست، بحران دهان‌گشوده در خراسان رضوی

به گزارش خبرنگار ایرنا، بیش از ۱۵ سال است که خشکسالی بر خراسان رضوی پنجه انداخته، آب زمین را مکیده و معضلات زیست محیطی به‌ویژه فرسایش خاک را در این منطقه روز به روز گسترده‌تر کرده است.

این وضعیت تا آنجا پیش رفته که اکنون نه تنها تامین آب مورد نیاز برای خراسان رضوی دشوار شده است بلکه نشست زمین یا پدیده فرونشست روز به روز عمق بیشتری پیدا می کند و اگر فکری برای مهار این پدیده نشود، به زودی زمین دهان بازکرده و همه چیز را فروخواهد بلعید.

فرونشست، فروریزش یا نشست سطح زمین است که می تواند علت های متفاوتی داشته باشد اما علت اصلی به وجود آمدن این شکافهای عمیق در دشتهای استان، چیزی جز مصرف بی رویه آبهای زیرزمینی و عدم مدیریت صحیح منابع آب نیست.

این شکافها زیرساختهای شهرها را نشانه گرفته اند و تشدید آنها ممکن است اتفاقات ناخوشایند و جبران ناپذیری را برای استان، به ویژه کلانشهر مشهد در پی داشته باشد، محورهای ارتباطی، ساختمانها، خطوط انتقال گاز و برق و بسیاری از زیرساختهای دیگر در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

خشکسالی و کاهش مخازن زیرزمینی

بی شک فرونشست در خراسان رضوی را می توان نتیجه خشکسالی و کاهش سطح مخازن آبهای زیرزمینی در استان دانست، وقتی نزولات جوی نتواند منابع زیرزمینی را تغذیه کند، برداشتها از این منابع افزایش یافته و حفره ها و نشست زمین عمیق تر می شود.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در این باره گفت: میانگین بارندگی در خراسان رضوی در ۴۰ سال اخیر روند کاهشی داشته است به طوری که میزان بارندگی سالانه در این مدت ۲۲۰ میلی متر بوده که این میزان در ۱۵ سال اخیر به ۲۰۹ میلی متر، در ۱۰ سال اخیر به ۱۹۸ میلی متر و در پنج سال اخیر به ۱۸۰ میلی متر رسیده است.

آمار مزبور نشان می دهد که روند بارندگی در استان طی ۴۰ سال اخیر رو به کاهش بوده و نزولات جوی که باید هر ساله منابع و سفره های آبهای زیرزمینی استان را تغذیه می کرده، انجام نگرفته است.محمود ارجمند شریف افزود: آمار مزبور نشان می دهد که روند بارندگی در استان در این بازه ۴۰ ساله رو به کاهش نهاده و نزولات جوی که باید هر ساله منابع و سفره های آبهای زیرزمینی استان را تغذیه می کرده، انجام نگرفته است.

وی اظهار داشت: کاهش بارندگی ها منجر به بروز خشکسالی، افزایش دمای هوا و به تبع آن برداشت از منابع آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی شده، خشکسالی هم منجر به گرمتر شدن دما، افزایش بهره برداری از منابع آبهای زیرزمینی و عمیق تر شدن زخم فرونشست در استان شده است.

ارجمند شریف یکی از مهمترین تاثیرات خشکسالی را پدیده فرونشست ذکر و بیان کرد: فرونشست به لحاظ فنی چند نوع دارد و فرونشستی که در نتیجه خشکسالی و برداشت بی رویه از منابع آبهای زیرزمینی به وجود می آید، روندی تدریجی دارد که معمولا برگشت ناپذیر است.

وی اضافه کرد: این نشستهای تدریجی منجر به کاهش حجم آبخوانها یا سفره های آبهای زیرزمینی می شود و میزان آب قابل برداشت از آبخوان را کاهش می دهد و در نهایت منجر به گسترش فرونشستها می شود.

۱۵ محدوده بحرانی به لحاظ برداشت از منابع آبی

به گفته مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی، از ۳۷ محدوده مطالعاتی، ۱۹ محدوده مطالعاتی به لحاظ برداشت از منابع آب، ممنوعه و ۱۵ محدوده ممنوعه بحرانی و سه محدوده نیز آزاد است.

ارجمند شریف افزود: یکی از معیارهایی که برای اعلام وضعیت بحرانی یا ممنوعه بودن محدوده‌های مطالعاتی در نظر گرفته می شود، ایجاد فرونشست، ترَک، درز، شکاف یا فروچاله در زمین است.

بیشترین تغییرات مخزن مربوط به دشت جوین بوده که از ابتدای امسال تاکنون بیش از ۱۰۹ میلیون مترمکعب کسری مخزن داشته است، دشتهای مشهد، نیشابور و تربت جام و سایر دشتهای استان هم وضعیت خوبی در این خصوص ندارند.وی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۱۲ درصد برداشتها از منابع آب مربوط به بخش کشاورزی، شرب و سایر مصارف است و ۸۸ درصد از برداشتها مربوط به منابع آبهای زیرزمینی می شود که نشان می دهد، حجم تقاضا برای برداشت از آب های زیرزمینی چقدر بالا است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: بیشترین تغییرات مخزن مربوط به دشت جوین بوده است که از ابتدای امسال بیش از ۱۰۹ میلیون مترمکعب کسری مخزن داشته است و البته دشتهای مشهد، نیشابور و تربت جام و سایر دشتهای استان هم وضعیت خوبی در این خصوص ندارند.

ارجمند با بیان اینکه دشت نیشابور در خراسان رضوی بیشترین فرونشست را دارد، افزود: به همان نسبت برداشت از منابع آبهای زیرزمینی در این دشت بیشتر از دشتهای دیگر استان است.

وی اظهار داشت: از ابتدای امسال ۱۰۷ میلیون مترمکعب برداشت از منابع آبهای زیرزمینی دشت مشهد انجام گرفته است به این معنا که نسبت به سال آبی قبل ۱۰۷ میلیون مترمکعب از حجم آبهای زیرزمینی یا حجم مخازن آبی مشهد از دست رفته است.

ارجمند بیان کرد: نتیجه برداشتها از سفره های آب زیرزمینی منجر به تراکم خاک و فرونشست می شود، همان طور که هم اکنون شاهد فرونشستهایی در غرب مشهد، حوالی شهرکهای صنعتی و شهرستان چناران هستیم.

از مرز هشدار گذشته ایم

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی تصریح کرد: هیچ شکی در اینکه فرونشست وجود دارد، نیست و نمی توان آن را کتمان کرد، اما اختلاف نظرهایی در خصوص عوامل ایجاد فرونشست وجود دارد.

به گفته ارجمند، فرونشست هم منشا طبیعی (عوامل زمین شناسی و ...) و هم منشا انسانی دارد اما مهمترین عامل بروز فرونشست در خراسان رضوی عوامل انسانی و برداشت بی رویه از منابع آبهای زیرزمینی است، عوارض آن هم مشهود بوده و دستگاه های ذیربط این پدیده را مورد توجه قرار داده اند.

وی خاطرنشان کرد: براساس معیارهای جهانی اگر در منطقه ای سالانه تنها ۴ میلی متر فرونشست وجود داشته باشد، آن منطقه مخاطره آمیز تلقی می شود، اکنون در بیشتر دشتهای دارای محدوده بحرانی استان بیش از یک سانتی متر در سال فرونشست وجود دارد، به عنوان مثال میزان فرونشست سالانه در دشت نیشابور ۸۰ سانتی متر است که عدد بزرگی نسبت به معیار جهانی است.

ارجمند اضافه کرد: خراسان رضوی در موضوع پدیده فرونشست از مرز هشدار عبور کرده و وارد مرحله بحران شده است و باید در کنار اقدامات سنتی و جلوگیری از گسترش بیشتر فرونشست، به سمت استحکام سازی در زیرساختها حرکت کند.

وضعیت فرونشست زمین در خراسان رضوی

خشک شدن زمین‌های حاصلخیز، ایجاد شکست در ساختمان‌ها، پل‌ها، راه‌های ارتباطی و سایر سازه‌ها، ایجاد فروچاله‌ها و... از عواقب فرونشست دشتها است، همان طور که آثار فرونشست در مسیر راه آهن مشهد – تهران حوالی نیشابور کاملا آشکار شده است.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق، از پاییز ۱۳۸۸ بررسی گسترده‌ای را در این زمینه در محدوده دشت های بحرانی به خصوص دشت های مشهد، نیشابور، خواف، کاشمر، بردسکن و جوین آغاز کرده است اما این مطالعات طی یک سال اخیر تقریبا کند پیش رفته و اطلاعات این بخش چندان به‌روز نیست.

بیشترین عوارض سطحی ناشی از نشست در دشتهای خواف و نیشابور دیده شده که شامل شکافهای کیلومتری با عمق یک تا سه متر و بازشدگی متوسط ۱۰ تا ۵۰ سامتی‌متری و فروچاله هایی با عمق یک تا ۲.۵ متری است.معاون زمین شناسی اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: استان خراسان رضوی ۳۷ دشت حاصلخیز دارد که دارای منابع آبی و کشاورزی به شمار می رود، از این تعداد پدیده فرونشست در ۲۰ دشت با پوشش ۶۰ درصدی در استان مشاهده شده است.

هادی شریفی افزود: نتایج این فرونشست ها، پدیدار شدن عوارض سطحی مانند شکافهای کیلومتری، غیرقابل کشت شدن اراضی، تغییر سطح توپوگرافی و آبگیر شدن آنها است.

وی وضعیت دشتهای مشهد، سبزوار، خواف، بردسکن، کاشمر و نیشابور را بحرانی خواند و بیان کرد: بیشترین عوارض سطحی ناشی از نشست در دشت های خواف و نیشابور دیده شده که شامل شکاف های کیلومتری با عمق یک تا سه متر و بازشدگی متوسط ۱۰ تا ۵۰ سامتی‌متری و فروچاله هایی با عمق یک تا ۲.۵ متری است.

شریفی اظهار داشت: آسیب ناشی از این نشستها در محورهای پرتردد، خطوط ریلی، خط انتقال گاز، برق و یا مخابرات نمود پیدا می کند که این یک دغدغه جدی است.

گمانه زنی ها در خصوص رسیدن فرونشست به حرم رضوی/ فرونشست به حرم نرسیده است

بعضا سخنان پراکنده ای از سوی دست اندرکاران و برخی کارشناسان پیرامون رسیدن فرونشست به حرم مطهر رضوی بیان می شود که البته گزارش هایی از فرونشست در مشهد و نزدیک به حرم وجود دارد، همان طور که در سال ۱۳۹۹، زمین در خیابان دانشگاه این شهر نشست عمیقی داشت.

با این حال مدیر نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی در پاسخ به ادعاهایی مبنی بر اینکه فرونشست زمین به حرم مطهر نزدیک شده است، گفت: پدیده فرونشست هنوز به حرم مطهر رضوی نرسیده است و هیچ شاهد عینی در این زمینه وجود ندارد.

محمدعلی انواری افزود: پدیده فرونشست برای نخستین بار در سال ۱۳۷۸ در منطقه قاسم آباد مشهد مشاهده شد که از آن زمان موضوع به صورت جدی مورد پیگیری قرار گرفت.

وی بیان کرد: هم اینک دشت مشهد و دشت نیشابور در معرض فرونشست قرار گرفته اند که این پدیده در منطقه شمال شرق مشهد، محدوده بلوار شاهنامه تا نزدیکی گلمکان وجود دارد، نیروگاه گازی فردوسی و نیروگاه دیزلی مشهد نیز در معرض فرونشست قرار گرفته اند.

مدیر نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی گفت: بیمارستان طالقانی تا منطقه پلیس راه و امتداد جاده چناران – قوچان در معرض فرونشست قرار گرفته اند که دلیل اصلی این فرونشستها برداشت ناصحیح از آبهای زیرزمینی دشت مشهد است.

انوری اظهار داشت: مرکز این فرونشست در نزدیکی ایستگاه تقویت فشار ناحیه ۴ خط انتقال گاز (فاز شهید باقری) واقع در شرق بلوار شاهنامه است که این موضوع شرکت گاز را نیز هوشیار کرده، اما اطمینان داده اند که مراقب تاسیسات هستند.

وی اضافه کرد: فرونشست فقط به لوله های گاز ختم نمی شود، بلکه باعث ایجاد ترکهای بزرگ در زمین نیز می شود که این موضوع در راه آهن مشهد – نیشابور اتفاق افتاده و فرونشست به این بخش نیز رسیده است.

پدیده فرونشست جدی است اما هنوز به حرم مطهر رضوی نرسیده و ایستگاه دائمی جی.پی.اس در اطراف حرم مستقر شده و این موضوع را دائما پایش می کندمدیر نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی افزود: فرونشست عواقب زیادی نیز دارد، باعث ایجاد ترکهای بزرگ در زمین می شود که دیگر قابل آبیاری یا کشاورزی نیست، فروچاله های عمیقی نیز ایجاد می کند، هر تاسیساتی که در دشت مشهد قرار دارد در معرض فرونشست قرار گرفته است.

انواری با بیان اینکه ایستگاه های دائمی جی.پی.اس توسط سازمان نقشه برداری کشور در پهنه استان خراسان رضوی گسترده و نصب شده است، گفت: این ایستگاهها به طور دائم اطلاعات مربوط به فرونشستها را ذخیره می کند و در پایان هر شبانه روز این اطلاعات به سایت منتقل و پردازش می شود، نتیجه این پردازشها در قالب نموداری با عنوان "نمودار سری زمانی موقعیت" جمع بندی می شود.

وی اضافه کرد: سازمان نقشه برداری و سایر سازمان های متولی، فرونشستها را فقط از طریق ایستگاه های جی.پی.اس برآورد نمی کنند، بلکه یک سری پردازشهای ماهواره ای نیز دریافت می کنند.

مدیر نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی گفت: در مجموع پدیده فرونشست جدی است اما هنوز به حرم مطهر رضوی نرسیده و ایستگاه دائمی جی.پی.اس در اطراف حرم مستقر شده و این موضوع را دائما پایش می کند و فرونشست این منطقه به همین روش به طور مستمر پایش می شود.

فرونشست و خطر ریزش زیرساختها، مسوولان چه کرده اند؟

بی شک فرونشست یک پدیده جهانی است و فقط به ایران محدود نمی شود بلکه مربوط به کل جهان است، یکی از عوامل اصلی بروز آن هم برداشت بی رویه از سفره آبهای زیرزمینی است که حفره هایی در لایه های زیر زمین ایجاد کرده و دانه بندی خاک را از حالت اشباع خارج کرده و باعث ریزش آن می شود، که در نهایت حفره های خطرساز در سطح زمین ایجاد کرده و این موضوع زیرساختهایی نظیر محورهای ارتباطی، خطوط ریلی، ساختمانها و ... را در معرض خطر قرار می دهد.

وزارت راه و شهرسازی و به تبع آن اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی براساس بند "ض" ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور، متولی فرونشست و سازماندهی مطالعات و اقدامات پیشگیرانه در این خصوص هستند.

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: چندی قبل موردی از فرونشست در فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد رخ داد که مرکز تحقیقات این اداره کل موضوع را بررسی کرد اما چون خیلی مساله را حاد تشخیص نداد، عوامل دست اندرکار به تعمیر باند فرودگاه بسنده کردند و اقداماتی هم برای تثبیت محل انجام دادند.

عباس یوسف زاده افزود: اداره کل راه و شهرسازی نیز به عنوان متولی، همه دستگاه های اجرایی را، که مرتبط با ساخت و سازها هستند، مکلف کرده است تا قبل از اجرای هر پروژه ای، مطالعات مربوط به فرونشست آن منطقه را مدنظر قرار دهند و با اداره کل زمین شناسی استان در این زمینه مکاتبه کنند، گمانه های فرونشست را داشته باشند و وضعیت لایه های زیرین زمین محل اجرای پروژه را بررسی کنند.

وی ادامه داد: در این راستا تاکنون چند پروژه در خراسان رضوی به دلیل فرونشست منطقه محل اجرا، تغییر موقعیت داده است از جمله آن پاسگاه پلیس راه خواف بوده که پس انجام اقدامات اولیه توسط متولیان اجرا و مکاتبه ای که با اداره کل زمین شناسی انجام گرفت، مشخص شد ساختمان پاسگاه در نقطه نامناسبی قرار گرفته و خطرات ناشی از فرونشست این ساختمان را دربرخواهد گرفت لذا موقعیت محلی پاسگاه پلیس راه خواف با توجه به این موضوع تغییر کرد.

در مواجهه با پدیده فرونشست باید دو برنامه کوتاه مدت و بلندمدت در دستور کار متولیان قرار گیرد، اداره کل زمین شناسی باید در برنامه بلندمدت خود مطالعات فرونشست را دنبال کند و دستگاه های عملیاتی در برنامه کوتاه مدت باید مخاطرات را رصد و کنترل نمایند.مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی گفت: پدیده فرونشست در استان آنچنان موضوع حادی نیست که دغدغه و نگرانی جدی برای مردم ایجاد کند اما آن طور هم نیست که مسوولان نسبت به این موضوع بی تفاوت باشند، در مواجهه با پدیده فرونشست باید ۲ برنامه کوتاه و بلندمدت در دستور کار متولیان قرار گیرد، اداره کل زمین شناسی باید در برنامه بلندمدت خود مطالعات فرونشست را دنبال کند و دستگاه های عملیاتی در برنامه کوتاه مدت باید مخاطرات را رصد و کنترل نمایند.

یوسف زاده تاکید کرد: مسوولان باید فرونشست را در دستور کار پروژه های خود قرار دهند و دستگاه های خدمات رسان در مواردی مانند گازرسانی، خطوط انتقال، خطوط ریلی و محورهای ارتباطی نسبت به رصد، کنترل و نگهداری شبکه های زیرساختی اقدام کنند، مباحث مربوط به فرونشست را دنبال کنند و اقداماتی برای تثبیت زیرساختها در استان انجام دهند.

وی اضافه کرد:، در این راستا "کارگروه مخاطرات لغزش لایه های زمین" با مسوولیت اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی تشکیل شده و دائما با دستگاه های اجرایی برای رصد زیرساختهای حوزه استحفاظی در ارتباط است.

وی اظهار داشت: از آنجا که برداشت بی رویه از آبهای زیرسطحی عامل اصلی پدیده فرونشست است، کنترل های شدیدی در این بخش توسط شرکت آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی در خصوص چاه های غیرمجاز و پلمب آنها و همچنین در خصوص نحوه برداشت از سفره های آب زیرزمینی توسط چاه های مجاز انجام می گیرد و این جزو برنامه های مستمر این ۲ دستگاه در سطح ملی و استانی است.

یوسف زاده به ذکر مثالی در این زمینه پرداخت و گفت: چند سال قبل، یک نشست زمین عرضی در محور خواف - رشتخوار به وجود آمده بود که مسیر را در حد چند سانتی متر دچار مشکل کرد، اداره کل راهداری وارد عمل شد و آن بخش را تحت کنترل گرفت و در نقاطی که فرونشست ایجاد شده بود، وضعیت راه را تثبیت کرد.

آخرین تصمیمات استانی برای پدیده فرونشست

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی در پاسخ به خبرنگار ایرنا در خصوص هم افزایی مدیران برای اقدامات پیشگیرانه در مورد فرونشست گفت: آخرین نشست در خصوص فرونشست مربوط به چند هفته قبل است که در استانداری با حضور مدیران دستگاه های اجرایی متولی برگزار و در آن بر این موضوعات تاکید شد که پدیده فرونشست دراستان وجود دارد و نباید از آن غافل شد و باید به سرعت با علل آن از جمله برداشت آب از سفره های زیرزمینی مقابله جدی کرد.

محسن نجات بیان کرد: در این نشست تداوم اندازه گیری میزان فرونشست و پایش دقیق آن مورد تاکید قرار گرفت و اعلام شد که وضعیت فرونشست در شهر مشهد، خصوصا در حرم مطهر رضوی و محدوده آن و همچنین شهرستان تایباد بحرانی نیست.

وی اظهار داشت: در نشست مزبور مقرر شد دستگاههای اجرایی مرتبط نسبت به تعامل و هم افزایی و همکاری متقابل درخصوص اصلاح و بهینه سازی ایستگاههای سنجش و پایش فرونشست در سطح شهر مشهد، اقدامات لازم را انجام دهند.

به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی، مدیران دستگاه های اجرایی مربوطه موظف شدند موضوعات تخصصی فرونشست مانند پایش و پیشگیری از متاثر شدن تاسیسات، راهکارها و اجرای ترمیم و تامین اعتبار لازم و نظایر اینها را در زمره وظایف خود بدانند و از وزارتخانه و دستگاه های ملی پیگیری و به جد مطالبه نمایند.

کمبود اعتبارات و معضل گسترش مطالعات پدیده فرونشست

در هر صورت مطالعه فرونشست ها و اندازه گیری عمق پیشروی آنها، نیازمند تخصیص اعتبار از سوی مراجع مورد نظر است اما گویا وضعیت تخصیص اعتبارات در این زمینه چندان مطلوب نیست.

معاون اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی شمال شرق چندی قبل در گفت گو با خبرنگار ایرنا به کُندی مطالعات مربوط به فرونشستها اشاره کرد و گفت: وقتی اعتباری نیست، انجام مطالعات هم عملی نیست، ضمن اینکه بخش مدیریت بحران تا به حال یک ریال هزینه برای انجام مطالعات پیش بینی و پیشگیری از فرونشست به این اداره کل اختصاص نداده است.

شریفی گفت: یک بخش از اعتبارات مدیریت بحران استان، ملی و بخش دیگر استانی است، اعتبارات بخش ملی که از محل سازمان مدیریت بحران تامین می شود به حوزه مخاطرات اختصاص می یابد و البته در این حوزه، زلزله در اولویت است.

اما مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی تخصیص اعتبارات به مطالعات فرونشست را یک بحث ملی دانست و گفت: البته بخشی از این موضوع به استان هم مربوط می شود و برای به‌روزرسانی مطالعات باید اعتبارات سالانه به مطالعه فرونشست در استان اختصاص یابد.

یوسف زاده اظهار داشت: با این حال با وجود محدودیت در تامین اعتبارات این بخش، این طور نیست که اداره کل زمین شناسی موضوع فرونشست را رها کند بلکه به صورت موردی و در قالب اقدامات خدماتی که توسط دستگاه های اجرایی انجام می گیرد، موضوع را دنبال می کند.

وی افزود: اداره کل زمین شناسی نسبت به رشد رویه فرونشست، اطلاعات لازم را به دستگاه اجرایی متولی اجرای پروژه می دهد تا در زمان اجرای پروژه دچار مشکل نشود، اگر هم مطالعات در این بخش هزینه ای در پی داشت، دستگاه اجرایی هزینه آن را پرداخت می کند.

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی گفت: به طور قطع مطالعات مربوط به فرونشست در دشتهای خراسان رضوی نیازمند به‌روزرسانی سالانه است اما هنوز مطالعات فرونشست در همه دشت های استان کامل نشده است که نیازمند به‌روزرسانی باشد.

به منظور بررسی پایش وضعیت فرونشست هر یک از دشت‌های بحرانی استان، اداره کل زمین‌شناسی منطقه شمال شرق در مدت ۲ سال هشت گزارش کامل از دشت های بحرانی شامل نرخ نشست در هر یک از دشت ها، نقشه پهنه بندی فرونشست، اطلاعات وضعیت چاه‌های بهره‌برداری آب، تغییرات سطح آب، کسری مخزن، وضعیت قنوات، موقعیت و ابعاد دقیق ترک‌ها و فروچاله‌ها، نقشه دقیق موقعیت مراکز جمعیتی و زیرساخت‌های حیاتی را تهیه و در اختیار مسوولان قرار داده است.

راهکارهای موجود برای مهار فرونشست

با توجه به وضعیت موجود خراسان رضوی، کارشناسان امر در شرایط کنونی ۲ اقدام عاجل را در زمینه مدیریت بحران فرونشست زمین در استان مورد تاکید قرار می دهند که مدیریت بحران در مناطق بحرانی فرونشست و پیش بینی و پیشگیری از گسترش وسعت پهنه های فرونشست است.

به منظور عملی کردن ۲ هدف یاد شده اداره کل زمین شناسی منطقه شمال شرق طرحی با عنوان پایش فرونشست از سال ۱۳۹۵ با تلفیق استفاده از داده‌های راداری، شبکه جی پی اس، داده های ژئوفیزیک زمینی، زمین شناسی و ژئوتکنیک توسط ادره کل زمین‌شناسی منطقه شمال شرق تهیه و اجرا گردیده است.

این طرح با هدف ارائه میزان دقیق نرخ نشست در سطح دشت‌های استان و ارائه نقشه پهنه‌بندی خطر به منظور شناسایی مناطق بحرانی و ارائه راه‌کارهای پیشگیرانه از جمله کاهش برداشت از سفره های آب زیرزمینی با تغییر الگوی کشت و نیز تهیه نقشه راه با هدف توسعه طرح‌های زیربنایی جدید در دشت‌های مذکور و در بستری با ضریب امنیت بالاتر اجرا می شود.