هلال احمر؛ پیشتاز در امدادرسانی و مشتاق در اقدامات بشردوستانه

گروه جامعه ایرنا - جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران یک سازمان غیردولتی ایرانی و عضوی از نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر است و در داخل کشور و در برخی موارد در دیگر مناطق جهان به فعالیت‌های امدادی و بشردوستانه می‌پردازد.

هلال احمر ایران جز و پنج جمعیت قدرتمند دنیا در پاسخ به سوانح طبیعی و غیرطبیعی، مسئول پیش نویس مصوبات مجمع عالی‌ فدراسیون سال ۲۰۲۲، دریافت بودجه صندوق ملکه شوکن در سال ۲۰۲۲ برای اجرای طرح توانمندسازی جوانان با موضوع کارآفرینی و اشتغال‌زایی در سازمان جوانان هلال احمر ایران، حضور در عملیات‌های امدادرسانی بین المللی مثل زلزله افغانستان، سیل پاکستان، سیل ترکیه و مهاجرین افغانستانی، تفاهم‌نامه بین‌المللی برای فروش محصولات و تولیدات داخلی همچون دارو و تجهیزات از کارخانه‌های معتبر هلال‌احمر، قرارداد خرید فدراسیون از تولیدات هلال‌احمر ایران در مقر لجستیک این فدراسیون واقع در کشور امارات و تنها جمعیت ملی مسلمان دارای مجوز حضور در عملیات‌های بین‌المللی امدادی‌(تیم‌های ERU) است و این موارد برخی از افتخارات مهم هلال احمر ایران پس از انقلاب اسلامی است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، تغییرات وسیعی در ساختار، ماهیت و وظایف جمعیت هلال احمر به‌وجود آمد. نخستین تغییر اساسی ساختاری، تفکیک مراکز بهداشتی درمانی از جمعیت بود. بر اساس مصوبه دولت موقت در اسفند ۱۳۵۷، همه موسسات درمانی و بهداشتی شامل ۲۲۴ بیمارستان، ۱۷۳ درمانگاه مستقل و مرکز اورژانس، ۷۷ اندرزگاه، ۱۵ مرکز مستقل انتقال خون و ۳۰ مرکز آموزش پرستاری، مامایی، بهیاری و پزشکی به همراه چندین پرورشگاه و خانه کودک از جمعیت منفک و با حفظ مالکیت جمعیت به وزارت بهداری و بهزیستی وقت انتقال یافت. شاید یکی از تغییرات بزرگ در این جمعیت، قرار دادن وظیفه امداد و نجات به این نهاد امدادی بود.

تشکیلات رسمی امداد و نجات در سال ۱۳۵۰ به صورت منظم با عنوان اداره‌ مرکزی امداد کل آغاز بکار کرد اما جمعیت هلال احمر که در هر چهار مرحله پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازتوانی از مراحل مدیریت بحران نقش دارد و عمده وظایف جمعیت در این مراحل از جمله ارائه خدمات امدادی در هنگام بروز سوانح طبیعی مثل سیل، زلزله در داخل و خارج از کشور است پس از برعهده سازمان امداد ونجات قرار داده شد و بخش نجات نیز به وظایف جمعیت افزوده شد.

زلزله گلبافت سال ۱۳۶۰، امداد دوران دفاع مقدس، زلزله رودبار و منجیل ۶۹، زلزله بم ۸۲، زلزله مورموری ۱۳۹۲، زلزله سرپل ذهاب ۱۳۹۷، سیل‌های بزرگ دهه نود، از مهمترین اقدامات در نجات جان حادثه‌دیدگان بود.

مقایسه ظرفیت‌ها و فعالیت‌ها و اقدامات قبل و پس از انقلاب جمعیت هلال احمر حاکی از رشد و افزایش عملکرد در همه حوزه‌های پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازتوانی و امداد و نجات است. در یک نگاه مقایسه‌ای، هلال احمر ایران پیش از انقلاب فاقد پایگاه امدادی بود و پس از آن این پایگاه‌ها به ۶۱۰ مرکز رسید.

تعداد شعب سازمان امداد و نجات نیز پیش از انقلاب ۳۰ شعبه و پس از آن به ۴۶۴ پایگاه افزایش یافته است همچنین تعداد بالگردهای این نهاد امدادرسان پیش از انقلاب تنها سه فروند بود که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به ۲۲ بالگرد افزایش یافت. تعداد امدادگران در این بخش امدادی کشور سه هزار نفر ارزیابی شده که پس از انقلاب به ۶۴ هزار امدادگر افزایش یافته است. تعداد آمبولانس‌های سازمان امداد و نجات نیز قبل از انقلاب اسلامی تنها ۴۰ دستگاه بود که پس از انقلاب به یکهزار و ۶۲ دستگاه افزایش یافته است.

فعالیت‌های بهداشت، درمان و توانبخشی جمعیت هلال احمر

معاونت بهداشت، درمان و توانبخشی جمعیت هلال احمر در راستای تسکین آلام بشری و حمایت از زندگی و سلامت انسان‌ها از سالیان دور نسبت به طراحی و اجرای برنامه‌های مرتبط با سلامت اقدام کرده است. از آنجا که بروز بیماری‌ها و صدمات جسمی و روانی در حوادث و شرایط عادی از مهمترین عوامل تهدیدکننده سلامت انسان‌ها و جوامع است، در این بخش جمعیت هلال احمر در انجام رسالت‌های ذاتی خود در حوزه های مختلفی از جمله بهداشتی، درمانی و توانبخشی در شرایط عادی و اضطراری، ارائه خدمات پزشکی در داخل و خارج از کشور همچنین ارائه خدمات دارویی از طریق واحدهای فعال بهداشتی، دارویی، درمانی خدمات اثر بخش و مفیدی را برعهده دارد ضمن اینکه سیاست کلان این نهاد امدادرسان، همواره ارتقا و توسعه کمی و کیفی فعالیت های بخش سلامت بوده که این موضوع توسط این حوزه و با برنامه‌های در دست اجرا پیگیری می‌شود.

جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه روابط بشردوستانه با سایر جمعیت های ملی نسبت به راه اندازی و اداره مراکز سلامت در کشورهایی که نیاز و امکان ارائه خدمات درمانی را دارند، اقدام کرده است.

آمارها از معاونت بهداشت درمان و توانبخشی هلال احمر نیز نشان از افزایش ظرفیت‌های این بخش جمعیت به نسبت قبل از انقلاب دارد؛ تعداد مراکز توانبخشی هلال احمر پیش از انقلاب چهار مرکز بود که پس از آن به ۲۰۴ مرکز افزایش یافته است؛ مراکز درمانی داخل کشور تنها یک مرکز بوده که پس از پیروزی انقلاب به ۳۴ مرکز افزایش یافته است.

تعداد مراکز درمانی خارج از کشور هلال احمر پیش از انقلاب یک مرکز و پس از آن به ۱۱ مرکز افزوده شده است. معاونت بهداشت هلال احمر در پیش از انقلاب فاقد داروخانه بوده که پس از آن به ۳۷ داروخانه افزایش یافته است همچنین مراکز واکسیناسیون سازمان پیش انقلاب یک مرکز و اکنون به ۴۱ مرکز رسیده است.

تدارکات پزشکی جمعیت هلال احمر

سازمان تدارکات پزشکی در سال ۱۳۳۴ با عنوان سازمان تدارکات درمانی (شیر و خورشید سرخ) با هدف رفع نیازهای دارویی کشور و تامین و تدارک تجهیزات پزشکی و دارو برای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وابسته به جمعیت هلال احمر تشکیل شد. این سازمان با در اختیار داشتن زنجیره ارزش شامل مجموعه‌ای از شرکت‌های تولید دارو و تجهیزات پزشکی و گیاهان دارویی، شرکت پخش سراسری و شرکت بازرگانی خارجی و انجام اقدامات فناورانه و نو آورانه و توسعه و بهبود فرایندهای تولید و تامین از طریق تمرکز بر فناوری‌های نوین تلاش می‌کند ضمن اشتغال نیروهای متخصص و ایجاد ارزش افزوده بالا و خود کفایی ملی در زمینه تولید مواد اولیه و دارو و تجهیزات پزشکی، سلامت برای همه انسانها (سـها) و خدمت به مردم شریف ایران اسلامی را محقق کند.

سازمان تدارکات پزشکی جمعیت هلال احمر پیش از انقلاب، فاقد مراکز تولید و توزیع تجهیزات پزشکی یکبار مصرف تولید دارو در سه بخش جامدات مایعات به آنتی‌بیوتیک‌ها، تهیه و تامین دارو و تجهیزات پزشکی و توسعه سراسری و واردات داروهای تخصصی و فوق تخصصی بود اما پس از انقلاب این واحدها به این سازمان افزوده شد همچنین شرکت‌های تخصصی سازمان تدارکات از یک شرکت به پنج شرکت افزوده شد و داروخانه‌های تخصصی تک نسخه‌ای هلال احمر نیز به ۳ داروخانه رسید.

سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر، حلقه اتصال میان نیاز نیازمندان و توان توانمندان

سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر در سال ۱۳۳۸ هجری شمسی در راستای احیا و گسترش اصل خدمات داوطلبانه نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر تشکیل شد.

هدف از تشکیل این سازمان، جذب، سازماندهی و انسجام فعالیت‌ها و خدمات داوطلبانه و خیرخواهانه در راستای حمایت از آسیب‌دیدگان حوادث و سوانح مختلف و نیز نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر با بهره‌گیری از توان و مساعدت افراد و اقشار توانمند جامعه بوده است.

سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران اکنون از خدمات بیش از یک میلیون داوطلب در سراسر کشور بهره‌مند است تا در قالب طرح‌های ملی خدمت رسان و بشردوستانه و با استفاده از خدمات و حمایت‌های داوطلبانه نیکوکاران و خیرین، نیاز اقشار آسیب پذیر وآسیب دیده را شناسایی و برآورده کند؛ به عبارت دیگر سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، حلقه اتصال میان نیاز نیازمندان و توان توانمندان است.

از مهمترین طرح‌های محرومیت زدایی می‌توان به طرح نذر آب، کاروان سلامت، فرشتگان رحمت و طرح نیابت اشاره کرد.

فعالیت‌های سازمان داوطلبان از زمان تاسیس یعنی اسفند ۱۳۳۸ تا پیروزی انقلاب اسلامی، تنها به چند فعالیت از جمله کمک به جذامیان، احداث ساختمان شیرخوارگاه جمعیت شیر و خورشید سرخ تبریز و کمک به حادثه دیدگان از بلایای طبیعی و مخاصمات محدود بوده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و گذر دوران هشت ساله دفاع مقدس حضور داوطلبان در عرصه‌های اجتماعی و ارکان تصمیم سازی جمعیت هلال احمر مشهود است. حضور آنها در انتخابات شورای عالی جمعیت، مشارکت گسترده و فعال در برنامه های عام المنفعه، ارتقای شاخص‌های بهداشتی درمانی و محرومیت زدایی نشانگر این امر است.

بی شک آمار فعالیت شبکه‌ای ۲ میلیون داوطلب با فعالیت داوطلبانه غیرمستمر و ۹۹۰هزار داوطلب فعال و ارائه دهنده خدمات داوطلبانه مستمر و منظم در سازمان های جوانان و داوطلبان، مثبت و نشانه‌ای از تحول موقعیت داوطلبان و خدمات آنها همسو با شاخص‌های توسعه است.

سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر

سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر در سال ۱۳۲۶ تأسیس و عهده‌دار دو هدف توسعه مشارکت جوانان در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های مربوط به آنها و تربیت و آموزش جوانان به منظور آماده‌سازی ایشان در انجام خدمات امدادی و عام‌المنفعه است. این سازمان با استفاده از چهار راهبرد اصلی ذیل به برنامه‌ریزی برای اجرا و تحقق اهداف یادشده اقدام می‌کند.

جذب، سازمان با جذب جوانان علاقه‌مند در شاخه‌های کانون غنچه‌های هلال، دانش‌آموزی، دانشجویی، کانون طلاب و روحانیون، کانون روستایی، کارگری وآزاد به انجام فعالیت‌های امدادی و عام‌المنفعه می‌پردازد.

آماده‌سازی، سازمان با برنامه‌ریزی آموزش‌های و نیمه‌متمرکز و طرح‌های آموزشی مختلف از قبیل طرح دادرس، طرح آموزش ویژه روستاییان، طرح آموزش ویژه کاروان‌های نیکوکاری و طرح ویژه اوقات فراغت به آموزش و ارتقای توانمندی‌های امدادی جوانان می‌پردازد و زمینه ای را فراهم می‌کند؛ تا جوانان عضو، امدادگرانی توانمند، کارآزموده و برخوردار از همه ابعاد سلامت شوند.

سازماندهی، سازمان فعالیت‌های متنوعی را در قالب گروه‌های عام‌المنفعه و تیم‌های امدادی پیش‌بینی کرده است تا جوانان علاقه‌مند با عضویت در یکی از آنها با مشارکت خود از طریق انجام انتخابات بتوانند ضمن مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، در فعالیت‌های اجتماعی نقش موثری را ایفا کنند.

سازمان جوانان از طریق فعالیت‌های عام‌المنفعه و بشردوستانه در زمینه فعالیت‌های زیست محیطی، بهداشتی، سلامتی و حمایتی همچنین امدادی از قبیل مانور و برگزاری دوره‌های بازآموزی، تیم‌های حمایت روانی در حوادث؛ جوانان را در انجام فعالیت‌های بشردوستانه و امدادی تشویق و ترغیب کرد و به حفظ و نگهداری اعضای خود می‌پردازد.

معاونت بین الملل و حقوق بشردوستانه جمعیت هلال احمر

جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران عضوی از فدراسیون بین المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال ‌احمر است که با ۱۹۲ عضو در سراسر جهان بزرگترین سازمان بشردوستانه بین‌المللی است؛ بنابراین با توجه به تغییرات در ساختار نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر و همه جمعیت‌های ملی صلیب سرخ و هلال احمر، در بازه زمانی یکصدساله، ساختار و شرح وظایف جمعیت هلال احمر ایران به فرا خور تحولات در نهضت تغییر کرده و بعد از انقلاب جمهوری اسلامی ایران بر اساس اساسنامه جدید جمعیت ظرفیت‌های جدیدی ایجاد شده است و اکنون اقدامات و فعالیت‌های بشردوستانه بین‌المللی جمعیت در معاونت امور بین‌الملل و حقوق بشردوستانه انجام می‌شود.

هلال احمر ایران جز و پنج جمعیت قدرتمند دنیا در پاسخ به سوانح طبیعی و غیر طبیعی، مسئول پیش نویس مصوبات مجمع عالی‌ فدراسیون سال ۲۰۲۲، دریافت بودجه صندوق ملکه شوکن در سال ۲۰۲۲ برای اجرای طرح توانمندسازی جوانان با موضوع کارآفرینی و اشتغال‌زایی در سازمان جوانان هلال احمر ایران، حضور در عملیات‌های امدادرسانی بین المللی مثل زلزله افغانستان، سیل پاکستان، سیل ترکیه و مهاجرین افغانستانی، تفاهم‌نامه بین‌المللی برای فروش محصولات و تولیدات داخلی همچون دارو و تجهیزات از کارخانه‌های معتبر هلال‌احمر، قرارداد خرید فدراسیون از تولیدات هلال‌احمر ایران در مقر لجستیک این فدراسیون واقع در کشور امارات و تنها جمعیت ملی مسلمان دارای مجوز حضور در عملیات‌های بین‌المللی امدادی‌(تیم‌های ERU) است و این موارد برخی از افتخارات مهم هلال احمر ایران پس از انقلاب اسلامی است.