چگونه می‌توان نارسایی فرهنگی انباشت زباله در طبیعت را از بین برد؟

گروه جامعه ایرنا - فرهنگ ایرانیان بسیار غنی، متمدن و میراث فرهنگی تاریخی ایران در جهان بی‌مانند است، مردم ایران نیز از فرهنگ خود با آگاهی یاد می‌کنند. ایران به عنوان یک کشور تاریخی در دنیا شناخته می‌شود و در بخش‌های مختلف زندگی روزمره در دنیا پیشتاز بوده است. این فرهنگ حتی در حفاظت از طبیعت هم به وفور دیده می‌شود؛ هر چند در زمان‌های دور وضعیت طبیعت و محیط زیست نسبت به امروز بسیار بهتر بود اما با وجود این اجدادمان بیشتر از ما نگران جنگل‌ها، دشت‌ها، کوه‌ها و منابع آبی بودند.

وقتی تاریخ کهن ایران را ورق بزنی در جای جای آن نشانه‌های زیادی از توجه به طبیعت و محیط زیست دیده می‌شود؛ نمونه بارز آن کتیبه داریوش است که در آن آرزو کرده که خداوند کشور را از سپاه دشمن، دروغ و خشکسالی حفظ کند.

در واقع انسان در گذشته بخشی از طبیعت بود و برای حفاظت از آن تلاش می کرد اما اکنون در مقابل طبیعت قرار گرفته است و نه تنها تلاشی برای حفاظت از آن نمی‌کند بلکه با سرعت زیاد در حال تخریب و نابودی است که خشک شدن رودخانه‌ها، از بین رفتن جنگل‌ها، برهوت شدن دشت‌ها از گل و گیاه، گرد و غبار، آلودگی هوا همه و همه نشانه هایی از این بی‌توجهی است، در این میان اما توسعه زندگی شهرنشینی معضل دیگری را هم به مشکلات محیط زیست اضافه کرد که آن تولید زیاد پسماند است؛ بر اساس آمارهای اعلام شده روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن در مناطق روستایی تولید می‌شود و همین باعث شده که ایران جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله باشد.

سرانه تولید زباله کشور در شهرها ۷۰۰ گرم و در روستاها ۴۵۰ گرم است، متوسط سرانه زباله تولید شده در تهران ۳۲۰ کیلوگرم است در حالی که سرانه تولید زباله در جهان حدود ۱۱۰ کیلوگرم و سرانه روزانه در مقیاس جهانی ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم است البته در ایران در شهرهای با ظرفیت گردشگری مانند شمال کشور به ویژه در روزهای تعطیل و اعیاد مانند تعطیلات عید نوروز حجم زیاد زباله مشکلات زیادی را برای محیط زیست منطقه و حتی اهالی شمال کشور ایجاد می‌کند.

یکی از نقاط مسافرخیز در تمام سال به ویژه تعطیلات نوروز تالاب بین المللی میانکاله و منطقه حیات وحش فریدونکنار است. این منطقه زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری زیادی است و سالانه پذیرای هزاران بال پرنده مهاجر است. از سوی دیگر وجود جنگل انارهای ترش وحشی که در دنیا بی نظیر است، چمنزارهای وسیع و لاله زارها بخشی از چشم انداز زیبای این منطقه در کنار خلیج گرگان و سواحل دریای خزر است که از ظرفیت بالایی برای صنعت اکوتوریسم برخوردار است.

اما مساله مهم این است که اگر در پایان یک روز تعطیل سری به این مناطق بزنید از حجم زیاد زباله‌ای که به جای مانده تعجب می‌کنید. حال اگر تعداد روزهای تعطیل مانند روزهای عید زیاد باشد حجم زباله در این مناطق و به طور کلی در استان های شمالی تا چند برابر افزایش می‌یابد.

پژوهشگر دریایی در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا درباره حجم پسماندها در ایام نوروز در منطقه میانکاله گفت: منطقه میانکاله هر ساله پذیرای حجم زیادی گردشگر است اما متاسفانه تعداد زیادی از آنها پسماندهای خود را در طبیعت رها می‌کنند که مشکلات زیادی را برای محیط زیست به وجود می آورد.

همایون خوشروان افزود: به رغم افزایش آگاهی و هشدارهای لازم در این باره به مردم، اما باز شاهد صحنه های تاسف باری از انباشت زباله در محیط های آسیب پذیر و شکننده مانند جنگل، رودخانه و سواحل دریا هستیم.

وی تاکید کرد: برای جلوگیری از تخریب بیشتر منطقه حیات وحش میانکاله بهتر است که سازمان حفاظت محیط زیست اجازه ورود گردشگران را به منطقه ندهند، از سوی دیگر اکنون گیاهان موجود در منطقه خشک هستند و در فصل بهار باید جوانه بزنند و چون به فصل بهار و رویش گیاهان نزدیک می‌شویم؛ از این رو هر نوع تردد چه خودرویی و چه انسانی بر روی پوشش گیاهی، باعث از بین رفتن آنها می‌شود.

مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر افزود: از سوی دیگر چون ساختار بدنه این گیاهان معمولا علوفه‌ای و خشک است؛ از این رو با کوچکترین غفلت منجر به آتش‌سوزی می‌شود و در این شرایط هکتارها از وسعت پناهگاه حیات وحش میانکاله دچار آتش‌سوزی می‌شود که لازمه آن این است که در فصل تجمع مسافران نوروزی از ورود مسافران به مناطق حساس و شکننده پناهگاه حیات وحش میانکاله پرهیز شود.

به رغم افزایش آگاهی و هشدارهای لازم در این باره به مردم اما باز شاهد صحنه‌های تاسف باری از انباشت زباله در محیط‌های آسیب‌پذیر و شکننده مانند جنگل، رودخانه و سواحل دریا هستیموی ادامه داد: نکته دیگر اینکه مناطق خشک شده بخش جنوبی خلیج گرگان که عمدتا از رسوبات گِلی تشکیل شده با گیاهان سالیکورنیا که سرخ رنگ هستند پوشیده شده است؛ این گیاه به همراه خاک منطقه که عمدتا چسبنده است، در مواقع بارندگی‌های بهاری حالت باتلاقی پیدا می‌کند که می‌توان برای گردشگران خطرآفرین باشد و ممکن است گردشگران با فرو رفتن در این باتلاق دچار سانحه شوند؛ از این رو از ورود به حاشیه حریم خلیج میانکاله پرهیز و از مناطقی عبور کنند که راه های دسترسی مشخصی چه خاکی، چه آسفالت و چه جاده هایی که برای تردد انسانی تعبیه شده‌اند، استفاده کنند.

خوشروان تاکید کرد: چون میانکاله و خلیج گرگان سالانه پذیرای هزاران بال پرنده مهاجر است، پرندگان در لابلای بوته‌ها و چمنزارهای آن لانه‌سازی می‌کنند؛ از این رو اگر پلاستیکی در منطقه رها شود پرندگان فریب می‌خورند و به عنوان غذا از آن استفاده می‌کنند که با این کار جانشان به خطر می‌افتد.

وی اظهار داشت: بنابراین بهتر است گردشگران زباله‌ها و پلاستیک‌ها را به محیط خارج از خلیج گرگان و تالاب میانکاله ببرند و از خود آثاری بر جای نگذارند و مدیریت صحیحی بر روی جمع آوری زباله‌ها و نخاله‌هایی که منشاء انسانی دارد داشته باشند، این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود.

خوشروان گفت: حال سوال اصلی این است که راهکار مناسب برای افزایش فرهنگ گردشگران بی‌ملاحظه که زباله‌های خود را در طبیعت رها می‌کنند، چیست؟ چگونه می‌توان حس تعهد به حفظ محیط زیست را در آنها ایجاد کرد؟ به اعتقاد من از طریق آموزش نیروهای ناظر بومی ساکن در منطقه می‌توان گام نخست را در این زمینه برداشت.

۹۰۱۴