ناگفته‌های مصاحبه‌های امام خمینی (ره) در نوفل‌لوشاتو

به گزارش خبرنگار تاریخ و اندیشه ایرنا، ابراهیم ‌یزدی در جلد سوم خاطرات خود می‌نویسد: چند ماه قبل از سفر آیت‌الله خمینی به پاریس، لوسین‌ ژرژ خبرنگار لوموند در لبنان توانسته بود با تحریک و پی‌گیری و کمک صادق قطب‌زاده به عراق برود و با آیت‌الله خمینی مصاحبه‌ای انجام دهد. این مصاحبه ۶ اردیبهشت سال ۱۳۵۷ در لوموند و سپس ترجمه انگلیسی آن در گاردین لندن چاپ شد.

قطب‌زاده پرسش‌های لوسین ژرژ را می‌نویسد و آیت‌الله خمینی بعد از مشورت با قطب‌زاده پاسخ‌ها را می‌نویسند. به این ترتیب اولین مصاحبه رهبر فقید انقلاب با معروف‌ترین روزنامه اروپایی انجام می‌شود. این شاید اولین باری بود که از زبان رهبر انقلاب مواضع انقلاب و خواست‌های ملت ایران به صورت مصاحبه در مطبوعات معتبر غربی با تیراژ وسیع به چاپ رسید. این مصاحبه خواه ناخواه جلب توجه بسیاری نمود. ترجمه انگلیسی این مصاحبه ابتدا در نشریه گاردین لندن و سپس در لس آنجلس تایمز آمریکا چاپ شد. لس آنجلس تایمز در ازای دریافت ۱۲ هزار دلار این مصاحبه را به صورت آگهی چاپ کرد. روزنامه نیویورک تایمز اما حاضر به چاپ آن نشد.

مصاحبه دومی هم توسط رادیو تلویزیون فرانسه با آیت‌الله خمینی در همان نجف در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۵۷ قبل از سفر به پاریس هم انجام شد که مقامات دولتی عراق آن را ضبط و توقیف کردند و مانع از خروج آن از عراق شدند.

چالش پیرمردی از یک اتاق محقر با شاهی مقتدر

یکی از اهداف کلیدی ما در سفر به پاریس این بود که بتوانیم صدای انقلاب ملت ایران را به گوش جهانیان برسانیم. شاه ایران با توجه به نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی افکار عمومی مردم غرب، به خصوص در آمریکا و تاثیری که این رسانه‌ها در شکل‌گیری سیاست‌های رهبران کشورهای غربی دارند، میلیون‌ها دلار در آمریکا به روزنامه‌ها و مجلات معروف و پرتیراژ آمریکا می‌پرداخت تا چهره مردم پسندی از او ارائه دهند.

حضور رهبر انقلاب در شکل و شمایل یک روحانی، طرز زندگی و رفتار روزانه او به اندازه کافی برای رسانه‌های غربی جالب و بحث‌برانگیز بود. آنها عادت کرده بودند که رهبران انقلاب ها را در کسوت غربی، در دفاتری مجهز و پشت میزهای کم و بیش لوکس ببینند. برای آنها جالب بود که با پیرمردی روبرو شوند که روی زمین در یک اتاق محقر نشسته است و قدرت شاه ایران که یکی از مقتدرترین سران کشورهای منطقه و مورد حمایت قاطع قدرت‌های بزرگ دنیا بود را به چالش بکشاند.

امام زیرکی سیاسی خاصی داشتند

روشنفکران اسلامی همراه و همگام آیت‌الله خمینی در پاریس عموما به دلیل سالها اقامت در غرب و بررسی و مطالعه رسانه‌های غربی، با طرز کار رسانه‌های عمومی کم و بیش آگاه بودند و می‌توانستند امکانات این رسانه‌ها را به نفع اهداف جنبش به کار بگیرند. مروری بر این بخش از فعالیت‌های انجام شده در نوفل‌لوشاتو طی ۱۱۸ روز اقامت در این دهکده نشان می‌دهد که ما در مجموع پیروز بودیم.

آیت‌الله خمینی نزدیک ۲۰۰ مصاحبه یا بیشتر انجام دادند. بررسی محتوای این مصاحبه‌ها از هماهنگی و انسجام مواضع اعلام شده حکایت می‌کند. برای یک شخصیت روحانی حوزوی که عادت به یادداشت کردن مطالب قبل از صحبت کردن ندارد، این انسجام در خور توجه است. آیت‌الله خمینی زیرکی سیاسی خاصی داشتند اما این به تنهایی کافی نبود. این انسجام نتیجه شیوه عملی است که ما در آن جا اتخاذ کرده بودیم.

تست کردن موضع دولت فرانسه

خبرنگاران سمج برای کسب خبر و مصاحبه هجوم آورده بودند و ما هم از این امر استقبال می‌کردیم. اما نمایندگان دولت فرانسه رسما برای فعالیتهای آیت‌الله خمینی محدودیت‌هایی قائل شده بودند. آیت‌الله خمینی اعتقاد و علاقه‌ای به رعایت محدودیت‌های اعلام شده نداشتند و با صراحت می‌گفتند اگر نتوانم در پاریس بمانم از این فرودگاه به فرودگاه دیگر می‌روم تا پیام ملت را به دنیا برسانم. ما هم ضمن این که اعتقادی به رعایت این محدودیت‌ها نداشتیم و آنها را نقض غرض می‌دانستیم به دنبال راهی بودیم که این ممنوعیت را بشکنیم اما به صورتی که مانع کارهای بعدی نشود.

در گام اول ما باید دستور دولت فرانسه را مبنی بر منع مصاحبه با رسانه‌های فرانسوی علیه دولت ایران لغو کنیم. برای این منظور صادق قطب زاده که مسوول روابط بین المللی نهضت آزادی ایران در خارج از کشور بود و آشنایی گسترده‌ای با محافل مطبوعاتی فرانسه داشت نظرش را با من مطرح و مشورت کرد. او توضیح داد که سردبیر روزنامه فیگارو که یک روزنامه محافظه‌کار و دست راستی است، روابط نزدیک با رییس جمهور فرانسه دارد. قطب زاده یا سردبیر آن آشنایی داشت. او گفت اگر بتواند فیگارو را به مصاحبه با آیت‌الله خمینی راضی کند این سد شکسته خواهد شد. روابط ویژه فیگارو با رئیس جمهور فرانسه به او این امکان را می‌دهد که مصاحبه را چاپ کند. چاپ مصاحبه فیگارو با آیت‌الله خمینی یعنی شکستن این دستور و باز شدن راه برای مراجعه و مصاحبه سایر روزنامه‌ها و مجلات با ایشان.

با انتشار مصاحبه آیت‌الله خمینی در فیگارو، عملا جلوی اعتراض‌های احتمالی بعدی دولت فرانسه در مورد انتشار مصاحبه‌های دیگر روزنامه‌ها و رسانه‌های گروهی را می‌گرفتیم.

حل مشکل مصاحبه ها

با پیگیری صادق، سردبیر فیگارو درخواست مصاحبه با آیت الله خمینی را مطرح کرد و ما از آن استقبال کردیم. این برنامه با موفقیت اجرا شد. البته کسانی بودند که به این نکات ظریف توجه نداشتند و به شدت با قطب زاده و مصاحبه با یک روزنامه دست راستی فرانسه مخالفت کردند. اما پیامدهای مطلوب آن، این مخالفت‌ها را بی اثر ساخت.

همانطوری که پیش‌بینی کرده بودیم این مصاحبه، مشکل ممنوعیت مصاحبه‌ها را حل کرد. با این مصاحبه ما می‌توانستیم بفهمیم که محدودیت‌ها از طرف دولت فرانسه واقعا چقدر جدی است؟ مسلما اگر دولت فرانسه در این مساله جدی بود سردبیر و مدیرمسوول فیگارو حاضر نمی‌شد مصاحبه با آیت‌الله خمینی را انجام و آن را چاپ کند. انتشار این مصاحبه بر ما روشن ساخت که اگر برنامه‌های مصاحبه انجام شود دولت فرانسه آن را نادیده خواهد گرفت.

ما این موضوع را نمی‌توانستیم با انجام و انتشار مصاحبه با سایر روزنامه‌ها از قبیل لوموند بفهمیم. چرا که این مطبوعات، مخالف دولت حاکم بر فرانسه یا بی طرف بودند و به ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های عنوان شده دولت فرانسه اهمیتی نمی‌دادند. آنها چه بسا برای ابراز مخالفت و دهن کجی به دولت وقت، مصاحبه را انجام و منتشر می‌ساختند و دولت این کشور هم نمی‌توانست مانع آنها شود.

ادامه دارد...