گروه جامعه ایرنا - چهارشنبه‌سوری یکی از کهن ترین آیین‌های ایرانی است و مردمانی مهربان و نوع دوست که از باهم بون لذت می برند و به هربهانه ای دور هم جمع می شدند و ساعتی خوش و مفرح را برای هم فراهم می کردند، تا روزهای پایانی سال که کوله بار سنگین زندگی را یک سال به دوش کشیده اند و در آخرسال هم خسته از خانه تکانی و تهیه مقدمات سال نو هستند و به بهانه گرامیداشت آخرین چهارشنبه سال دور هم باشند و با شادی و سلامتی روزهای سال کهنه را به سلامتی و دلخوشی به روزهای امیدوار کننده پیوند دهند.
آنچه در گرامیداشت فرهنگ و آداب و سنن ایرانیان در چهارشنبه سوری نسل به نسل منتقل شده بود مراسمی مانند قاشق‌زنی، کوزه شکستن و خوردن آجیل و پریدن ازآتشی ملایم که با بوته ها فراهم شده بود و خوردن آش رشته دریک دورهمی خودمانی بود، که متاسفانه چند دهه است که به دلیل ترکیب زندگی ماشینی و رسوخ برخی از رسوم دیگر فرهنگ ها در چهارشنبه سوری موجب شده است که آیین کهن ما ایرانیان رنگ باخته شود و کم کم جای خود را به حرکات خشن مانند استفاده مواد محترقه و بر افروختن آتش هایی با مواد آتش زا که می تواند بسیار خطر ناک باشد، داده است.
چند سالی است که خانواده ها در چهارشنبه آخر سال به جای اینکه مقدمات یک دورهمی شاد وخانوادگی را فراهم کنند برنامه ریزی می کنند که غروب چهارشنبه در خانه بمانند و به هیچ وجه در کوچه و خیابان نباشند تا خطری آنها و فرزندانشان را تهدید نکند، گویی حالا نشاط و شادمانی چهارشنبه سوری در یک غفلت همگانی جایش را به ترس و دلهره داده است و دراین شب منتظر یک انفجار و یک آتش سوزی هستند و در برخی از مناطق شهر بیشتر شبیه جنگی تمام عیار است و اینگونه بی احتیاطی ها می‌تواند آسیب‌های بسیاری را به دنبال داشته باشد.
اما نکته مهم این است که به اعتقاد کارشناسان، این آیین باستانی همچنان دارای نقاط قوت و کارکردهای مثبتی برای جامعه است که نمی‌توان از آنها چشم پوشی کرد، از این رو باید با استفاده از راهکارهای مختلفی نظیر فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی، نحوه برگزاری این سنت باستانی را به همان شیوه گذشته بازگرداند تا جامعه از موهبت‌های آن بی‌نصیب نماند.
۱۹ نفر از هموطنان در چهارشنبه سوری سال گذشته جان باختند
به گزارش سازمان پزشکی قانونی در چهارشنبه سوری سال گذشته(۱۴۰۰) ۱۹نفر از هموطنان شامل ۱۸مرد و یک زن جان باختند که در آذربایجان شرقی ۶نفر، قم ۵نفر، تهران، مرکزی و همدان هرکدام ۲نفر و البرز و خراسان رضوی هر کدام یک نفر فوت کردند.
همچنین بر اساس آمار پزشکی قانونی درچهارشنبه سوری سال ۱۳۹۹ هم ۱۲نفر در حوداث این شب فوت کردند که ۱۱نفر مرد و یک نفر هم زن بودند، که درآذربایجان های شرقی و غربی، البرز، فارس، گیلان، مرکزی و همدان هر کدام یک نفر، درتهران ۲نفر وکردستان ۳نفر فوت کردند.
همچنین از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ در حوادث چهارشنبه آخر سال در مجموع ۳۹نفر جان باختند که در سال ۹۵ این حوادث ۱۶ کشته (۱۵مردو یک زن)، سال ۹۶ و ۹۷ هم هر سال سه فوتی که همگی مرد بودند. در سال ۹۸ پنج نفر در حوادث چهارشنبه آخر سال جان خود را از دست دادند که چهار نفر از آنها مرد و یک زن بودند.
پزشکی قانونی در گزارش های خود در مورد حوادث چهارشنبه آخر سال تاکید دارد که بیشتر افراد فوتی یا مصدومی حواث چهارشنبه آخر سال در سنین نوجوانی قرار دارندکه عمدتا ناشی از به کارگیری وسایل خطرناک و مواد محترقه است و افراد در صورت انفجار مواد محترقه دچار آسیب متعددی می‌شوند؛ آسیب‌ها می‌تواند ناشی از برخورد ترکش ماده انفجاری تا سوختگی حرارتی و یا شیمیایی و یا قرار گرفتن در معرض موج انفجار و ... باشد.
در گزارش پزشکی قانونی تصریح شده است که انفجار و سوختگی ها باعث عوارض متعددی مانند نابینایی، قطع عضو، جوشگاه‌های دائمی روی صورت و بدن، ناشنوایی و ... می‌شود و همچنین آسیب‌های روانی ناشی از استرس وارده به افراد یکی دیگر از این نوع صدمات است.
چهارشنبه سوری، میراث با ارزش ایرانیان
جامعه‌شناس و متخصص آسیب‌شناسی اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: «سور» به معنای شادی و جشن است و درایران باستان در هرماه حداقل یک روز و در برخی از ماه ها ۳روز به برگزاری جشن اختصاص داشت.
امان الله قرایی مقدم افزود: یکی از جشن های باستانی در ایران چهارشنبه سوری است و برگزاری مراسم چهارشنبه سوری یکی از عنصرهای سرمایه اجتماعی نزد ایرانیان است؛ یعنی همین عناصر بود که کشور را از هجوم بیگانگان در امان نگاه داشت و باعث حفظ فرهنگ ایران شد. با توجه به پیشینه تاریخی و برخورداری از رسم ها و سنت های زیادی همچون چهارشنبه سوری، نوروز و دیگر عیدهای مذهبی می توان باعث شادی و نشاط جامعه و جوانان شد و نباید با برداشت های غلط از کارکرد این خرده فرهنگ ها جلوگیری کرد.
وی با بیان اینکه آتش در نزد ایرانیان باستان و زرتشت مقدس و پاکننده بود، ادامه داد: خرده فرهنگ های یک جامعه، سرمایه های اجتماعی آن است که کشورها با استفاده از این گنجینه های با ارزش به دنبال ایجاد هویت برای خود هستند.
وی تاکید کرد: چهارشنبه سوری یکی از میراث های فرهنگی ماست که با خود آرامش روحی روانی و دلبستگی ملی و اجتماعی ایجاد می کند و بنابر این این میراث ملی و فرهنگی اهمیت زیادی دارد و باید در جهت هرچه بتهر برگزاری آن کوشش و سرمایه گذاری شود.
قرایی مقدم با بیان اینکه برخی از کشور ها دیگر چنین جشن های کهن و ملی با قدمت طولانی ندارند و به دنبال بهانه هستند تا جشن هایی را برای همبستگی و دلبستگی ملی خود ایجاد کنند که باعث تعملات ملی و آرامش اجتماعی شود.
این جامعه شناس گفت : امروه جامعه شناسان در دروس خود واحدی به نام اوقات فراغت دارند که منظور ازآن شاد کردن جامعه است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر شاهد هستیم که شادی چهارشنبه سوری با استفاده از ترقه و وسایل آتش زای خطرناک دچارتغییراتی شده است که برای مردم خطر آفرین است و وحشت ایجاد می کند، افزود: از نظر جامعه شناسی اوقات فراغت، به دلیل استفاده اینکه تکنولوژی و ابزارهای گوناگون موجب شده است که ساعات اوقات فراغت در بین اینها بیشتر شود و انسان ها هم نیاز به شادی دارند، به همین دلیل در جهان جشن هایی برای گذران و غنی سازی اوقات فراغت در نظر گرفته شده است و حال سوال از منظرجامعه شناسی این است که برای این غنی سازی چه باید کرد؟.
این جامعه شناس با اشاره به اینکه جوانان پر از هیجان و انرژی هستند، تاکید کرد: وقتی جوانان ببینند که مقدمات و امکانات شاد شدن و گذاران اوقات فراغت برایشان فراهم نشده است خودشان دست به کار می شوند وبه عنوان مثال، اتفاقاتی مانند حوادث آتش سوزی ها و انفجارهایی در چهارشنبه سوری رخ می دهد و که با فوت افراد و قطعی دست و پا و کوری چشم مواجه می شویم.
برگزاری چهارشنبه سوری نیازمند برنامه ریزی است
قرایی مقدم با اشاره به رفتارهای نادرست در چهارشنبه سوری گفت: این سنت از لحاظ پاسداری از میراث فرهنگی، ملی و میهنی و ابعاد اجتماعی بسیار مهم و تاثیرگذار است و باعث جذب و جلب جوانان به ارزش ها و هنجار های ملی و سنتی می شود، امامتاسفانه در چندین سال گذشته دستخوش تحولات و ناملایمات شده است که موجبات وحشت و سنت شکنی شده است در صورتی که در سال های گذشته با توجه به برداشت های نادرستی که از این جشن شده، سبب کجروی در برپایی این مراسم شده است. تبلیغات و تصمیم های نادرست جشن چهارشنبه سوری باعث شد تا جامعه نوعی واکنش از خود نشان دهد و جشن و شادمانی و پریدن از روی آتش و سنت هایی همچون فال گوش ایستادن و کوزه شکستن جای خود را به استفاده از مواد منفجره و آتش بازی های خطرناک دهد که نه تنها باعث شادمانی نمی شود، بلکه جشن چهارشنبه سوری را به چهارشنبه سوزی تبدیل کرده است.
با مدیریت صحیح بسیاری از آسیب های اجتماعی، کاهش پیدا می کند
این جامعه شناس تاکید کرد: اگر این سنت ملی به صورت صحیح مدیریت شود بسیاری از آسیب های اجتماعی، کاهش پیدا می کند، برای نمونه شهرداری می تواند با جمع آوری شاخه های حرص شده درختان که هر ساله انجام می شود از آنها در شب های چهارشنبه سوری استفاده کند؛ یعنی چوب این درختان را با قیمت های مناسب به مردم بفروشد تا به جای مواد منفجره و ترقه های خطرناک، در میدان های شهر برای روشن کردن آتش و مراسم چهارشنبه سوری استفاده شود تا از یک طرف خطرهای ناشی از مواد منفجره کاهش پیدا کند و از طرف دیگر باعث شادی و نشاط جوانان شود و این امر می تواند بسیاری از ناهنجاری ها و آسیب های دیگر در جامعه را کاهش دهد.
جشن ها و آیین ها دارای کارکرد های خاص به خود هستند
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: آیین هایی که در جوامع مختلف توسط نیاکان و بزرگان جامعه خلق می شدند و می شوند، هر کدام کارکرد های خاص به خود را دارد و می‌تواند برگرفته از مبانی مذهبی یا قومی یا مبانی فرهنگی و ملی و یا حتی می تواند برگرفته از فرهنگ کار باشد مثل جشن انار و خرمن، باشد.
سیدحسن موسوی چلک افزود: جشن ها، بخش های جدی از یک جامعه هستند و می تواند کارکرد های خاص خود را داشته باشد و اینکه بسیار مهم است که نیاکان و بزرگان آن را ایجاد کرده اند که موجب خلق شادی ها می شود و چهارشنبه سوری و نوروز هم یکی از این جشن هاست و همچنین در آیین های مذهبی و ملی هم چنین ماهیتی وجود دارد.
وی با بیان اینکه موضوع شادی و نشاط لازمه یک زندگی است، ادامه داد: با برگزاری جشن، استرس ها مدیریت می شود و استرس و فشار ناشی از کار و زندگی کنترل می شود و اتخاذ تدابیر برای کاهش استرس و گاهی به صورت خود مراقبتی و گاهی به صورت خانواده و گاهی هم در درون جامعه است.
شادی های گروهی نباید خیلی هم پرهزینه باشد
موسوی چلک یادآوری کرد: البته معتقدم، اگر چه باید برای شادی ها هزینه کرد، اما در عین حال شادی های گروهی نباید خیلی هم پرهزینه باشد، باید اررزان و کم هزینه برگزارشود، به همین دلیل هم درشهرها برخی مکان ها در محلات برای برگزاری جشن های گروهی در نظر گرفته شده است.
وی گفت :نکته دیگری که در خلق شادی های گروهی مهم است موضوع مخاطب شناسی است و هرچه جشن و شادی گروهی فراگیرتر باشد می تواند با استقبال بیشتر مواجه شود و همچنین ماناتر هم باشدبه عنوان مثل درچهارشنبه سوری نمی‌توان گفت که مخاطب آن فقط مرد یا زن یا کودک و جوان است و یا اینکه متعلق به یک قوم خاص است.
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در بیان خاطرات و نحوه برگزاری چهارشنبه سوری به برگزاری این جشن در مازندران اشاره کرد و تصریح کرد: در گذشته در مازندران برای برگزاری این جشن یک ساعت زودتر کار را به پایان می رساند و هفت تپه کاه را درست می کردند و از روی آن می پریدند، مردم خودشان این جشن را مدیریت می‌کردند.
وی تاکید کرد: در گذشته مردم لحظه‌شماری می‌کردند تا چهارشنبه سوری از راه برسد و در کنار هم لحظات شادی را سپری کنند، اما الان مردم منتظرهستند که چه زمانی چهارشنبه سوری تمام می شود، به دلیل اینکه استرس دربرگزاری این مراسم افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه مردم باید برگزار کننده این جشن باشند و دولت هم سیاستگذار و تسهیل کننده برگزاری آن باشد، تاکید کرد: البته برگزاری باید در چارچوب قوانین و مقرراتی باشد که سخت‌گیرانه هم نباشد.
موسوی چلک درموردبسترسازی مردمی برای برگزاری چهارشنبه سوری گفت: در گذشته شاهد بودیم مثلاً گروه هایی مانند زنان خودشان مقدمات برگزاری جشن را با فراهم کردن گردو و آجیل و دیگر تنقلات فراهم می کردند و مقدمات برگزاری یک جشن شاد را فراهم می کردند و به این وسیله یعنی ساده برگزار کردن جشن برای شادی به هم پیام می دادند.
وی با بیان اینکه هرگاه نگاه محض ایدئولوژیک در شادی ها باشد آن را تهدید می کند و یاد آوری کرد: حال باید دید، چرا در حال حاضر چهارشنبه سوری اینگونه شده است؟ در چند سال گذشته مکانی را برای برگزاری چهارشنبه سوری قرار بود که در نظر گرفته شود که نباید اینطور می شد، باید بگذاریم که مردم صفرتا صد این مراسم را خودشان انجام دهند، چرا که این مراسم یک جشن ملی و باستانی است و مردم آن را باور دارند و اگر دستکاری شود خراب می‌شود و این خرابکاری ها نتیجه دستکاری هایی است که انجام شده است.
وی با اشاره به اینکه چهارشنبه سوری بخشی از فرهنگ ایران است و مردم دوست دارند که این رفتار را در این زمان به خواست خود انجام دهند که نشان از تعلق آنها دارد، تاکید کرد: در برگزاری آیین چهارشنبه سوری پیام های رد و بدل می شود، شادی های خلق می شود، مانند :اینکه به نیاکان و بزرگان خود احترام می گذاریم، یکدیگر را دعا می کنیم.
چهارشنبه سوری بخشی از هویت ماست/شادی در حال حاضر به شدت نیاز این روزهای مردم ماست
وی با بیان اینکه چهارشنبه سوری بخشی از هویت ماست، گفت: در شرایطی که نگران ناتو فرهنگی هستیم و رهبر معظم انقلاب نیز بر این موضوع تاکید دارند، باید بدانیم چه کسانی می تواند کمک کند تا این اتفاق نیفتد و باید دقت شود همانطور که شرایط برگزاری و مولفه های جامعه برای برگزاری جشن هایی مثل عید قربان و نیمه شعبان و... انجام می شود و آنها را جشن می گیریم، چهارشنبه سوری که یک آیین باستانی و بخشی از هویت ملی ماست هم باید جدی گرفته شود.
موسوی چلک با بیان اینکه موضوع دیگری که در آیین چهارشنبه سوری مورد توجه قرار می گیرد، موضوع صمیمیت بین مردم است، گفت : شادی در حال حاضر به شدت نیاز این روزهای مردم ماست، باید این گونه شادی های گروهی احیا و خلق شود.
وی دربخشی از سخنانش با تاکید براینکه برخی افراد و کارشناسان مسایل فرهنگی مانند مرحوم " فرهود جلالی کندولوسی" که طلایه دار، احیاگر و خالق شادی ها و جشن های گروهی مانندنوروز خوانی و ... در خطه مازندان بود و هنوز هم فعالیت و نگاه او توسط دوستانش ادامه دارد، باید معرفی و قدردانی شود، تاکید کرد: برگزاری جشن ها صمیمیت و همدلی و همبستگی را افزایش می دهند و شادی از خانه به محیط های اجتماعی می آورد.
شادی حلقه مفقوده ماست/برای شاد بودن نباید منتظر کسی بود
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با یادآوری اینکه در حال حاضر وضعیت سلامت روان جامعه خوب نیست و بنا بر آمار اعلام شده در مهرماه سال گذشته ۲۹.۸درصد جامعه یک اختلال روانی را دارند، گفت: خشونت بعد از اعتیاد بالاترین مشکل است و افسردگی و خشونت های خانگی نیز افزایش یافته است و این نشان از این دارد که شادی حلقه مفقوده ماست و برگزاری جشن هایی مانند چهارشنبه سوری که با مردم ما عجین شده است و می‌تواند فرصت مناسبی باشد که شادی ها را از پستوها به جامعه بیاورد و چراکه شادی حق مردم است.
وی با تاکید براینکه برای شاد بودن نباید منتظر کسی بود، گفت: خودمان فرصت شادی را با کمترین هزینه فراهم کنیم و چهارشنبه سوری و نوروز می تواند یکی از این فرصت هایی باشد.
موسوی چلک با بیان اینکه با توجه به شرایط سخت اقتصادی و فشارهایی که بر مردم وارد می‌شود بیش از هر زمان دیگر به خلق شادی و گروهی نیازمند هستیم، افزود: چهارشنبه سوری در درون محله می تواند حس محله گری را تقویت کنند و احساس تعلق در درون جامعه را افزایش دهند و همچنین ارتباط میان نسلی را برقرار کند انتقال این آیین ها به راحتی از نسلی به نسل دیگر برقرار می شود.
وی یادآوری کرد: در برگزاری مراسم چهارشنبه سوری بین افراد گفت وگوهای محلی بین قشرهای مختلف جوانان و زنان صورت می گیرد و گاهی حتی انتخاب زوجین از طریق برگزاری این مراسم انجام می‌شد و در این مراسم همچنین مردم هنرهای خودشان را مانند آواز خواندن و را به نمایش می‌گذارند.
موسوی چلک با بیان اینکه، اما از وقتی که برگزاری چهارشنبه سوری به سمت صنعتی شدن رفت به این شکل در آمد، باید به کارکردهای برگزاری چنین جشن هایی مانند چهارشنبه سوری برگشت و نباید گذاشت که این جشن ها از بین برود وباید حرمت های اینگونه مراسم نگاه داشته شود.
وی تاکید کرد: دین اسلام دین شادی و تنوع است و از تنوع فرهنگی نیز حمایت می کند، باید به تنوع فرهنگی احترام گذاشت و اینگونه جشن ها که اکثریت مردم آن را برگزار می کنند و آن را تکریم می‌کنندو می‌توانند باعث وحدت و همبستگی ملی شود، باید حفظ شود.
نظر شما